A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ej. de la Biblia.
- AITZIN-ONDOKO. De antes y después. Ene argia eta loria aitzin ondoko itzala gabe ikus dezakezuntzat.
"Sine vicissitudinis umbra". SP Imit III 49, 1 (Mst khanbiamentiaren itzalik gabe, Ol alda-itzalik gabe).
Bilkhuetan, aintzin ondoko othoitzak presidentak abiatuko ditu. JesBih 427.
- AITZIN HONETAN. Anteriormente, hace un momento. "Ci-devant, aitziñ huntan" Ht VocGr 345. Eliza
Ama Sainduak egin du aitzin huntan esplikatu diren sei manamenduez bertze manamendurik? CatLav 157 (V
80). Aitzin huntan minzatu garen graziez berze alde. Ib. 207 (V 106). Aitzin huntan aiphatu den Ebanjelioko
partida. Ib. 299 (V 148).
- AITZIN HORRETAN. "Aintzin hortan, il y a peu de jours, ces jours derniers" Dv. "Aitzin hortan (L), [...] il y a
peu de temps, naguère" H. "Aitziñ hortan (Lc), en esta temporada" A (s.v. aitzine). Aitziñ hortan behiñ,
arrastoa segi, / Banindarraioten asto bi ederrei. Gy 293.
Etim. Parece necesario dividir aitzi-n donde -n es la desinencia de inesivo que, a su vez, puede llevar alguna
otra: p. ej. -a, o -era (aitzina 'hacia adelante', etc). v. aitzi y, sobre todo, aitzitik. El término, con variantes, fue un
día común de Vizcaya a Zuberoa. La toponimia parece indicar que aurre (aurr-) es más antiguo que aitzin en el
sentido de 'parte anterior'.
aitzina. v. antzina.
aitzinabide. Progreso, adelanto. Nik uste nuen [...] jakiundea eta jakinduria ez zeudela hain aurreratuak
Euskal herrian, aitzina bide ederra egin badugu ere. MIH 399.
aitzinagoko, aintzinagoko. Antepasado. Cf. AITZINAGOKO. Khen diazadazu bizia, ezen ez naiz ene
aitzinagokoak baino hobea. Lg I 355. Jainkoak begira nazala saltzetik ene aitzinagokoen primuza. Ib. 360.
Errege hunen bekhatuak bere aitzinagokoenak baino areagoak ziren. Ib. 347. Ez bakarrik ait'ametarik bainan
aintzinagokoetarik ere bai [heldu da odola]. "Des ancêtres". Ardoy SFran 26.
Antecesor. (Aita Saindu) hunen aitzinagokoari zer nahi afruntu eginik. EOnAlm 1905, 20 (ap. DRA).
aitzinagotu (Lar, Añ (AN)). (Aux. intrans.). Avanzar, adelantar. "Adelantar más" Lar y Añ. Arren gero
agudokiago bidean abia, eta bizitze debotean aitzinago dadin. SP Phil e) 2v. Bainan ebita zatzu solas profano eta
banoak, ezen aitzinagotuko dire bihotz gogortasunean. TB 2 Tim 2, 16 (Lç abanzatu, Ol areagotu, Ker geroago
ta geiago aurreratu, Bibl gero ta barnago sartu).
aitzinakari, aintzinakari (T-L). "Progressiste" T-L.
aitzinako. v. aitzineko.
aitzinakoi, aintzinakoi (T-L). "Progressiste" T-L.
aitzinakor. "(Amigo de) adelantarse" Lar.
aitzinalde (B; SP, Urt II 142, Ht VocGr 359, Arch VocGr, H, VocB, A), aintzinalde (B; Dv, T-L), altzinalde
(ZMoso 67), alzinalde. Ref.: Izeta BHizt2. 1. Parte delantera. "Aitzin aldean, par le devant" SP. "Façade" Ht
VocGr y Arch VocGr. "Aintzinalde, côté de devant, avancée" Dv. "Aintzinaldeko, qui est du devant" Ib.
"L'endroit d'un object" H. "Aitzinalde (etxearen), frontis" VocB. "Proue" T-L. "Fachada. [...] Etxe orrek
aitzinalde ederra du" Izeta BHizt2. "Aintzinaldean loreak" Ib. v. aurrealde. Okhasinoa kopetan, belarrean,
aitzin aldean, illetsu da eta xerlotsu, baiña garhaitean, garzetan, gibel aldean, motz, soil, garbal, karsoil eta ille
gabe. Ax 153 (V 101). Begiak [...] ortako imini tigu Jangoikoak aurpegian ala nola arimain etxeko alzinaldean
(199). LE-Ir. [Zintzur-sagarra] plaka bat da zintzur-tutuaren aitzinaldeari ginarriño batzuez lotua. JE Med 54.
Eskultura ugari batzuek musikatzen diote [armairuari] aitzinalde guzia. JE Ber 64. Badituela komentu-aitzinalde
hunek gibelerat bi hegal luze. Ib. 54. Komentuko aitzinaldetik gureganatago aphur bat, badira bi platana-lerro.
Ib. 54. Otoaren aitzinaldea inguraturik. Ib. 45. Eta neraunen gibelaldean kukatu banintzan aitzinaldea ez
ikusteko, itsusi, biurri, zikin, itzaltsu, zauritsu bainintzan, Zuk iratzuli zenidan lepoa, nere aurpegia ikusi nenzan.
Or Aitork 197s.
2. Principio. Uste onen ustez, iraduka irakurrarazi nion aitzinaldetik [iskribua]. "El principio". Or RIEV
1929, 7 (Ldi ib. 209, AIr RIEV 1928, 602, Anab ib. 609 asiera).
3. aintzinalde. (Adv.). Adelante. v. AITZINA. Lurreko guduan / gaiten hau buruan: / aintzin alde joan /
sineste fermuan / saria badaukala Jaunak zeruan. Xa Odol 169.
- AITZINALDEA HARTU (B; aintzinaldea B; aintzinkaldea AN-5vill). Ref.: Gte Erd 31; Izeta BHizt2. Tomar
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
651