A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
oro baino lehen, Ol baitik bat, Ker leenengo ta bein, IBe batez ere).
d) Por delante. "(Dios) delante, Jainkoa aurretik, aitzinetik" Lar. Ibilli ezpazinizkigu aitzinetik eta bidea
irakasi ezpazenerauku, nork izanen zuen axolarik zuri iarraikitzeaz? SP Imit III 18, 3. Bertze hitzkuntzek izenari
aitzinetik finkatzen dioten emendaillua deitzen ohi dute preposizinoa. ES 89. Haur dela gure erregia, gure
aitzinetik ebilten dena. Mst III 56, 5 (SP gure aitzin). Ara daramatzi bera beren aitzinetik dutela, ta guziak
dijoaz, bat ere gelditu bage, aren ondotik. Mb IArg I 372. Josuek egorri zituen aitzinetik ixilik yendeak,
yakitekotzat hiri hartako berri. Lg I 189. Kürütxia ainzinetik, / bandera haren ondoti. UskLiB 219. Baia
erresuzitatiarekin ni fanen naz xen antzinetik Galilean. Hual Mt 26, 32 (Lç aitzinean). Zortziak aldean izian
ziren ura zaldiz eta bidaria aitzinetik etxolatik atera zirelarik. FIr 149. Lotsa al gizak aintzinetik ioan aieri
iarraitzeko, eta lotsa ez, ez iarraitzeko? Or Aitork 199.
Delante, en la parte delantera Badu [apezak] aitzinetik eta gibeletik gure Salbatzaillearen gurutzearen
Seinalea. SP Imit IV 5, 3. Eztiztatuak direnean buru aitzinetik eta bere hegalxoetarik. SP Phil 408. Ile beltzak
zituzten papilotatuak, / Beharri aitzinetik flokan hedatuak. Hb Esk 181. Bi ate ederrak, aitzinetik eta bazterretik,
baderamate ikuslea barnerat. Zerb Azk 11. Gerrikoaren azpian, aintzinetik, gaitzeko botoin bat, ezpel xuri xuriz
egina, erdiko sakela handiaren hesteko. Barb Sup 9.
Egun arek ordu asko aitzinetik zituela, eta zer gertatuko zitzeien etzakitela. FIr 141.
e) De frente, por delante. "A fronte, aitziñetik, aitziñetikan" Urt I 9. Ala hitzez ala obraz, ala ixillik ala
ageriki, ala aitzineti ala gibeletik [lagun giriztinoa desohoratu]. EZ Eliç 149. Erran dezagun bi hitzez gizon hori
aitzinetik ikhusiz, zer itxuretakoa zen. Elzb PAd 5. Eta holako milagur eta solas eder, hitz legun, irri zuri eta
pereku... aintzinetik; eta gero gibeletik ausiki. HU Zez 99. Egiak baditu hiru itxura, baldin beha egoiten
bazaizkio aitzinetik, parrean, edo, han harat joan eta, gibeletik. JE Bur 163. Aitzinetik ederki, eta gibeletik
autsiki (BN-baig). Inza NaEsZarr 2418.
f) Desde delante, desde el espacio situado enfrente. Jaunak arri alzinetík / dió, agertudenéko: / Ea berla jautsi
ordík. LE Kop 139. Salhatzerat ausartatu zen aldare-aitzinetik Salbatore egun batez. Lf Murtuts 5. Batzuek
aintzinetik, / bota eta airetik; / Bertzeak gibelariak. Mattin 59. Aldare aintzinetik kondatu zaukun nola [...]
gogoratu zitzaioten Urepeleko buruzagieri, gure herriak ere behar zuela bere eliza. Xa Odol 89.
g) Por delante de, por el espacio situado enfrente. "Nere altzinetik pasatu da (AN-egüés)" Bon-Ond 166.
Ilargia zela iguzkiaren aintzinetik iraganki. HU Zez 94s. Frantsesen aitzinetik iragan zen harritua, piltzar bat
iduri, Alemanek oihuka zerabilkatela. StPierre 36. [Ulzaman] Sunbillenea deitzen den etxeko artzaia gauero
udaberrian zulo aren ailtzinetik igarotzen zen, abatz bete gaztanbera buruan zuela. A EY II 427. Berriz aldare
nagusi aintzinetik iragan zanean. Osk Kurl 38.
h) "Antes bien, [...] (AN) aitzinatik" Añ. v. aitzitik.
- AITZINETIKO (aitzinetikako Urt; aintzinetikako Dv). Cf. aitzinetiko. a) Anterior, previo; anticipado.
"Antefactum, [...] aitziñetikako akzionea" Urt II 136. "Aintzinetikako, qui est d'un temps anterieur" Dv. Zeren
hain lorioski handitu eta aitzinetik hautatu ditudan, bere buruz etzutelarik aitzinetiko meriturik bat ere. SP Imit
III 58, 4 (Mst, Ip aitzinetiko; Ol aurretiko). Hautatuak direnei Jainko Aitaren aitzinetikako jakiñaren arauera.
"Secundum præscientiam". He 1 Petr 1, 2 (TB, Ol, Ker bet(h)iko, Dv egundainotikako, IBe aurrez). Ala
beizütüzü aitzinetiko ikhuste handi bateki abisatü. Mst III 45, 4. Bihotzian zunbait ordüz senditzen düzün gozua
eta eztitarzüna, presenteko graziaren obra düzü, eta aitzinetiko zelüko plazeren txestallü bat. Ib. 6, 2.
(Tras vb.). Katiximan sar aitzinetiko kapitülia. CatS 17.
(Precedido de gen.). Previo, anterior a. Rejenerazionearen aitzinetiko obrak gaixto. Lç Ins D 1r. Zü
ziratekiala zure aitzinetiko ororen lehena ardi saldütik pharte bat haiñ bazka huniala eraman dükezüna. Mst XI.
b) Anterior, de delante. "Janua anterior, aitziñeko vel aitziñetikako [...] athea" Urt II 142.
Anterior, antepuesto. Quis aitzinetikako berretkailuekin: Aliquis, aliqua, aliquod. ES 221. Zein dira
juntagaillu aitzinetikakoak? Ib. 370.
- AITZINEXEAN. Un poco antes (de). v. AITZINTXEAN (s.v. aitzintxe). Zergatik letheriñak egiten dira
Salbatore bestaren aitzinexian? Bp II 66. Hil aitzinexian, orano ari zen bere lanari. Herr 23-2-1956 (ap. DRA).
- AITZINEZ. a) De frente. "Itzul zaite aitzinez, tournez-vous de face" H. Ixtantean botoin bat ez zaio
geldituko ene soinekoari! Aintzinez, gibelez ala saheska joka, nihundik ezin athera... Barb Sup 25. Gizagaizo
Ellande! Aditu behar ditu bereak eta asto beltxarenak!... Eta bizkitartean, aintzinez emanik, gibelez emanik,
zortzi asto baizik ez izaki Ellandek! Ib. 73.
b) De antemano. v. supra AITZINETIK. Areago zenion entzuten bertatik bertara ta aintziñez erabaki-legez
ari ziñan. Or Aitork 116.
- AITZINEZ AITZIN (L; SP, Ht VocGr, H; ain- AN, BN (-nz-); VocBN (-nz-), Dv). Ref.: A (ainzinez-ainzin,
aitzinez aitzin). a) Frente a frente. "Vis-à-vis, aitzinez aitzin erran dio, il lui a dit tête à tête" SP. "Vis-à-vis" Ht
VocGr. "Face à face" VocBN y H. "Cara a cara" A. Hartu zituen bada gauza horiok guziak, eta erditik egin
zituen, eta eman zuen erdi bakotxa bata bertzearen aitziñaz aitziñ. "Et utrasque partes contra se altrinsecus
posuit". Urt Gen 15, 10 (Dv parrean-par, Ur bata bestearen aurrean, BiblE bata bestearen aurrez). Vitorian,
hiriko apez etxiari aitzinez aitzin zien bi ofizierek beren egongia. Const 38.
b) (aitziñaz aitziñ Urt). Antes. "Anterius, aitziñetik, aitziñean, aitziñaz aitziñ" Urt II 142. Tal vez error; cf. supra
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
650