A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Ordutik hasten ere duzu ahapetik minzatzen Sakrifiziuaren tenorera hurran delakotz. AR 232. Beste emazte
batek beharriala / ahapetik lau errun tiela / du erraiten. Arch Fab 135. Dona Mariatarren aitzinian ahapeti
baizi eztakiola pheka elhestatzia. SGrat 21. Bil zaitezte guziak, / eta mintza ahapetik, / eian baden zeruan
arn'onik? JanEd I 132. Egiten zituen ahapetik othoitz zonbeit. Prop 1887, 31. Ahapetik eta segretian mintzo
zirelarik. Elsb Fram 174. Zonbaitetan ahapetik, bertzetan goraki eta deplauki. Zub 85. Belhaunikatzen da, eta
ahapetik othoitzean egoiten. Barb Sup 52. Oro, ixilka, elgarri keinuka, eta ahapetik hirriz. Ib. 119. Ahapetik
baizik izendatzen ez den gaitz hura. JE Med 60. Elgoibarko liberalak jakin, norbaitek aopetik esanda, Lizarraga
an gelditu zala gaixorik. Or SCruz 88. Agopetik mar-marra dariola doa / Gorri. Or Eus 40. Ahapetik erraiten
diote. Lf Murtuts 31. Hitz kontsolagarriak esaten zizkion ahapetik. Mde HaurB 44. Euskaldunik anhitz [...] nik
hemen garbian izkiriatu ditudanak ahapetik erraiten hasiak dira. Mde Krit 34. Ba, erran zuen gero neskak
ahapetik bezala. JEtchep 19. Etzen goraki ari, bainan ahapetik, bereziki arratsetan. Ardoy SFran 103. Orroit
zirea, ahapetik, zer botu egin nuen han? Xa Odol 102.
v. tbn. Etcham 143. Iratz 159. Larz Senper 48. Ahopetik: Mattin 113.
(Con -ko, adnom.). v. AHAPEKO. Bainan, gero, ahapetikako solasño batzuk heltzen zaizko beharrietara.
Barb Sup 3.
b) De la boca. Cf. AHOPERA. Musika arek eragin zion biotz-zarraztara, nola eutsi, agopetik irtenda,
gañezka zijoakion poz-oiuari? TAg Uzt 59.
- AHOPETIK BEHARRIRAKO. (Adnom.). Dicho en voz baja, cuchicheando. Hortakotz, Jauna, ahopetik
beharrirako segeretu airakorretarik begira nezazu. Leon Imit III 45, 4.
- AHAPEZ (Arch ms. ap. DRA, H; aupez R ap. A). a) En voz baja. "Ahapetik, ahapez othoitz egitia (BN, S),
prier à voix basse" H. "Cuchicheando, en secreto, en voz baja" A. Lênik agopez, otoitz onen bat / badute
zeruetara. Or Eus 412. Esan ordûn neri "Mikolas" agopez; / agontzen naiz usu. Or Poem 530. b) "Bruces [...],
auzpez, aopez" Lar.
ahapeka (L; Dv), ahopeka (L-ain), agopeka (B). Ref.: A (ahape, ahopeka); Gte Erd 130. En voz baja; en
secreto. "Ahapeka mintzatzea, parler à voix basse" Dv. "Hablando en secreto o al oído" A. "Agopeka ari da
solasean (B)" Gte Erd 130 (junto a aopean, aopetik, etc., de otras zonas). Eta bera zain gibeletik zarraikion,
ahapeka erraten ziolarik: Maria, badugu behingo ontasun. HU Zez 58. Dendaria urbiltzen zaio eta ahapeka
erraiten dio: "Khen-azu bada zure buketa!" Lf Murtuts 53. Aopeka esan [otoiño au], ez mintzo ozenez. Zait Sof
119. Sargoria otzepel biurtu da. Osto / aopeka aizeakin, iduri neskato. Zait Gold 25. Handik adituren duzu,
eliza-dorrean, ezkila zuretzat khantuz ari aphal, ahapeka. SoEg Herr 9-8-1956 (ap. DRA). Hasi zen neska berriz
ahapeka kantatzen. Mde Pr 168. Eta gaineratu zuen, Theresaren belarrira ahapeka. Mde HaurB 30. Aspertu
gabe haurraren izena ahapeka berresaten zuela. Ib. 20.
ahapekari. "(Hb), murmurateur; grognon" Lh.
ahapekatu, ahopekatu (Hb ap. Lh, BeraLzM). Cuchichear. "Chuchotter" Lh.
ahapekoka, agopekoka. Susurrando. Ezpain-muña, ta dirua, gero: / biotzean bero-ziña; / amandre xârrak,
agopekoka, / andik aldegin-eziña. "Mascullando oraciones vocales". Or Eus 229.
ahapetu, ahopetu. Susurrar, hablar en voz baja. --Fortunatok? --aopetu zuan Mateok. NEtx Antz 146. --
Milla arraio! --aopetu zuan Mateok. Ib. 147. Aurrak doi-doi eta zotinka Aita gurea ta Kredoa aopetu zitun. Ib.
149.
aapi(a). v. habia.
aapio. v. apio.
aapirika. v. harapirika.
aar. v. har.
ahara (Hb ap. Lh). Celo de la oveja.
aharaia (Dv y H, que citan a EZ). 1. Burla, mofa. Bañan zeruko Iainkoa / hetzaz bada burlatzen, / eta
[h]ekin gogoetez / aharaia egiten. EZ Eliç 177 (cf. Ps 2, 4: "Qui habitat in caelis irridebit eos, et Dominus
subsannabit eos" ).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
65