A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
beherakoan. Zub 30. Galtz-aintzineko botoina. Lf Murtuts 39. Arotza, xixpa eskuan, aintzineko atetik. Zerb Azk
107. Antziñekuak nolako, gibelekuak alako (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1618.
(Con reduplicación intensiva). Kalonjeen jar-alkiek eta elizako kantoreak jendeen aitzin-aitzineko jartokiak
hartzen dituzte, haletan non mezatiarrek ez baitezakete ikus aldarea! JE Ber 22.
Anterior en orden. Ene ondoan ethorten dena, ni baino aitzinekoago da: ezen ni baino lehen zen. "Qui est
préféré à moi". Lç Io 1, 15 (He ni baiño lehen dena, TB lehenkatua zautana, Dv ene gaineko ezarria dena).
De delante, que está frente a. Iainko probeditzaillea / iauts zaite mahañera, / aitziñeko ianharien / othoi
bedinkatzera. EZ Eliç 23. Bere etxolaren aintzineko bidearen gainean zelarik. Jnn SBi 64. Ohe aitzineko
"tapizaren" orde, kalainka edo mihise zahar bat. JE Bur 190. Elizaren trebeseko bideak aldare-aitzineko
grillatik berexten duena. JE Ber 22. Jauregiaren aitzineko eremuñoa hutsa zela. JE Ber 56. Kamelua eta
Mikaela heldu dira ezkerretik, aintzineko aldetik, gordagiatik hurbil. Barb Sup 55. Berriz ere urrunera amari
beha dagolarik, aintzineko oihal handia aphalduko dute. Ib. 19. Aldare aitzineko argiak. Ib. 142. Jauregi
aintzineko erreka-estalia behar duzu berehal berehala urratu. Barb Leg 135. Gure aintzineko iosta-mai batean
liburu bat auteman zun. Or Aitork 195.
B) (Adverbial). Para delante de. v. infra AITZINEKOZ. Iesus Kristen odol guregatik isuri izan denari, gu pur
eta xahu Iainkoaren aitzineko egin genzanzat. Lç Ins F 2v. Hobiago dela Jinkuaren aitzineko gizon bekhatüz
estalirik lizan bat ere [...] eziez süperbios [...] bat. Mst XIX. Montiatunáiak zerbáit óngi Jangoikoarén alzinéko.
LE Prog 106. Yago baliodú Jangoikoarén alzinéko aorrátzea edo edekitzea bekatubát, ezi ez jai ta prozesio ta
errézu guziak. Ib. 108. Aitarén alzinéko dúgu Jesus bere sémea Abogádu. LE Ong 121r (v. tbn. 132v).
- AITZINEKO ALDEAN. En comparación con lo anterior. Ene semia diat etxen / bere emazte-haurrekilan, /
Ta aitzineko althian / aisago ebakitzen lan. Casve SGrazi 88.
- AITZINEKO EGOKI. (Pl.). Antepasados. v. aitzineko, antzinako. Baldin zeren sortzez noble den, eztuzu
hura bera laudatzen, baina bai haren burasoak eta aitzineko egokiak. ES 105. Bere aitzineko egokien eta
burasoen merezimendu guztiak. Ib. 106.
- AITZINEKOTAN. Antes; antiguamente. Heben dirade batetan / artzaiñ eta laborari, / Aitzinekotan
ofizialdün / ziren ere zunbait jarri. Casve SGrazi 22. Etzaiziela uste ükhen / dela arren aitzinekotan / Ebilkatü
mentez mente / Urdatx nere gabetan. Ib. 126. Arinberte hiri deiat, / ene aitzindari handia, / aitzinekotan bezala, /
ene armadan gomendia. Ib. 150.
- AITZINEKOZ. (Precedido de gen.). Para delante de, para la presencia de. v. supra AITZINEKO (B). Eman
diazadazun zure begi sainduen aitzinekoz gai eta propi errendatzeko dohaina. Harb 13.
- AITZINEKOZ GIBELA. Al revés, lo de delante detrás. "Aintzinekoz bigela jarria dago (AN-5vill)" Gte Erd
275. Cf. GIBELEKOZ AITZIN(A) (s.v. 1 gibel). (Fig.). "Aintzinekoz bigela entenditu duzu (AN-5vill)" Gte
Erd 11.
- AITZINEKOZ GIBEL EMAN. "Ez aintzinekoaz gibel eman, no ponga hacia atrás lo que está adelante
(Darric)" DRA.
- AITZINEKOZ GIBELERA (B ap. Izeta BHizt2). Al revés. "Zu aitzinekoz gibelera mintzetzen zara" Izeta
BHizt2. "Aintzinekoz gibelera" Ib.
- AITZINENIK. "Zu zare bethi aintzinenik, vous êtes toujours le plus avancé" Dv.
- AITZINERA (Urt; aintzinera Dv; altzinera AN-egüés ap. Bon-Ond 166). a) A la presencia de, a la zona frente
a. "Antevenire [...] nihori aitziñ, aitziñera [...] ethortzea" Urt II 143. "Aintzinera goatea, aller au devant" Dv
(que lo opone a aintzinat goatea). "Nere altzinera joan da (AN-egüés)" Bon-Ond 166.
Digne ezpaniz aipatzera zure izen sainduia / Ez jitera aitzinera, zeren bainiz satsuia. E 73. Erioa manatzen
du, ezein falta gaberik / hilak oro dakatzela aitzinera bizirik. Ib. 51. Eta Iesus eraman zedin Gobernadorearen
aitzinera. Lç Mt 27, 11 (Dv, Echn aitzinera, SalabBN aintzinera; He aitziñean, TB aitzinerat, Ip aitziniala,
Samper altzinean, Hual antzinian, Ur, Or aurrera, Ol, Ker, IBe aurrean). Eta baldin konberti ezpagaitez gure
gainera heldu dela dakusagun iujemenduari aitzinera ilkhi giaizkionzat. Lç Ins A 5r. Aitziñera
begiratzen eztuena. "Devant soi". Volt 238. Arima denean bada sarthu Zeruetara / Dohatsuak heldu zaizko
arraiki aitziñera. EZ Man I 132. Zenbait pena direla iustuki ordenatzen / Gero bere aitziñera duela
erakhartzen. Ib. 120. Banoha zuk ordenatu derautazun iujearen aitzinera. Harb 187. Ekhartzen zeraukatenean
gizon bat bere aitzinera, akusaturik erraiten zela ezen alferra zela. Ax 32 (V 19). Ekhartzea bere aitzinera beira
bat ur. Ib. 406 (V 264). Aitzinera zatozkote / Bozkarioz betherik. Hm 86. Aberatsak ez lausenga, eta handien
aitzinera ez ager gogotik. SP Imit I 8, 1. Bolurra agertzen da armak eskuan haren aitzinera. Tt Onsa 63. Ogi bat
zaio aitziñera / Ohorezki zerbitzatzen. Gç 112. Ekharri ziotzan aitzinera animalia eta hegaztina guziak. ES 86.
Zeren lauster bixta arthikitzen baitute aitziñera heldu zaizkoten sensuen gogarako gauzen gaiñerat. Ch III 33, 2.
Baldin zenbeit gauza edo objet begien aiñtziñera edo gogora ofreitzen bazaio. He Gudu 59. Ta sar-erazten dute
erreg-aitzinera. Mb IArg I 392. Aitzinera ethor dakiola Aingeruen tropa. Brtc 264. Zerüko Esposaren aitzinera
juatiaz dien bozkalenzia. CatLan 155.
(ss. XIX-XX). Osoki beldur da beraz Jainkoaren aitzinera dohan bekhatuz kargaturik. Dh 129. Guziok
piztuko gerala Jangoikoaren aitzinera, berari kontu ertsia emateko. Añ CatAN 26. Atheratu nintzen Elizatik eta
bihurtu Birjina Sainduaren potretaren aintzinera. MarIl 74. Erortzen zaio nonbaitik / xinaurri bat aitziñera. Gy
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
646