A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
v. tbn. Mat 286. Volt 222. O Po 63. Arg DevB 2. INav 6. Urt Gen 45, 1. CatLav A 8 r (V 9). He Gudu 122. ETZ
64 (Muruzábal, s. XVIII). Egiat 225. Xarlem 240. CatLuz 29. MarIl 35. Arch Fab 97. HeH Mt 5, 16. Hb Egia
88. CatCla 71. Elzb PAd 23. Arb Igand 90. Mde Pr 94. Ardoy SFran 237. Aintzinean: StPierre 31. Ox 57. Iratz
157. Etxde JJ 205. Or Aitork 33. Osk Kurl 159. Antzinean: Hual Mt 5, 16.
(AN-5vill-burg, L-sar, B, BN-baig; Urt II 133; aintzinean AN-5vill, L-sar, B; Urt II 133, Dv; antzinean AN-
5vill; altzinean AN-ulz-erro, Ae, Sal; atzinean Ae). Ref.: Echaide Nav 262-263. Delante, por delante de,
precediendo. "Antecedere, [...] lehenik, aintziñean [...] goatea" Urt II 133. "Artzaña arthaldearen aitziñean
doha" Ib. 133. "Aintzinean goatea, aller devant" Dv.
Izarra haién aitzinean ioaiten zen. Lç Mt 2, 9 (He, TB, Dv, Dv, Ip, Echn aitzinean, SalabBN, Leon aintzinean,
Samper altzinean, Hual antzinean; Ur, Ol, Ker, IBk, IBe aurretik, Arriand aurrez). Baina resuszita nadin
ondoan, zuen aitzinean ioanen naiz Galileara. "Devant vous". Ib. 26, 32 (Hual antzinetik). Eta aitzinean
zioazenék, eta iarreikiten ziradenék, oihu egiten zuten. Lç Mc 11, 9. Orai, denbora aitzinean duzuiño, egizu ahal
dagizuna. Ax 153s (V 101). Etxean sartzean, etzarela aitzinean sarthuko, edatean eztuzula lehenik edanen. Ib.
257 (V 171). Orgak idien aitzinian. Saug 138. Zure itzala bezala / Iragan zen aitziñean, / Noizbait emanen ziñela
/ Gure bizia Habean. Gç 66. Testamentuko kutx aitzinean egin zuten apezak beren soñu andi bizia. Mb IArg I
390. Ihesi bere etsaien aitzinean. Lg I 198. Ta [arka] arren aizinéan [sic, ¿por alzinéan?] dantzatzeko ansía, /
ponpan zeramatenéan. LE Kop 106. Eihartx'aldiz juaiten galopaz aintzinin. 'S'en allait en tête au galop'. Etch
270. Asto-zaiñ bat behiñ zetro bat eskuan / Ale enperadore romano, zioan / Beharri luze-dun bi abre aitziñean.
Gy 305. Disputa handitan izatu baitziren / Aitzinean zoiñ ganen zen. Ib. 228. "Ez dezakegu ez harat, ez hunat
egin", diote aitzinean direnek. Laph 204. Deputatuak orduan ziren Erreboluzionearen aitzinean edo buruzagi
bezala abiatu, eta ez ziren behar baratu bide erditan. Elsb Fram 60. Kasingo fraide guziek, gurutzea aintzinean,
lagundu zituzten komentuko athetaraino. Jnn SBi 107. Prosesioniaren burü jarri zen, eta aitzinian ekhar erazi
zian Sen Lükasek egin Ama Birjinaren imajina. Ip Hil 180. "Jaun Oihanburu", edo "Jaun Errekarte"? Ez eta ere
Errekarte edo Oihanburu jauna. Izenaren aitzinean ala ondotik, bardin gaizki doa jaun hori. HU Zez 176.
(s. XX). Langile handi eta hartze hun zelakoz, denbora orotan, jakitatez bere lagünen aitzinian egon zen.
Const 18. Garagistaren lantegian sartzen, pirripita madarikatua kirrinkaz aitzinean deramatela. JE Ber 48.
Artaldearen aitzinean marroek eta zikiroek bere bulunba ozenekin inarrosten dute herria. Zub 97. Gidari zintzo
gertu bat izan / nai bazenduke bezela / gure antziñan zabiltza beti / txoriño maiten-maitena. EA OlBe 12. Hasi
ziren [...] Galliako eskualderat aldegiten, Germanen aitzinean ihes. Mde Pr 215. Zu, aintzinean-ordez, gibelean
uzten zaitutenen ibilleraz. Or Aitork 41. Amaren aintzinean abiatu nintzan patarrari goiti. JEtchep 37. Kurutzea
haur bati har-arazten zion bere aintzinean. Ardoy SFran 191. Japoniako jaun haundi bat "zerien" eta
"zakurren" lerroan denen aitzinean ezartzerat menturatzen zena. Ib. 289. Ez ote da hau aspaldiko orga idien
aitzinean hura berbera? MIH 389. Ez zegoen holakoetan e baizik, bokal aitzinean, maizenik, behinik behin, j
bihurtu zena. MEIG VI 191.
v. tbn. Hb Egia 136. Elzb PAd 11. Zby RIEV 1908, 414. Ibiñ Virgil 55. Aintzinean: Barb Leg 150.
Delante, en la parte delantera. Laur animal begiz betheak aitzinean eta gibelean. Lç Apoc 4, 6 (TB, Echn,
Ip aitzinean (e)ta gibelean; He, Dv aitzin gibeletan, Ur (G y V) aurretik (e)ta atzetik, Ol, Ker aurre atzetik, IBe
atze eta aurre). Bi eskuak iuntaturik bulharren aitziñean. EZ Man II 13. Aitzinean badu nondik lot, baiña ez
gibelean. Ax 153 (V 101). Hartu zuen oihal bat aitzinean, eta eman zen bere apostoluen oineen garbitzen. Lg II
253. Bi zorro nausi handiak ezari dikuzu; / Bata gibelian / Bestia aitzinian. Arch Fab 185. Aitarekin hitz, eskuak
gurutz belaun aitzinean. Or Poem 520.
b) (Tras vb.). Antes de. "Zu sorthu aitziñean" Urt II 142.
Tr. El uso más extendido es con participio. Se encuentra con radical en Hiribarren, Elissamburu e Inchauspe,
con -t(z)eko en Axular, CatLav, CatLan, Larreguy, Legaz, Elissamburu y Barbier, y con -t(z)erako en Axular.
Duvoisin lo emplea además tras verbo conjugado.
Ian aitzinean. Lç ABC B 4r. Konfesatu aitzinean eriak. EZ Man II 83. Errezibitu aitzinean hirur pontu egiteko
dira. Harb 154. Bada azken urthean, hiltzerako aitzinean, falta gabe, falta guztiak erremediatukoitut. Ax 193 (V
130). Zahartzeko aitzinean enseiatu nintzen ongi bizitzera, eta zahartzean ongi hiltzera. "Ante senectutem". Ib.
186 (V 126). Ian aitzinian eta ondoan erraiteko diren othoitzez. Bp I 131. Erakusteko haren jin aitzinian
mündian ülhünpia zela. Bp II 17. Komuniatzeko aitzinean eta ondoan ezpainak dafailaz xukatu behar dire?
CatLav 251 (V 127). Zer ari zen Jinkua Zeriaren eta Lürraren kreatzeko aitzinian? CatLan 27. Lazara bizteko
aitzinean egin ziren nigar eta othoitzek. Lg II 205. Ezpanaiz hil aitzinean denbora aphur batez penitentziazko
egintzetan [...] ahal guziez enplegatzen. Dh 131. Gelditzen zelarik hau birjina erdi aitzinean, erditzean eta erdi
ondoan. CatLuz 7. Aisiako ezbada, hari da lanean / Bildu nahiz zenbeit sos ezkon aitzinean. Hb Esk 177.
Adamek bazituen aria handiak Yainkoarekin eta aingeruekin, erori aitzinean. Hb Egia 43. Lurrak barna irauli
behar du, eta irauli aintzinean hedatzen den ongarritik pharte bat barnegi sartzen da. Dv Lab 144. Ez-dezazula
bihia erain gisua mariatu den aintzinean. Ib. 183. Urrixa ez dela urthea bethe duen aintzinean akhetxera
hurbilarazi behar. Ib. 282. Gelditzen zela hau Birjina erditzeko aitzinean, erditzean eta erdi ezkero. Legaz 4.
Bozkatzeko aitzinean, gerla zibila ikhusi da herrietan. Elsb Fram 147. Burua estekatu zakoten baino lehen taula
ikharagarriari marraza eror aitzinean. Ib. 123. Jesu Kristo ethorri ondoan ala aintzinean mintzatu den. Jnn SBi
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
643