A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Etxeko andreak kausitzen du nausia, begiak itsu, bi besoak aintzin, harat hunat bakarrik ari itsumandoka. "Les
bras en avant". Barb Leg 143.
(Precedido de gen.). Ante, delante (de), frente (a). Agertu ziran bein hau ta beste bataitu Tiburzio bat,
zitzaken bataitu guziak galtzen zebillen juez baten aitzin tribunalean. Mb IArg II 73. (Sin gen.). Oi tokian
eserita nindagola, ikasleak aitzin neduzkala. Or Aitork 137.
2. (B), aintzin (B, BN-arb-baig). Ref.: Satr VocP (aintzin); Izeta BHizt2; Gte Erd 246. (Precedido de part. o
rad. vbal.). Antes (de). "Término pospositivo: ikus aintzin, bazkal aintzin" Satr VocP. "Goatzera gan aitzin,
ibilaldi bet" Izeta BHizt2. "Arribatu aintzin (BN-arb)" Gte Erd 246. Cf. gosalaitzin. Ait-et-ama galdu aintzin,
/ Barnea ez nian berdin. Ox 42. Gure artzainak bortuko bider lotzerat orai abian; / Bainan joan aintzin eginen
dute ohiko besta herrian. Ib. 28. Suaren eta uraren artetik behar duzu iragan, goza-lekurat heldu aitzin. Leon
Imit I 22, 5. Hamar orenak jo aintzin han zen. Lf Murtuts 30. Bazkal-aitzin ordu erdi batez doktrina irakasten
zigularik. Mde Pr 295. Gerla gelditu aintzin, Maitek jakin zuen [...] Piarrañok gerlako kurutzea ukaiten zuela.
JEtchep 59. Platonek uste du sortu-aitzin arimek ikusi dituztela Ideiak. Lf in Zait Plat XXII. Zerbait bero hartuko
duzia, urrundu aintzin? Larz Iru 94. Saindutu aintzin ere, gazte baten bihotzaren berri barne barnetik zakien.
Ardoy SFran 92. Elgarretarik berex aintzin. Ib. 135. Ainitz enganatzen da / sobra fidatu-ta: / ihizia hil aintzin /
jaleik ez gomita! Mattin 109. Aztertu dezagun / joan aintzin hoin urrun / hartze zuten laguntzik eman diegun. Xa
Odol 167.
(Tras gen. o tema nominal nudo). Hor andere Xinhaurri, / Loth, har, bil eta kurri, / Lasterka bazabilan, /
Negu aitzin, dena lan. Ox 117. Pazko aintzin ditutzu Egurgin errege. Ib. 23. Elizan sar-atera Letarien aitzin. Or
Eus 251. Segur zirea gauerdi aintzin zurekin zela Anton? Larz Senper 84.
(Tras sust. det.). Irlandara berriaren garaiko idazki hoberenetarik bat da hau, azken menderdiko
berpizkundea aitzin. Mde Pr 235.
Aldiz-aintzin eta aldiz-gain Zure Seme senibakarra aldagabe bizi dala. Or Aitork 168.
3. (SP), altzin (-lz- AN ap. A), aintzin (AN-5vill ap. Gte Erd). "Zoaz aitzin" SP (sin trad.). "Adelante" A.
"Lanak aintzin joxettugu (AN-5vill)" Gte Erd 157. v. infra AITZINA. Aitzin baitoa lurpekoen urgazle oinxuria
etxean barrena. Zait Sof 48. Maitasun-oiñaz aintzin zoan beinere utsegin gabe. Or Aitork 286.
III (Como primer miembro de comp., cada vez más con valor casi de prefijo). 1. (Urt), aintzin (T-L). (Con el
sentido de 'previo, anterior'). "Ambasitores, [...] aitzinjoailleak" Urt II 18. "Antecendens logice, argumentaren
[...] lehen partea, aitzin partea" Urt II 132. "Avant-goût, aintzin-gustu" T-L. v. aitzinerran, aitzinsolas, etc.
Ihabalia noiz ere ihabaliarekin liskartzen baita, aitzinioileak duke garhaita. "Celui qui frappe le premier". O Pr
629. Baldin aitzin-ikusiek maiz ere zaurtzen badute, zer eginen dute ustegabekoek garratzki iasartziaz bertzerik?
SP Imit III 35, 3 (Ch aitzinetik ikhusirik, Mst aitzinetik ikhus, Ol mugonez oartuak). Xoil bertze eta bertze dira
Lege-zaharreko sakrifizioak, zeinak baitziren gerokoen aitzin-seinaleak. SP Imit IV 1, 6 (Ch figura). Mariaren
Jinkoaz aitzingogoatzia eta hitzemaitia. Ip Hil 7. Aitzin hitzaldi bat. Lh in Const 13. Euskaldunek zutela delako
hitza Kelten edo Aitzin-Kelten ganik jaso. Mde Pr 215. Hura ez zen giza-saldoaren aitzin-eritzietara makurtuko.
Mde HaurB 9. Horra zertako gure lanari aintzin-izen hau emanen diogun. Zerb Azk 5. Iakitez eta aitzin-iakitez
iantzia. "Scientia et praescientia". Or Aitork 337. Euskaltzaindiak 1968.ean Arantzazuko biltzarreetan agertu
zuen bere jokabidea, egin zitekeen batasunaren aitzin lan bezala. In MEIG VI 42.
2. (Con el sentido de 'precedente, que va delante'). v. aitzinbidari, aitzineskuko, aitzinurrats. Neurrizko
alegrianza behar ohi da aitzin-nausi jarri gure konpartimenduetan. SP Phil 328. Ederkiago tresnatuei aitzinlekua
eta ohorea emaiten derauegu. Ib. 384 (He 388 aitziñ pausua). Etsaiaren aurkako gure aitzin-sailla. Zait
Sof 61.
(Con el sentido de 'anterior, de delante'). "Avant-bec, aitzin-ostiko" T-L. "Avant-poste, aintzin-toki" Ib. v.
aitzinezur, aitzinegur, aitzinpareta, etc. Bainan, Piarres orai pulliki airerat edo aintzin-aire plantaturik,
hor, begiak hesteko artean, bardintzen dire. Barb Piar I 35 (DRA traduce "volea"). Zaldi bati anka bat falta
zitzaion; elefante bati aintzin-isetsa (trompa); oillarrai kurruka. Etxde Itxas 26.
- AITZINA (V-arr, L, BN, S; Lecl, H; aitzine B; aintzina AN-5vill, L-sar, BN-baig, R; VocBN (-nz-); altzina
AN-erro, Ae, Sal; H; altziñe AN-ulz; alzina AN; aitzira AN-5vill; atxina V-ger-arr-och). Ref.: A (aitzina,
aintzin, alzin, atxina); EI 116; Satr VocP (aintzina); Izt Ulz (altzíñe), R 392; Gte Erd 122; Izeta BHizt2 (aitzin).
a) Adelante. "En avant" Lecl, VocBN y H. "Altzíñe, altzíñe, adelante, adelante" Iz Ulz. "Ez aintzina ta ez bigela,
ortxe dago (AN-5vill)" Gte Erd 122. "Baztango mutildantzan ari direnean erraten dena: Aitzine pasa" Izeta
BHizt2. v. infra AITZINAT, AITZINERA, AITZINERAT. Hots aitzina. Lç Ins C 4v. Goazén aitzina. Ib. C
6v. Etzait niri eman zure laudorién aiphatzeaz hain aitzina abanzatzea. Lç Dedic * 5v. Egundaño ez bezala
ioaten baita aitziña. EZ Man I 74. Bidez bide ibillirik portuetan aitziña. Ib. 26. Eta iragaiten naizela aitzina,
derradan hutsik egin gabe. Ax 9 (V 5). Ezta Iainkoaren miserikordia hain aitzina heltzen, eta ez hedatzen. Ib.
144 (V 95). Ederrenen bardina / (Ezpadohat' aitzina) / Da begitartez, eta / Diskret oboro ezina. O Po 27. Zoaza
aitzina, aldebaterat, ez bertzerat, ezker ez eskuin makhurtu gabe. Tt Onsa 13. Eta noizere baitzare baxa bera
bezain aitziña. INav 124. Ezin aitzina zangua heda dezakenean. Mong 589. Adinetan aitzina zoeno bere
zühürtzia bethi gehiago erakusten ziala. Bp II 35. Ezen segur naiz etzela [Mariana] hain aitzina iraganen baldin
Eskual-Herriko berri jakin izan balu. ES 120. Ni zeiña aitziña baiño gehiago bainoa gibela berthutearen bidean.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
637