A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
etsai, Echn, Hual, Samper kontrario, Ker arerio). Beraz, onak eta iakitunak kidea gainditzerik eluke nai izango,
kide eztan eta aitziko zaiona baizik. Zait Plat 144.
2. Antónimo. Itzak moltzokatu bear dira ikur-buruka; moltzoan berberan bildurik ikur bati ditxezkan itz
guziak, bai ainbatekoak, bai aitzikoak, bai zera oso orri, bat bere zati bakoitzari dagozkienak. Ol EEs 1919, 27.
Opuesto, cosa opuesta. Gauza oro beraren aitzikoak ernerazia dalako. Ibiñ EG 1957 (1-2), 61.
(Lo) contrario, que contradice. Nik neronek, beintzat, eztitut aitzikorik esango, oiekiko gorrotagarri gerta
enadin. Zait Plat 147.
aitzikotasun. Animadversión, hostilidad. Asto lasterrak egin ondoren izan zun zuzenaldi au, baiño,
onbideratze ontan bildurrak eta jendearen aitzikotasunak (animadversión) eragin zion soilki, ez gaizki egiñaren
damuak. Etxde JJ 199.
aitzin. Tr. Palabra de los dialectos orientales, correlato del occ. aurre. La única forma documentada en la
tradición labortana hasta mediados del s. XVIII es aitzin. A partir de Haraneder comienza a utilizarse tbn.
aintzin, que parece ir ganando terreno en los ss. XIX y XX, pero sin llegar a imponerse totalmente. No faltan
autores que vacilan entre las dos formas, y Duvoisin emplea casi sistemáticamente aitzin en la traducción de la
Biblia y aintzin en sus otras obras. En suletino --tanto antiguo como moderno-- y en textos baztaneses sólo se
encuentra aitzin. En alto-navarro hay aitzin en Mendiburu, en un ms. de Muruzábal del s. XVIII, en el CatAN de
Añibarro, en Legaz, en CatCla y en F. Irigaray, alzin en SermAN, en un texto de Cildoz y en Lizarraga de Elcano
(pero aurre en Beryain), ailzin en un texto de Erro del s. XIX (ETZ 271), donde tbn. se lee alzin (ib. 266), y
ailltzin en el catecismo de Ulzama. En salacenco hay al(t)zin, y en roncalés antzin, que tbn. aparece en un texto
de Lesaca de 1857 (ETZ 255). En la literatura guipuzcoana no se documenta hasta el s. XX (si exceptuamos un
ej. dudoso de aitziña en Iztueta). En textos vizcaínos, además de atxina 'adelante' en Añibarro, Zavala y Enbeita,
sólo se documenta en Otxolua (antziñian) y en Gandiaga (Elorri 84). En DFrec hay 35 ejs. (6 septentrionales) de
aitzin y 104 (66 septentrionales) de aintzin. Cf. antzina.
I (Sust.). 1. Momento anterior. Zeren azken fineko aitzin hartan irauten eta perseberatzen duenak,
perseberatzen ohi du komunzki azken finean berean ere. Ax 460 (V 299). Azken urthean, heriotzeko aitzinean
denbora aphur batez ongi bizitzen denak. Ib. 457 (V 297).
2. (SP, Gèze, H), aintzin (B, BN-arb; Dv, H), altzin (-lz- Dv (AN-mer)). Ref.: Izeta BHizt (ainzin); Gte Erd 31.
Zona situada frente a, delante de. "Le devant" SP y H. "Devant" Dv. "Ainzin hortan dago" Izeta BHizt (sin trad.;
cf. infra AITZIN HORRETAN). "Aiherrako aintzinean gelditu zen (BN-arb)" Gte Erd 31. Sg. Bon-Ond 153:
"aurre, aitzin (AN-egüés-ilzarb-olza)", pero no especifica el significado ni el uso; cf. ib. 166 altzinean, altzinera,
altzinetik. Cf. infra AITZINEAN, AITZINEKO, AITZINERA, etc.; cf. tbn. etxe-aitzin (2). Gizon batzuek
aldare aitzin guzian lerro-lerro ezarriak zituzten behinere ikusiak ez nintuen halako berinazko punpulatto batzu.
JE Bur 72. Proesionea bazoan bizkitartean, andarka, ahal zuen bezala, hogoi'ta bortzek elgar koskatzen zutela,
han, aintzin hartan, norbait osoki gelditurik, ezkila xarmatuari beira eta beira. Barb Sup 139. Bainan ez zuten
[dupa] baño baizik kausitu ahal izan, dena ere txarrez, txarregiz, aintzin hartan utzia. Lf Murtuts 16. Mutiko
gaztea garako aintzinean zagon. JEtchep 79. Eta gradatu faltsu bat banintz, Pariseko gara aintzinetan kausitzen
diren bezala? Ib. 92. Joka-lekhua: Donibane Garaziko ostatu baten aintzina, zenbait mahain eta kaderekin. Larz
Iru 12.
3. (Ht VocGr, Lar, Añ (AN)), aintzin (BN-baig ap. Satr VocP). Parte delantera de un objeto. "Face, muturra,
musua, aitziña" Ht VocGr 358. "Delantera" Lar y Añ. "Testera" Lar. "Delantera. Etxe aintzina" Satr VocP. Cf.
etxe-aitzin. v. aitzinalde. Aitzin guzia zauri, kopetan odola, / Hortakotz gehiago urgulutan dela. Hb Esk 36.
Etxe ttipitto, aintzin zuri bat / Lau haitz ondoren erdian. Elzb Po 195. Bere karrikak zuzen-zuzen egiñak daude;
ta jauregi ta etxe guzien aintziñak gizonak al dezaken edertasunaz eraikiak dira. Bera EEs 1915, 216. Atorrahas,
aitzina urrezko edergailuz, botoinen ordez. Zub 115. Eleizalde'tar Koldobika zanaren gorazarrez, yaiotetxeaitzinean
yarritako oroitarria agertzea egingo du. Ldi IL 128. Argi gorri, pherde eta blu batzuek argitzen
zituzten ostatu, kafe eta zinemetako aintzin ederrak. JEtchep 78. Itsas-ontzi aintzinako kobrearen metal
zaharrak. Lasa Poem 62.
4. altzin (-lz- AN ap. A Aq). "Ancianidad, alzina (AN)" Aq 961. Se trata tal vez de confusión con el occ.
antzina (q.v.).
5. altxin (Ae). Ref.: A Apend; A Aezk 115. Delantal.
II (Usado como adv. o como posposición). 1. + aintzin. (Precedido de gen.). Por delante (de), precediendo (a).
Ni, dio Iaunak, ibilliko naiz zure aitzin eta lurreko urguilluak sapatuko itut. SP Imit III 23, 3. Hauzi bat
dugunean, abokat baten gainean kontatzen dugu hartarik ongi atheratzeko; itsuak bere bizia bera bere aitzin
joatearen, askotan haur baten eskuetan ezartzen du. Dh 235.
(Sin gen.). Horra gure erregea aitzin dabilku, hura gure alde iarriko da gure etsaien kontra. "Ingreditur
ante nos". SP Imit III, 56, 5 (Ch gure aitziñean, Mst gure aitzinetik, Ol gure aurrean, Leon aitzinean). Ta
erakusteko bera aitzin dabillela errazkiago guri eragiteagatik onak izateko ta zerua irabazteko egin behar
duguna. Mb IArg II 61. Eta burua alto, papoa aintzin, [...] sartu zen Alkate-Jauna bere sukaldean. Barb Sup 39.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 636
mende.