A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
etsaiek zer nahi ahophaldi erran zioten itsu sendatuari. Jaur 137. Ahopaldi tzarrenez gaindia ahoa. Hb Esk 108.
Dohatsu zaitezkete, gizonek aphaldi tzarrez, zer nahi bidegabe eginez iazartzen zarozkitzuenean. HeH Mt 5, 11
(Ol biraokatu). Jainkoaren kontra athera dituzten ahapaldi gaixtoak. Dv Iudae 15 (Lç hitz gogor). Aitari edo
amari ahapaldi arthikiren dioena, heriotzez izan bedi hila. Dv Mc 7, 10 (Lç maradikatu, TB, Ker, IBk, IBe
madarikatu, He ahapaldiztatu, Ol birao egin, Leon laido egin). Othoizten zuelarik barkha zitzon hainbertze
ahapaldi gaxto. Laph 57. Bazuen beraz oraino esker tzarra eta asko ahapaldi gaixtoren entzutea. Jnn Bihotz
248s. Ahapaldi buru buztanik ez duten horien aipatzea bera. HU Zez 30. Zer nahi ele tzar, erasia, gezur,
ahopaldi itsusi eta mehatxu dariotela. Ib. 99. Nahiz hire ahopaldiek nekez beltz dezaketen. JE Bur 101. Asko
ahapaldi tzar, ergelkeria sobera! Barb Sup VI. Burnia bezain zorrotz dan ahopaldi gogor sendagarria. Or Aitork
227. Ostatu baten barnean entzun dut ahapaldi zoroa, / beren ustean oro dazkiten gazte batzuen leloa. Xa Odol
303. Jalgitzen da gorrieri buruz ahapaldi gaixto bat botatzen deiela joan-jin batean, ezpata keinatuz. Lf in
Casve SGrazi 13. Aditza dela eta ez dela, hasi gara, alde batetik eta bestetik, ahapaldi mingarriak esaten eta
entzuten. MIH 377.
2. (BN-mix ap. A; SP H), ahopaldi, apaldi. Estrofa. "Ahapaldia, couplet de vers, strophe" SP (que cita a
O). "Bizpahirur ahapaldi egin ditudalakotz, izan niz kondenaturik" A. Tr. Extendido al Sur a partir del
diccionario de Azkue. En DFrec hay 4 ejs. de ahapaldi. Huna orai hirur ahopaldi edo berset Lurdeko
pelegrinaietakotzat berex eginak. Zby Pel 147. Artzain ona eresiaren lenengo aapaldia (estrofa). A Ardi 118. Ez
dut itzegin estrophe edo ahapaldietaz. Or LEItz 53. Eta zer ahapaldi pullita, ama! Uste dut [...] jadanik ikasia
ere dugun Luixak eta nik. Barb Sup 107. Orhoit da, herrian asto lasterrak zirela eta, Oxalde jujearen
ahopaldiez. Ox 206. Erderazko aapaldiak eredutzat artuta, euskeraz be ainbat izneurkera barri darabillez.
Eguzk RIEV 1930, 476. Itzuli zetozen âpaldiak. Ldi BB 166. Apaldiak elkarren ondoren / yalki ta, uso zuri
antzean zetozen. Ib. 164. Lengo ahapaldia bukatu. Lek EunD 48. Trebeki jokatu da olerkaria. Ba-ditu ahapaldi
tinko, giarrak. TAg Y 1933, 22. Ahapaldi (estrofa) zirraragarri batean. Etxde JJ 89. Lehen hirur ahapaldiek
eroria "tan" dute. Mde Pr 372. Bost neurtitzeko aapaldi onek, "lira"-k alegia, giartsu du oi esakuntza. Gazt
MusIx 65s. Aapaldi, neurtitz ta esanaldi bero, gori, ezti-jarioak. Erkiag Arran 101. Lenbiziko ahapaldia (estrofa)
bukatzera dijoazela. NEtx Antz 123. Ahapaldiak oraikoan kanpotik barnera eta barnetik kanpora aldizkatuz
doatzi. Lf in Casve SGrazi 14. Lehenbiziko ahapaldiak oso eta bete dirudi zentzuaren aldetik. MEIG V 73.
v. tbn. Aitzol in Ldi UO 5. EA OlBe 1. Ibiñ Virgil 54.
3. ahopaldi (Lar Sup Dv y H). "Bocanadas, ahopaldiak" Lar Sup (tal vez con el sentido de 'palabras
jactanciosas', como interpreta Harriet).
4. Frase, expresión, palabras. Mirets ahopaldi horren itzulika pullita. JE GH 1924, 392n. Jaun Errientak,
aintzineko igandean, ithoka, bi jauziz, bi ahapaldiz eman zuela Credo guzia. Barb Sup 3. Ez berak ez Jaun
Apezküpiak etzien goguan igaran halako ahapaldi xoil, gaxtokeria gabekuak ehün urte irainen ziala
kalomniaren muldian. Const 34.
5. "Agopaldi (B), exageración" A Apend.
- AHAPALDI EGIN. "(BN), mofarse" A.
Etim. De ahape (aho + -pe) + -aldi: el sentido peyorativo, bien explicado por el origen, es anterior al general,
en buena parte técnico (ahapaldi = bertso, pertsu; berset). De ser así ahapal no sería más que una abreviación
artificial.
ahapaldika (L ap. A, que cita a Dv), ahopaldika (B ap. A). Injuriando. "Aopaldika ari dira mutil alkegabe
oriek, esos muchachos desvergonzados están maldiciendo" A (s.v. aopaldi). Dohatsu zarete izanen,
ahapaldika hariko zarozkitzuetenean. "Cum maledixerint vobis". Dv Mt 5, 11. Buruak dardaratuz ahapaldika
hari zitzaizkon. Ib. 27, 39 (Leon ahopaldika ari; Lç iniuriatu, He blasfemioz bethe, TB eskarniatu, HeH
laidostatu, Ur, Ker iraindu, Ip nausatü, Ol biraokatu, IBk iseka egin).
ahapaldikari (Dv, A), ahopaldikari. Injuriador. "Insulteur" Dv. Edo ahapaldikari, edo hordi, edo
harrapari. "Aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax". Dv 1 Cor 5, 11 (Bibl ahopaldikari; Lç gaitzerraile, Ol
mardallari).
ahapaldikatu (Dv, A). "Blasphemare, lancer des paroles outrageuses" Dv. "Injuriar" A.
ahapaldiz, apaldiz (Lar). "Maldición, apaldiza" Lar. Illotzik geldituko dira, arrotzaren kontra esatera
ioiazan azkenengo apaldiz edo biraoa ortz estutuen artean geldituten iakoela. Ag AL 49.
ahapaldizkari, apaldizkari (Lar). "Maldiciente" Lar.
ahapaldiztatu (Hb ap. Lh, H; -ph- HeH Voc, A). Injuriar. "Injurier de parole" H. Bere aita edo ama
ahapaldiztatuko duena heriotzez punitua izanen da. He Mc 7, 10 (HeH ahaphaldiztatu; Dv ahapaldi arthiki).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
63