A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
erriko zaindariari / urteoroko bisitan. Uzt Sas 45. Gure gurasoen eta aiton-amonen aldiko Gipuzkoako idazleei.
MEIG III 52.
Ancianos y ancianas. Aiton-amonen au-altxorretan / kanta-zarrak iraun digu. SMitx Aranz 104. Egun
orretan aiton-amonak / danak meza nagusitan. Uzt Sas 45.
- AITONA-BELAR. "Aitona bedar [...], agrimonia" Elexp Berg.
- AITONA HEREN. "Tatarabuelo, aitona erena, asaba erena" Lar. "Aitoneron (Hb), trisaïeul" Lh.
- AITONA-ILOBA. (Pl.). Abuelo y nieto. Soroan, arta-biltzen zebiltzan aitona-illobak. Zab Gabon 64. Aitonillobak
badabiltz Oñatiruntz. Ag G 198. Aiton-illoben arpegiak igortzitzen aizan. Ib. 281.
- HIRUGARREN AITONA. Tatarabuelo. "Irugarren aitona, trisaïeul" H (s.v. aita). Heber Jaungoikoaren
gizon ta Abraan santuaren Asaba erena edo irugarren Aitonak. Cb EBO 7.
aitonatu. v. aitondu.
aitonatxo. (Dim. de aitona). Viejecito. Ta an [Orreagan] aitonatxo bat, etxeko nagusia zala esan zigun, eta
euskeraz nolako ederki egiten zuela gero! Uzt Sas 349.
aitona-zahartu, aitona zartu. Envejecer, convertirse en abuelo. Orduan aurra banintzan ere / orain aitona
zartua. Uzt Sas 44. Biotza asko xamurtzen zaio / bati aitona-zartzian. Ib. 44.
aitonburuzko (aitton- AN-5vill ap. A), attonburuzko (AN-5vill ap. A). "Renacuajo" A.
aitondu, aitonatu. Hacerse abuelo; hacerse viejo. Ontziaren soldadu eta mariñel guziyak aitonatuak
giñirudien, gure buru eta aurpegiko illeak apar zuriz estaliyak giñituelako. Camp EE 1883b, 520. Aitondu naiz
ta oroimen zarrak / beregan naramakite. EA EEs 1914, 110. Tentatzen ari zerauzkit haurrak eta emaztea: /
aitondu naizela, bainan ni naiz aitona gaztea. Xa Odol 186. Orain aitondu zerate baña / lenagoizanak gaztiak.
Uzt ZArg 1-9-1974, 2.
aitonen. v. aitoren.
aitoneron. v. AITONA HEREN.
aitonezko. Noble. Cf. aitoren. Har zazue haren ganat buelta aitonezko ta bizarra bat. "Noble". Birjin 102.
aitonki. [Unamunok] euskotarrok aipa bear gaitun bakoitzean [...] beti anaiki izendatzen gaitu. Anaiki baño
re aitonki. SMitx Unam 21.
aitontasun. Calidad de ser abuelo. Beldur nauk zaartzen asia ote-naizen... Aitontasunaren xamurra otezebilkidak
barruan, aldiz-aurretik? Ldi IL 19.
aitonume (G-goi), aitelume (aitt- G-goi), aitenume (aitt- G-goi). Ref.: A Apend; Arin AEF 1927, 5; AEF 1955,
84; JMB At (aittelume). "Simple jornalero" A Apend. "Aatten-umeak [seguramente errata por aitten-] (G-goi)"
AEF 1955, 84. "Persona o familia obrera o artesana sin tierras ni ganadería" JMB At. Denpora batean
baserrietan bakarrik izan oi ziran zerrikumeak; bañan oraiñ Erribilduetako aitonumeak ere ekin zaiozka
azitzeari. Izt C 186. Probintzin ez da izango beste erri bat Ataunen ainbe aiton-ume bizi danik. EEs 1913, 343.
Etim. v. aitoren.
1 aitor (-th- Dv, H), autor (V-gip ap. Iz ArOñ; H). I (Sust.). 1. Reconocimiento; confesión, profesión (de fe,
etc.). "Aithor gora (Hm), éclatant hommage" Dv. "Louange, remerciement, action de grâces" H. "Autor aundirik
ez, poco agradecimiento, reconocimiento" Iz ArOñ. v. FEDEZKO AITOR.
Tr. Exclusivamente septentrional hasta el s. XX, cuando tbn. empiezan a usarlo autores meridionales. Cf., con
el significado de 'testigo', en Beriayn.
Apostoluén aithorra. Lç Lc 9, tít. Martharen aithorra. Lç Io 11, tít. (cf. Io 11, 21s: erran ziezón bada Marthak
Iesusi, Iauna, baldin izan bahinz hemen, ene anaie etzukeán hil: baina orain-ere bazeakiat ezen zer-ere galde
eginen baitraukak Iainkoari, emanen drauala hiri). Iauna duzula esker eta / aithor ene mihian. EZ Eliç 20. Zuk
eskatzen duzuna da borondate ona, amorio egiazkoa, aithor bihotzetikakoa eta ohore perfeta. Harb 210. Izan
faborez demogun / aithor laudatzaillea. Hm 37 (cf. AITOR EMAN). Hunen aitzinean dira / ohoreak balios, /
hunen saindutasunean / aithor gorak lorios. Ib. 60. Baina gaizki egiten du gizonak Iainkoari aitorrik ez egiteaz
eta eskerrik ez bihurtzeaz. SP Imit II 10, 2 (cf. AITOR EGIN). Guztiek aho batez aithor hau eta laudamen bera
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 610
mende.