A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aitexa. v. aitaxe.
aitezarde. "Empadronamiento" Lar.
aitezarle. "Empadronador" Lar.
aitezarri. "Empadronar" Lar.
ahitgarri. Agotador. Basa batzu bezala gira bizi, mendi sokotan, eta gerla molde hau biziki ahitgarria da
zainentzat. Herr 4-10-1956 (ap. DRA).
haitia. v. haita.
aitijin. v. aitajaun.
aitina, atxina (Aq 65 (AN)). Abuelo. Cf. amiña. Amairu: aitinak amona nai du (G-goi). "Trece: el abuelo
quiere abuela". A EY III 123.
aitiopiar. v. etiopiar.
aitirabraso. "Abavus, aitáitaitaso, aitirabraso" Urt I 136. Cf. amirabraso.
aitita. v. aitaita.
aitizki. "Patronímico" Lar.
aitizun. v. aitaizun.
aitoa. v. aitobe.
aitobe (V; Añ (V)), aitube (V-oroz), aitue (V-arr-arrig-oroz), aitoa (V-arr-oroz), aitua (V). Ref.: A (aitaita,
aitobe, aitua); EI 351. Abuelo. Booz, beste urkoagoak zenitasuna lagatzen deutsala, eskonduten da Ruthegaz,
eta dauko beragandik Obed David-en aitua. Galindez Ruth 4, tít. (Echn aituna). Antontxu, zelan esaten
dausk iri Aituak (Aitaita, Aitona...)? Ezale 1897, 28a.
Etim. Para su relación con aitona, v. FHV 149.
aiton-. v. aitoren.
aitona (G, AN; Lar, Añ (G), Dv (G), H (V, G); attona G-goi-azp-bet, AN-gip-larr-5vill, L-sar), aiton (G; atton
G-to, AN-gip-larr-5vill), aituna (G-nav; VocB; a(i)ttune AN-araq-ulz), aitun (AN-ulz, B; aittun AN-araq; attun
G-nav, AN-larr-5vill-araq-ulz, B), aitxona (G-azp), aitxuna (aitxune G-nav), atxona (AN-gip; H (V)), atxuna
(AN-erro; Aq 65 (AN); atxune AN-ulz-gulina). Ref.: A (aitaita, aituna, atton); A Apend (aitun); EI 351; Iz To,
Als (attuna); Etxba Eib; Izeta BHizt2 (attun).
Tr. Documentado en la tradición guipuzcoana y alto-navarra (ya desde Mendiburu y Ubillos); desde 1950 se
encuentra tbn. en textos septentrionales y vizcaínos (antes sólo en Agirre). Hay ejs. seguros de aiton en
Lardizabal, Arrese Beitia, Udarregi, Beovide (AsL 80), Agirre (G 277), Urruzuno, Orixe, Txirrita, Lizardi,
Salaverria (62) y Uztapide (Sas 196), en casi todos ellos alternando con aitona. Hay además attona en
Hiribarren, aituna en Lizarraga de Elcano, en Echenique y en una canc. pop. citada por Orixe, y atxuna en
Lizarraga de Elcano y ChantP. En DFrec hay 22 ejs. de aitona.
1. Abuelo. v. aitaita, aitajaun, aitaso, aitatxi. Ah, su eder zori oneko nere illtegi ta obia, ta nere aitaitonen
obi ta illtegi izandu ziñana. Mb IArg I 143. Aita, atxuna ta alzinekoen pinturak. LE-Ir. Zu norengánik?
Aitagánik. Aita? Aitunagánik. LE Doc 127. Ez dituk bizi ire / aita ta aitona, / ezagutzen zutenak / beren zori ona.
It Fab 64. Berriak ondorengoai emateko [...] ezin bide obeagorik aitonak seme, illoba eta oien humeen
humeakin itzegitea baño. Lard 8. Ezkontzen da Ruthekin, eta izaten du aren ganik Obed, Isaiin aita eta Daviden
aituna. Echn Ruth 4, tít. (Galindez aitua). Galtzera bota didak manta bat fina, / atxunaren denboran Kadiztik
jina. ChantP 90 (donde se traduce "bisaïeul"). Gure aiton zar ori. Ud 156. Kapak... badu bere denboratxua,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 608
mende.