A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
arzaia. VMg 41. Zeren aitatzen danean Olioa beste eraskin gabe, olibena bakarrik aditzen dan. AA I 536. Ez
dezu alperrik attatuko [sic; v. tbn. 28 y 31], edo autan artuko zure Jaungoikoaren izen Santua. AA II 27.
Ugazabaak aitatu ditudan ezkero. JJMg BasEsc 200. Burua makurtu, aitatu, entzun edo irakurten danian
Marijaren izena. Ur MarIl 4. Aitatu dirian obispo Jaunen eskari eta erreguz. Ur BulaAl 18. Etzan orainago
aitatu dan zerutik jatxitako sua oraindik osotoro itzali. Lard 87. Ez da irrutira're / aitatzeko diña / itxasoko
bagaren / kolore urdiña. Bil 58. Eta gure santuaren Erroma-bideko gauzarik ospatsuen eta oroigarriena emen
aitatu dezagun. Aran SIgn 95. Amezketarrak? Ez ditzairala aitatu ere. Sor Bar 82. Zugatzak gaitik gauza andiak
/ kantuz leitekez aitatu. AB AmaE 464. Bada Ebanjelistak ez dabe aitetuten [San Jose] ez esteguetan, ez eurak
amaituta gero. Canala Jesucristo 21 nota. Ebanjelioak aitatuten dituzan dontzella zurrak legez. Itz Azald 17.
(s. XX). --Dena burutik ateratzen du: ez dezu ikusi orlako kofrerik. Badakizu Castelar? --Bai. --Eztu aitatzeko
baliyo! Iraola 91. Ezeizu aittatu ama ezkontza asmorik. Echta Jos 226. Auzo-billeretan iñor aberats-ipuirik
aitatzen asi ezkero. Ag G 258. Atzen esakeratxo au amar aldiz aitatu izan edo zuen. A Ardi 76. Grazi eder au
egiten zaitzu / aurten Irungo partian, / zure izena aitatuko da / beste larogei urtian. Tx B II 143. Ez nazakela
bada neri orrelakorik aitatu. Alz Ram 98. Aitatu gura eztodan Bizkaiko erri txiki baten. Kk Ab II 7. Leen
aitatutako aldi txar ark, orraatik, zerbait on ere erakutsi zigun. Ldi IL 135. Gorago attaturiko andrandijak. Otx
48. Sozialistak legea beiñ baño sarriago aitatzen dabe. Eguzk GizAuz 98. Etzion neskak etxera joatekorik aitatu
ere. TAg Uzt 261. Nunbait aitatu degu, Migel [...] seme zarraztelaren tankerakua zala. Etxde AlosT 58. Elkar
ongi ezagutzen gendun maitetasunik aitatu gabe. JAIraz Bizia 23. Ez eutsan arazo ontan iñortxori ezer aitatuko.
Erkiag Arran 64. Aitatu be olakorik Migel Permiñen aurrean! Bilbao IpuiB 116 (137 aitetu). Baztan alderdi
zoragarria / zerbait aitatu dezagun. Basarri 81. Eta alperrik aitatuko didazue gizartea. Vill Jaink 85. Etzazula
deabrurik aitatu emen eta ordu onetan. NEtx LBB 171. Herritarrei kantatzearren jutean plaza batera, /
aitatutako gauzetaz kanpo zer gindezake atera? Xa Odol 270 (en versos cantados en Guipúzcoa). Holako gaien
aitatzeko die / gisa hortako egunak, / asto-kontura dira gaur ere / hemen kantatzen tugunak. Mattin 136. Hau
ejenplutzat aitatzen dut. MEIG VII 130.
v. tbn. Zuzaeta 61. CrIc 57. Gco I 458. fB Olg 136. PE 67. Bv AsL 29. Apaol 28. EusJok 170. KIkV 64. KIkG 50.
ArgiDL 149. Etxeg in Muj PAm 22. Altuna 59 (attattu). Enb 177. Lab EEguna 83. ABar Goi 71. Zait Sof 95.
SMitx Aranz 49. Munita 8. Gand Elorri 27. MAtx Gazt 47. Or in Gazt MusIx 40. Alzola Atalak 145. Etxba Ibilt
457. Uzt Sas 311. Berron Kijote 228.
(BeraLzM). (Part. en función de adj.). Famoso. Jafa deritzan Siriako kai ondo aitatura allegatuta. 'Puerto
de Siria bien conocido'. Aran SIgn 39. British Museum deritzaion liburutegi aitatuan. Lh EEs 1915, 233. Baiña
Alain Robbe Grillet, Prantziko nobelagille sonatuenetako bat dezu; ta oraingo idazkera berrizale
aitatuenetakoa, ala ere. NEtx LBB 101.
(Part. en función de adj.). (El) citado. Beste gañerako guztien kontua Kardinal aitatuak utzi zuan Anbrosio
zeritzan Cisterren Ordenako erlijioso baten eskuan. Bv AsL 205.
- AITATU GABE. Sin mencionar, por no hablar de. Aurreratu ditu gutxienez anega bi gari, lau anega
artoale, arroa erdi urdai, aitatu gabe sagar, kastaña, gaztae ta gozotan arrapatu ta irentsi oi dituztenak. VMg
38.
Sin contar. Etxe santua gaur deitzen zaion bizitoki dana, ganbara aitatu gabe, iru bizitzakoa da. Aran Sign
3.
- AITATUKERAN. Al mencionar. Zangurruak-eta aitatukeran, umiek uste izango dabe, bear bada, eurontzat
idazten dodala ipuintxo au. Bilbao IpuiB 59.
Etim. v. aipatu.
2 aitatu (c. sg. A; SP, Dv, H, Lh). 1. Hacerse padre. "Rendre ou devenir père" SP. Bada Henok aitatu zen
Iradez. Irad aitatu zen Mabiaelez. Mabiael aitatu zen Mathusaelez. Dv Gen 4, 18 (Urt gero Hirad sorthu zitzaion
Henoki, eta Hiradek eniendratu zuen Mehuaiel). Sethez aitatuz geroztik, Adam bizi izan zen zortzi ehun urthe.
Dv Gen 5, 4 (Urt enjendratu, Ur, BiblE izan, Ol, Ker sortu, Bibl ukan).
2. Hacerse religioso. Zahartu niz eta aitatu. Prop 1890, 128.
haitatu. v. hautatu.
aitatxi (L-côte-sar, BN-arb-lab; Arch VocGr, H, VocB; aitetxi B), aitaatxi (BN-arb). Ref.: A (aita besoetako); EI
352; Satr CEEN 1969, 85; Gte Erd 59. 1. Padrino. "Aitatxin urak berekin ditu [= 'se parece a su padrino'] (BNbaig)"
Satr CEEN 1969, 85. v. aitabitxi, apaidin. Itzulipurdika dabiltza, pestaliarren zangoen artetik, aitatxi,
amatxi, amañoa bera erortzer baitira. Ox 41. Aitatxi diru-gabe, aur buru-gabe (B). A EY I 186. Aitatxi ximurre,
aitatxi ximurre (B). Ib. 186. --Hasian-hasi, zertako ez egin bathaioko bazkaria? --Aitatxi eta amatxirik gabe? Lf
Murtuts 53. Osaba eta aitatxi zuen fraide xahar bat hil. Iratz 171. Zuk ninduzun bataioan besotan atxiki. / Zuk
ninduzun Jainkoari eman amultsuki. / Bihotz hunek zer dautzun zor, Aitatxi, balaki! Ib. 171.
2. (AN-burg, L, B, BN; aitetxi B). Ref.: EI 351s; Eusk 1928, 118; Echaide Nav 216; Izeta BHizt2 (aitetxi).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
605