A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aitaordain. Padre putativo. Maria bere Ama sainduarekin eta bere Aita ordain Josep, Mariaren lagun
sainduarekin [bizi zen Jesus]. Dih GirLeg (ed. 1897), 17.
aitaordari. Padre putativo. Merezitü dizü haitatürik izatia zure espustako eta Salbazaliaren aita
ordaritako. Ip Hil 66.
aitaordariko. Padre putativo. Jesüs haurra besarkatü düzün Aita-ordarikoaren amurioaz, othoitzen zütügü.
Ip Hil 262.
aitaorde (V, G; Añ, Darthayet ap. A), aitorde (V, BN-baig, R; Lar, Dv, H). Ref.: Bon; A (aitaorde, aitorde); Iz
ArOñ; Elexp Berg (aitta-orde). Sustituto del padre (padrastro, tutor, padre adoptivo, etc.). "Padrastro" Lar, Añ,
A e Iz ArOñ. "Père nourricier, tuteur, celui qui remplace le père dans les actes civils et religieux" Dv. "Parrain,
ou tuteur, ou parâtre, indifféremment, qui tient la place du père" H. "Tutor, el que reemplaza al padre, en la
familia o en un acto público" A. "Padre adoptivo" Elexp Berg. v. aitaordeko, AITA-LEKUKO; AITA
USTEKO.
--Nor da haren Aita? --Aita eternala, eta san Ioseph haren aita ordea. Arg DevB 240. Esker ta esker milla
onelako aita ordeari, bizi bedi milla mendez. Betiko pakea Fernandori. Lar Fueros 8. Ta Jesus beraren Ait-orde
San Josef. Mb OtGai III 391. Ta hau bera da orien ait-amak, ait-orde ta beste eskusle guziak orien eskutik uste
dutena. Mb IArg II 28. Ikhusteaz Jainko haur egina, eta bera haren aita-ordetzat hautatua! Lg II 106. Josep
aita-ordeak / Jesusen hazteko / jasan tuen nekeak / ez tu ahantziko. Monho 90. Beleneko sarreran / dago jaiolekuba,
/ antxe dago zeruba, / an ama maitea, / an aita-ordea. Echag 123. Eztago aitari eta aita pontekoari
beren eginkizunak adirazteko apaiz bat; ala bada amapontekoorde, aita-orde [= 'sustituto del padre'] eta apaizorde
neronek egingo det. Arr GB 23. Nola legeak, halako orduetan, apezei berei manatzen baitzioten Tenploan
zauden umexurtxen aita-orde izatea. Jnn SBi 36s. Jesus Haurra, bere Aita-ordearen eta bere Ama Sainduaren
laguntzen. Ib. 19. Ikastetxeetan bizi nai izango dau [euskerak] ta irri egingo dautse erdaldunak, irri euskaldunak
eurak, irri euskaldunen aita-ordeak. Ezale 1897, 53a. Andre Mariaren Senar guztiz garbia, ta Jesusen Aitorde
zuzena, Jose Doatsua. ArgiDL 120. Beinola, nire aita-orde baltzak morroxkuagaz lanean iñarduela. "El negro
de mi padrastro". Or Tormes 9. Nire aita-orde gizagaxua, zigorkatu ta esegi egin eben. Ib. 11. Aitaordeaganako
azaldu zun eskertxarra. Etxde AlosT 98. Goraldu Jesus Aurren aitordea. EG 1956 (9-10), 5. Benetan, Poli ain
aldakorra izan ez balitz, sukaldaria leukake aita-orde on-ona [...]. Ez aita, ez aita-orde, baño bai aita...
giarreba. Anab Poli 8.
v. tbn. Jaur 394. JesBih 444. KIkV 27. KIkG 18. Aiteorde: ETZ 110 (AN-olza, 1758).
aitaordeko (V-gip, S; Añ). Ref.: Lh; Elexp Berg. 1. Sustituto del padre (padrastro, tutor, padre adoptivo, etc.).
"Padre putativo" y "padrastro" Añ. "Aita-orduko [sin duda errata por aita-ordeko]: 1.º père adoptif; 2.º tuteur"
Lh. "Padre adoptivo" Elexp Berg. Cf. Acto 373: "Ezta Jesusen aita baña bai ordekoa". Zori onekoa / izatea
alako aurraren / aita ordekoa. GavS 14. Jesusek ama bere pobria eban. Aita ordekua bere pobria eban. fB Ic I
73. Jesus guztiz gozoaren aita ordekoa. CatLlo 96. Bere seme ederra / arturik besoan, / ona aita ordeko /
Joseren ondoan. Echag 102. Ez zan S. Jose Jesusen Aita benetakua, ezpada Aita Ordekua ta gizonen iretxikoa.
CatBus 44. Faraonen aita-ordeko eta Ejipto guziko Nagusi egin nau. Lard 59. Bere Ama Maria guziz Santa eta
bere aita-ordeko San Jose. Ib. 451. Begira zaiozu bere alargunari, eta bere umeen aitaordeko izan zaite. Arr GB
31. Birjina Jainkoaren Ama notha gabeari juntatu zaituen afetzioneaz eta Jesu-Kristo besarkatu duzun aita
ordeko amodioaz. San Josefi othoitza (tít. de una hojita publicada en Bayona, ap. DRA). Jesusen aitordeko Jose
Santuak berak. ArgiDL 126. Jaungoiko Aurrak eta bere Amak alako aitta ordekoaren bearrak izango zittuelako.
Inza Azalp 58. Haren ama, Ama Birjina, aita ordekoa, San Josep. Zerb IxtS 114. [San Jose] Jesus aurraren aitaordeko
edo aitatzat zeukatena da: "paterna vice". Or MB 886.
2. Padrino. "Según la señora de FSeg, que es de hacia Villafranca, que usó de aitaordekoa, amaordekoa" FSeg.
Cf. fB Ic III 76: "Baita esaten jakue [aita besuetakoai] Aita ordekuak. Gurasuen paltaan, eurak kontu egin biar
deutseelako seinari arimiaren onerako gauzetan".
aitaordezko (V-gip), aitaordiazko (V-gip). Ref.: Etxba Eib (aita ordiazkua); Elexp Berg (aitta-orde).
Sustituto del padre (padrastro, padre adoptivo, etc.). "Umezurtz gelditu zanian, aita-ordiazkuagaz jarri eben,
cuando quedó huérfano, le pusieron con un padre adoptivo" Etxba Eib. "Padre adoptivo" Elexp Berg. Zurgina
baitzen Josep, aita ordezkoa, / Jesusek bazeraman bere gaztaroa. Ox 67. Baiña nik, Don Kijoteren aita ez baiña
aita-ordezko izanik, ez dut oraingo usariora ibilli nai. "Padrastro". Berron Kijote 17.
aitapen. Fama. Cf. aitamen. Gora igo nai degu jakindurian, azkartasunean, aberaskietan, aitapenean da
abar. Ayerb EEs 1914, 39. Echena, Erroman aitapenaren loretan zegoanean ere, oroitzen zan biziro oraindikan
zutik dagoan bere jaioterriko etxezaz. Id. ib. 1915, 260s. Ordutik artu zuan aitapen izugarria ludi guzian. Ib.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
601