A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bat. Etxde JJ 263. Aitagurea errezatzen badakizu? And AUzta 100. Illobi aurrean Aitagure bat erresau neutsan.
Alzola Atalak 77. Esan aita gure bana / eta an daukazu lana. Uzt Sas 70. Onhart zaidazu Aita Gure zail hau.
Azurm HitzB 52.
v. tbn. Lariz 53. Gco I 447. CatB 23. CatLlo 31. CatBus 32. CatAe 32. Legaz 19. Zab Gabon 48. EE 1882a, 132.
AB AmaE 165. KIkV 45. Ir YKBiz 129. JAIraz Joañixio 12. Anab Poli 66. Erkiag Arran 183. Bilbao IpuiB 73.
NEtx LBB 75. Aitageure: JJMg BasEsc 49. Aitegure: CatUt 38.
Aitagureka. Rezando padrenuestros. Ta "aita-gure" bat ere / biyoa, zu [oea] asmatu / zinduanarentzat. //
Baña... Lasatu nadin / orain, "aita-gure"ka / eraso baño lên. Ldi BB 4.
aitagutxi. v. aitabitxi.
aitain. "(Hb), père nourricier" Lh.
aitaindarraba. v. aitaginarreba.
aitaita (V; Añ, Dv (V), H (V), Lh; aittaitta V-ger-gip, G-azp; attaitta V-gip; aitaite V-ger-ple-arrig; aittaitte Vple;
aiteite V-arr), aita-aita (Urt III 20), aitita (V-m; aittitta V-ger-m-gip, G-azp; attitta V-arrig, G-azp; aitite Vple;
aittitte V-ger-ple-oroz-m; attitte V-ger, G-azp), ataita (BN, S), attatta (S), atxitxa (V-gip; atxitxe V-ger),
atxite (atxitte V-ple). Ref.: A (aitaita, ataita); Lh (attatta); EI 351; Lrq /at'at'a/; Etxba Eib (attaitta, atxitxa);
Holmer ApuntV (aitite); Elexp Berg (aittaitta).
1. Abuelo. "Atxitxa. Forma popular de aittaitta" Etxba Eib. "Aspalditxoan aitt(a)itta eta amama sartu dira,
aittajauna eta amandriaren ordez, familia askotan" Elexp Berg. Cf. Lar: "Taita es voz con que los niños llaman a
sus padres y es bascongada, contracción de la repetición aitaita". v. aitona.
Tr. Documentado en autores vizcaínos y guipuzcoanos occidentales desde principios del s. XIX, pero es muy
escaso hasta el XX. En DFrec hay 2 ejs., vizcaínos, de aitaita. Por el significado y el contexto en el que se utiliza
el término, no es fácil determinar si cada forma palatalizada tiene o no valor expresivo.
Ezagutu zutenak izen oneko zure Aita-Aita Jaun D. Xavier Maria Munibe ta Idiaquezko. VMg III. Eranzun
zion mandakoak: zaldi grañoe galant bat zan nere Aita-aita. Ib. 82. Gaztea naz Aitaita / eta alan txikia, / baina
biotza daukat / zeuretzat andia. Azc PB 100. Aitagandiko aitaita ta amandre zirean: Aranatar Jose Praisku [...]
ta Gabriela Larrañaga-tarra Azkoitiko alabea. Barriz amagandikoak ziran: aitaita edo amaita Ioane Iñigo
Abalzisketa-ko Irazusta Artola-tarra. Ezale 1897, 229a. Ire aitaita baizen sendoa enok. A BeinB 81. Nik badakit
gertaera polit bat, neure aitaitari entzuna. Ag Kr 84. Ire aitaita Peru il zanetik gora oian egon nok? Zam RIEV
1907, 424. Iñoizbe ezin sartu leiken ene aitaita elixan. EgutTo 22-8-1918 (ap. DRA). Ni baño askoz zarrau / baida
kukua, / nire aitita baño / lenagokua. Enb 167. Guraso argi zintzoen seme, / aitite onan lobia. Ib. 131. Nire
aita, ta nire aitita be bai, gure baserri-etxian yaiuak zuazan. Kk Ab II 183. Gure Bertoldak aittittari esaten
entzun eutsanez. Otx 119. Nire aitita zanari. Bilbao IpuiB 189. Ez! ezetz, ain aguro ez. Bestela laster nok
aitxitxa. SM Zirik 133. Lur au aita zureak atxurtua da, orma au aitaite zureak yasoa. Akes Ipiñ 22. Iruatxetako
Juanen aitite. Ib. 13. Nire aitita ta amuma / gaztetxu ziran oraindik. Gand Elorri 198. Aren aita, aitita, osaba nai
auzoko mutil sendoa. Erkiag BatB 50. Aitaita jesarrita, geldirik, umeai begira. Alzola Atalak 81. Nere aititak
izena Manuel zuan. BasoM 21.
v. tbn. Alt EEs 1917, 42.Osk Kurl 69. Aitite: Bilbao IpuiB 39.
(Usado para dirigirse a un hombre anciano). Aitaita, adorerik bai al dozu artu dozun zeregiña bide onera
eruateko? Kk Ab I 25. Eztago txarto esanda, ta bai poz andijaz, aitaita, parkatzen dautset. Ib. 27.
2. "Attaittak, los abuelos, los antepasados. Gure attaittak legien aurretik zituen oitturak" Etxba Eib. Zeuk
eztozu iñoz oldoztu ixango zenbat asaba edo zenbat aitita-amama ixan zenduzan Don Iñigo orren aldijan. Kk Ab
I 88. Lau milla ta larogeta amasei (4.096) aitita-amama. Erdijak aititak, 2.048, eta beste erdijak amamak. Ib.
88.
3. "Suegro [...] (V-arr)" A Apend.
- AITAITA-PIPA. "Pipa de yeso en que fumaban los aldeanos. Aratostietan jantzi eban umia baserritar, atxitxa
pipiagaz" Etxba Eib.
Etim. Podría ser en origen una formación reduplicada: aita + aita.
aitaitaitaso. Bisabuelo. "Abpatruus [= hermano del tatarabuelo sg. el Digesto. En general, -so eleva en un
grado el parentesco: se trataría, por lo tanto, del hermano del bisabuelo], [...] aitaitasoren [...] anaia" Urt I 37.
Cf. amamamaso.
aitaitxi. v. aitabitxi.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
595