A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Ol, Or MB 369 aitagiarreba; Lç ginharreba). Berrogoi urthe iragan zituen bazkatzen mortuan bere
aitaginarrabaren ardiak. Lg I 117. Aspertu zitzaizkon haren aita ginharrabari eta haren emazteari. Ib. 228.
Onrau daiguzala aitagiñarrabak, amabigiñarrabak, ugaz-aita, ugazama, osaba, izekuak ta beste señidiak. CrIc
69. Irten zan isilik aita giarabaren [sic] etxetik. AA III 631. Zure aita eta ama baitira nere aitariyarrebak dira
oian dauden biyak (G-nav, 1833). ETZ 190. Jetro aitagiarrabak aditurik bere suia zer egitekoetan zebillen. Lard
76. Gaztean nausi dituzte aitak; ezkontzean, ama, senhar eta aita ginharrebak. Hb Egia 64. Aditu zuenean au
bere aitagiarrebak. Ur Ex 18, 14. Jetro, Moisen aitaginarreba. Dv Ex 18, 5. Handik goiti othoitzak eginen
zituela bere aitin-harrebarekin. Prop 1882, 276. Morde Berthier de Savigny, bere aita inharrea bezala hobenik
gabea zena, mazakratua da. Elsb Fram 79. Nun ete dabil gaur Perrandesen aitagiñarreba izatekoa? A BeinB
71.
(s. XX). Neure aitagiñarreba izango zara. Ag Kr 187. Basa gizonak emaztea hartzen du, aintiñarrebari
emanikako zenbeit ahuntzetan truk. Prop 1911, 169 (ap. DRA). Aitagiarrebaren suiekiko maitetasuna, / urriko
eguzkiaren berotasuna. Ayerb EEs 1916, 145. Kaifaren aitagiarreba baitzan ori. Ir YKBiz 473. Tellen
aitagiarreba ere antxe zan. Goen Y 1934, 89. Edozeñek esango luke nere aitagiarreba eztala poztutzen negarrez
danak jarri artean. ABar Goi 66. Aitagiarrebaren zalpurdi ariñean. TAg Uzt 17. Adarast aitagiarrebatzat artu.
Zait Sof 143. Bere semeak, senarrak edo aitagiarrebak aldizka lagunduta. Etxde AlosT 83. Suia, berriz,
aitagiarrebak begiak itxi-zai, errian zegon zuaitz bakar ura botatzeko. Munita 26. Benetan, Poli ain aldakorra
izan ez balitz, sukaldaria leukake aita-orde on-ona. Ez aita, ez aita-orde, baño bai aita... giarreba. Anab Poli 8.
Nere aitin arrebak utzi nu merkatuko aferetan eta bertzetan 48 urthetan. Herr 9-6-1960 (ap. DRA, s.v. aitin). Zu
aitaiarreba izango zera, / zure alaba emazte, / zu ez bildurtu, irabazten det / andre batentzat ainbeste. Lazkao in
Xa EzinB 137.
Etim. Hay mucho, y muy dispar, escrito sobre aita- y ama-ginarreba, sin que se haya llegado a una solución
ampliamente aceptada. Obsérvese que Lç, supra, se conforma con ginharreba (la aspiración sólo era regular en
comienzo de 2. a sílaba), por lo que aita (y ama?) puede ser una determinación más reciente.
aitago. "(S; Chaho ms.), paternidad" A.
aitagoi (G ap. A (s.v. aitaita); Lar, Dv, H). 1. Abuelo. O zein ona dan nere aitagoia! Ag G 285.
2. Patriarca. [Mistral-en] eriotza --laurogei ta lau urtetan-- aitagoi batena izan zen. Elizakoak artu
ondorean, etxeko guziak inguratu zuten nigarra zeritela [...]. Or Mi II. Itun zarreko aitagoi aietatik, naski:
Abrahan, Isaak, Iakob, Moise. Or QA 209. Udaran, Mendaurko pagopean, ardiei begira gaudenean, gure
mendietako aitagoi, Arrano, lengo gauzetaz maiz jardun zaigu. Eston Iz 53. Ioberen leiñu aintzatsua, Troa
aitagoia ta Kintiu Troiarren iraslea. "Parens". Ibiñ Virgil 95.
(Fig.). Orain, euskal-letrak umezurtz geldi dirala esan dezakegu, beren aitagoia [Orixe] il danean. Gazt
MusIx 5. Ez dela beti izan Orixe, orain besterik badirudi ere, euskal letren aitagoi onetsia eta ezin ukituzko
eredua. MIH 290.
aitagoki (Lar), aitaegoki (Añ). "Paternidad" Lar y Añ.
Aitagure (V-gip; Lar, Añ), Aitageure, Aitagore, Aitegure. Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Padrenuestro. v.
paternoster, pater.
Tr. Documentado desde principios del s. XVIII en textos meridionales (al Norte sólo en CatLuz). Son ejs.
seguros de Aitagurea, con -a constitutiva, los de Lizarraga, Añibarro, CatSal, Azkue y ArgiDL (102).
Aitagurea erraten dugunean egunoro. SermAN 3. Paternosterra edo aitagurea. El 5. Aita gurea esateaz.
CatBurg 37. Aita gurea esatean nogaz berba egiten dozu? Cb CatV 30. An bertan esaten Aita gurea ta beste
otoitzak. Mb IArg I 253. Esazu Aita gurea. Ub 160. Aita gureko orazioa. Ib 158. Aita gureabát. LE Prog 100. Ez
dakit nik euskeraz Aita gurerik, ta eranzungo dot erdera. Mg PAb 57. Ara ezdakijala aita geuria bere? Ib. 154.
Aitagurean zer eskatzen duan ongi jakiteko. AA III 589. Jesusek berak erakutsi eutskun Aita geuria. fB Ic I 102.
Aita guria errezetan dozubenian. Astar II 263. Esaizu Aita gurea bat. Añ EL 2 42. Aita gureako zazpi eskaariak.
Ib. 123 (EL 1 116 Aita gureko). Errazu: nork erran zuen Aita gurea? CatLuz 14. Errezau egizuz iru bidar Aita
guria, Abe Marija ta glorija. Ur MarIl 95s. Nork erran zuen aitagureara? CatSal 33 (CatSal2 35 Aitagurea).
Aitagoria erraiten tzunian noreki mintzatan zra? CatR 33. Bakarrik agintzen zien [...] esatia iru aldiz Aita guria.
Bv AsL 70. Purgatorioko animagatik iru Aita gure errezatzea. Arr May 112. Aita-gurearen iru eskabide
lenengoak. Itz Azald 64. Sei Aitagurea ta Agur Maria gitxienez esan eroazan. A BeinB 45. Nik eztakit norañoko
Aita gure ta Abe Mari-en errezkadea esaten dauen azkenean. Ag Kr 132. Aitaren egiñ, eta Aita gure eta Abe
Maria arrendu edo errezatuaz! Urruz Zer 57. Ea esazu "Aitagurea". KIkG 30. Otoitz guztietan onena "Aitta
gurea" da. Inza Azalp 129. "Aita Gure" bat gitxienian / esanik bijotz betiaz. Enb 83. Aterik-ate eskian "Aita
guria" apalik errezatuaz ebillanian. Kk Ab II 166s. Ta "aita-gure" bat ere / biyoa, zu [oea] asmatu /
zinduanarentzat. Ldi BB 4. Estolari mun, bikoa bota, / erreza Aitagure bana. Or Eus 418. Iru Aita gure ta Kredo
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
594