A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
semen aitzinian. Tt Arima 82. Tobias Aita semeak, izen bateko Santu biak orobat. Cb Eg III 378. Eta mehenak
saltsaturik / aita semei zerbitzatzen. 'Aux (Tisso) père et fils'. Monho 36. Aita seme batzuk juan dira sabaira,
aita katu andijaz ta semia bere bai zerbaitakuan. Mg PAb 61. Aita semiak edanda dagoz / ama alabak jokuan.
Ib. 61. Berak galdu eban Abel ta Cain, anae bijen arteko bakia [...]. Baita David ta Absalon aita semeena bere.
fB Ic II 213. O Aita-Semeak, / Espiritu onaz / Yainko bat irurak! Añ EL 2 185. Asto bat zioan behiñ / eihara
bateko aita-semeekiñ: / aita zen zaharra, / semea aldiz haurra. Gy 198. Aita semeak ikustearekin artuko zuten
poza eta atsegiña. Lard 61. Aita-Semen amodio hori Izpiritu-Saindua da. Hb Egia VI. Seme bat zuan Jaun
Parentek eta artu zuten Franziskoren Ordenako jantzi santua Aita-semiak. Bv AsL 85. Beha zazu oraino aita
seme bi eskualdun aberats horier. Elsb Fram 134. Ixill-ixillik egozan aita-semeak Amandoren iarduna entzuten.
Ag AL 137.
(s. XX). Leaburuko Olazarreta aita-semeai Fr. Gabriel Batizek. A Ardi 133. Aitta-Semeak berengandik
Espiritu Santua ateratzean. Inza Azalp 39. Aita-seme saskigileak. Or Mi 3. Ikusten ditugu biak etxean sartzen,
aita seme batzuen arteko trebearekin elgarrentzat. JE Ber 27. Gertatzen oi-da maiz-samar, aita-semeen artean,
semeak aitari erreal bikoa eskatu, bai, ta aitak ezezkoa ematea. Ldi IL 59. Aita-semeak ondotxo ezagutzen
dizkiat eta nekez sortu leiokekan ori baño aukera oberik. Etxde AlosT 69. Memento bat kanpotik beha egonik,
sartu ziren, gure aita-semeak. JEtchep 29. Aitona ta aita-semeak aurretik. Ugalde Iltz 41. Aita semek hau
ontsasko enganatua zuten, beren etxean sartzeko. Larz Senper 44. Aita-semeak, biak ekarren idiskoa lotuta.
Erkiag BatB 51. Aterpetxoa jaso zuten aita-semeak. NEtx LBB 96. Aita semak eta astoarena gertatzen zitzaigun
guri ere. MIH 140.
v. tbn. JJMg BasEsc 269. AstLas 69. Aran SIgn 92. HerVal 209. Zab Gabon 50. Ud 66. Zby RIEV 1908, 205.
AzpPr 80. Tx B II 83. TAg Uzt 147.
(Forma sing.). Gloria eta laudorio Aita Semearentzat, / balaber biz (Spiritu amulsua) zuretzat. EZ Man I
40. Aita semean arnasak emen akabatuko dira. Ill Pill 27. Aitta semegandik datorrelako Espiritu Santua. Inza
Azalp 79.
"Padre e [...] hijos" Elexp Berg. Uda-partian aita-semiak / aritzen giñan labrantzan. Xe 270. Sartzen dire
sukaldera eta pegarreko uretik edaten dute lau aita-semeek. HU Zez 71s. Itsasun, Ottarre bi anaia eta Zikirekin
goizean, eta arratsaldean Ottarre hirur aita-semeekin. Zerb Azk 114. Aita-semeak elkarturik egotea nahi du
baserritarrak. MIH 150.
b) Gurtzipizio-gañeko / Aita-Seme Gurutzeko!: / gure zai zaude, promesadunak / noiz Zugana iritxiko... SMitx
Aranz 129 (= 'hijo del padre'?).
- AITA-SEME GORRI. "Mariquita (insecto). Aita-seme gorri, bihar ekhi ala euri (S; Darric)" DRA.
- AITATIK AITARA. De generación en generación. Ikusi Eskalduna bizi bethi bera; / ezin ganbiatu zen
aitatik aitara. Hb Esk 43.
- AITATIK SEMERA. De padre(s) a hijo(s). v. AITARIK SEME. [Sineste] hok odolean bezala, aitatik
semera, baiterakarzagu. JE Bur 174. Hok aitatik semera, umez ume, aldaskatu ziren Lapurdiko bazter
hoberenetarat. JE Ber 33. Ez zituzten geiago aitatik semera lurreko erririk argituenaren arazoak zuzendu, bai
ordea erriak berak askatasunean aukeratu zituelako. Mde Pr 34.
- AITA USTEKO (G ap. A; Lar, Añ). "Padre putativo" Lar, Añ y A. Maria Santisima onen Ama da Erregiña
ta Josef onen Esposo ta aren Aita Ustekoa. Cb JMJ 74. Jaungoikoaren Amaren Esposoa ta aren Aita ustekoa.
Echve OngiB 155s. Zeruetako Errege Aurtxoa zapi txar batzuetan bilduta, Ama gaxtea eta aita-usteko gizon eldu
bat beste lagun gabe. Lard 368. Bere Aita ustekoaren azken-orduan oni lagundu zionean. Arr Bearg 45.
- AITA XURI. Padre blanco, de los misioneros de África. Bi osaba banituen apez, aita baino hogoi urtez
zaharragoak. Bat, Afrikan, aitaxuri. Iratz in Alzola Atalak 119.
- AITA ZAHAR (H). (Pl.). Antepasados; patriarcas. Aita zaharren Linboan sartzen ziren iustuak. EZ Man I
128. Aita zaharren arimak hala ziren hegatu / Zarrategia Iesusek zuenean bortxatu. Ib. 129. Plazer hura gure
aita / zaharrei egiteko, / eta agindu oroen / hitzaren konplitzeko. EZ Eliç 202. Aita zaharrek egin lanak
baitazkite [mendi hoik]. Ox 29.
- AITA-ZATI. Patrimonio. Ori [da], Ama Birjiñaren ait-zati edo bere-puxka. Iñarra EE 1892b, 559.
- AITA ZELESTIAL. Padre Celestial. Othoitz egiten drauagu bada Aita zelestialá. Lç Ins A 2r (v. tbn. A 1v,
A 4r, A 7r). Planta ene Aita zelestialak plantatu ez dion oro, arrankatruk izanen da izorrotik. Hual Mt 15, 13
(Dv Aita zeruko).
- AITA ZERUKO. v. ZERUKO AITA.
- AITA ZERUTAR. Padre celestial. Burua beratu zuan bere Aitta zerutarrari eskerrak emanez. Inza Azalp
120.
- AITAZKO (Urt Gram 51). Cf. aitazko. a) Paternal. "Gaztigu aitazkoa (Darric)" DRA. Halaber dugu guk ere
gaztigu aitazkoa. EZ Man I 127. Zuk zure aitazko bulharretan egundainotik arbola eder hura iduki eta begiratu
duzu ene baratzeko. SP Phil 535 (He 543 aitakarakoaz). Jainkoaren Aitazko Probidenzia edo gobernua ikusi
bear dezu. Cb Eg III 349. Zure Probidenzia dibino eta aitazkuaren arabera. CatLan 161. Jainkoaren aitazko
ontasuna. Jaur 410. Jainkoaren aitazko amodioa da, nasaiki bere haurreri agertzen dena. Lap 76 (V 38). Jesus
Umiaganako euki zenduban amodiyo aitazkoa gaitik. Oración trilingüe de Leon XIII a S. José (ap. DRA).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
589