A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
90 (interpretado erróneamente en la ed. de 1968, 200 como Aitorren seme). Probinziako jendea aitarren seme
osotoro irten zedilla [...] etsaiari goien beean erasotzera. Izt C 374. Emanik zeukan ordena Gipuzkoako Erri
guztietara, aitarren seme armatzeko. Ib. 389. Eta mirurik iñoz betorren / arrapetako ustean, / aitarren-seme
jagiko giñan / ill edo goitu artean. AB AmaE 32. Iarkiko iakoz aurrez-aurre euskaldun guztiak, aitarren seme,
morroi ta nagusi, ama ta alaba. Ag AL 49. Aitarren-seme altza bear gara danok. Ib. 125.
- AITA SANTU (V, G, AN, L-sar, S, R-uzt; Lcc, Lar, Añ; a. saindu L, BN; SP, Ht VocGr, Urt III 422, Arch
VocGr, Dv, H; a. saintu S, R-urz; a. seindu L-sar, BN-ciz-bard-arb; a. sandu AN-arce-erro-olza, Ae, Sal; ZMoso
70; a. sendu L-côte-arcang, BN-ciz-ad). Ref.: A; Lh; EI 331; Etxba Eib; Elexp Berg (Aitta Santu).
a) Papa, Santo Padre. "(Sumo) Pastor" Lar. v. AITA DEUN, ERROMAKO AITA, doipuru.
Tr. De uso general. Según el editor, hay aita sandu en la Doctrina de Lizarraga de Elcano. Para la distribución
de variantes, v. 1 santu.
Aita sanktu Nikolao laugarrenaren emona eta otorgadua, eta aita santu Sist laugarrenaren aprobadua. TAV
3.2.2. Aita saindu, kardenale, aphez eta prelatuiak. E 59. Guk ditugu abhorritzen Aitasaindu erraiten denaren
arauezko sinagogák. Lç Ins G 6r. Aita sandu Gregorio zazpigarrenak. Ber Trat 59r. Baldin xoill handia bada
nihork egin hobena, / Aita Sainduak duela barkhatzeko zuzena. EZ Man I 21. Inozenzio izen hunetako
hirurgarren Aita sainduak. Ax 533 (V 343). --Nor da Aita Santua? --Eromako Pontifizea. Cap 56. San Sixto Aita
Saindua. SP Imit II 9, 2. Aita Sainduen thiarak. Gç 193. Elizako Bürü ageri zaikün Aita saintiaren pian. Bp I 37.
Hala dio Gregorio Aita Saindu sainduak. ES 396. Apartatua izatea Sixto aita saindua hagitz samurki maite
zuena ganik. Ch II 9, 2. Aita Santu Erromakoa. OA 43 (tbn. en Zuzaeta 92). Aita Santu san Pio bostgarrenak.
Urqz 20. Orretarako Aita Santuaren eskua duenak. Cb Eg III 255. Aita Saintiaganik Büla ükhen artio. Mercy 10.
Benedika zazu gure Aita saindua. Brtc 25. Zismatikoak dira Erromako Aita Santua Eleizaren burua dala ukatzen
duenak. Ub 143.
(s. XIX). Aita Saindua bera / bere kadiratik / mintzo denean ere. Monho 28. Erromako Apaiz nagusi edo Aita
Santua. AA I 549. Aita Santu Alexandro zazpigarrenak. Astar II 242. Amalaugarren Klemente Aita Santu zanak.
Añ EL 2 117. Othoitz eginez Aita Sainduaren xedetara. JesBih 467. Anaikidara goratu zeban Aita Santu Sixto Vgarrenak.
Izt C 147. Eta benturaz jarririk aita saintiren kaideran. Etch 606. Aita Santu Erromako Pio
Bostgarrena. Ur MarIl 50. Lehen hogoita hamabi Aita Sainduak hil ziren egiaren alde. Hb Egia 91. Eta gero
bera ere Aita Santu izan zan. Bv AsL 71s. Aita Santua Jaungoikuaren / urrengo agintariya. Xe 362. Pelajio Aita
Saintia ere eritarzün harek eraman zian. Ip Hil 180. Aita Saindu izendatuz geroz. HU Aurp 133. Barateru onen
asmua / da azpiratu Aita Santua. Azc PB 214.
(s. XX). Aita Saindua ez ditake tronpa. CatJauf 65. Eta eliz artako buru Artzobispoa zegoan, Aita Santuaren
urrengo gizona. Ag G 114. Aita Santua Erroman dago, / oso gizon seriyua, / abisatzen du gañian dala /
guziyentzat eriyua. Tx B I 205. Aita Santu zan Leon Amairugarrena, / Onetako baimena bialdu ebana. Enb 80.
Hortakotz deitua zen Aita sainduaren Aholkularia. Zub 46. Ta emango dio Pedrori, ta gero aren ondoko Aita
Sanduai Elizaren gañeko nausitusuna. Ir YKBiz 239. "Rerum Novarum" deritxon idazkian XIII Leon Aita
Santuak dakartzan argibideak. Eguzk GizAuz 92. Celestinus Aitasainduak Palladius misionesta Hiberniarat
igorri. Mde Pr 225. Aita Santuaren agindutara iraun zuten apaizak etzioten konstituziño zibillari aitormenik
egin. Etxde JJ 20. Zuek, Aita Santua ta mundua, "jazzakin" da koka-kolakin nastau dozuez. SM Zirik 93. Aita
Santuak esango baleust be ez neuke siñistuko. Bilbao IpuiB 73. Aita Santua zuzen dijoa / batasun eta pakera.
Basarri 1. Bainan ez nuen esperantza izpirik hala izanen nintzala egun batez, gaur Aita Saindu izaiteko baino
gehiago. Xa Odol 34. Ba omen ziren behinola bi Aita Santu, baten ordez, bata Erroman eta bestea Avignonen.
MIH 80.
"Norbait patxada handiz eta ezer egin gabe ikusten denean, honela egitenzaio errieta: mobidu ari ortik, aitta
santuan moduan egon barik" Elexp Berg.
Sumo sacerdote. Atzenean Anas eta Kaifas ziran Juduen Aita Santuak urteka. AA III 519. Aaron bera
Apaiz-nagusi edo Aita santu zutela. Lard 84.
b) (Pl.). Santos padres, patriarcas. Lenagoko aita santuai / Mesias prometitua, / Esaias profeteak / askotan
deseatua. TAV 3.1.21, 120. Jatsi zala Infernuetara da atera zituzala arima Aita Santuenak, begira egozanak
bere etorrera santuari. Arz 20 (v. tbn. aita santu en CatCeg 33, aita sandu en CatAe 12 y CatSal 13, aita saintu
en CatR 13). Linboko Aita Sanktuak esan zituezan kanta-soñu gozoak Jesu Kristori, eldu-zalako eurak
zorionduteko denporea. Añ EL 1 108 (EL 2 116 Guraso santuak). Heli Lege zarreko Aita Santu [...] zan gizon on
bat. AA II 78.
c) (Pl.). Santos (de los primeros tiempos de la Iglesia). So egin ezazü aita saintien exenplü bizier. "Sanctorum
Patrum". Mst I 18, 1 (SP, Ch sainduak, Ol asaba deunak). Ala beitie aita saintiek desrtian bizitze herisa eta
praubia kharreiatü! Ib. 18, 2.
d) Padre de la Iglesia. Mariak ordurako Jaunari itzemanik zeukan, Elizaren Aitta Santuak diotenaz, beti
osorik garbi bizitzeko. Inza Azalp 56. Athanase, Aita Saindu zen geroxago. Zerb IxtS 100. San Markos, Aita
Santu ta Aitorle. Or MB 1146.
- AITA-SEME (gral.; Aq 248). Ref.: A; Lh; Gte Erd 54; Elexp Berg. a) (Pl.). Padre e hijo. Labrit eta Errege /
aita seme dirade (Pamplona, 1494). TAV 3.1.13. Bi soldadoak dira, bi aita seme. Tt Onsa 1. Bi Tobias aita
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
588