A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
urten dau kartzelatik. Aitta puntako onak izango zittuan" Ib. Ala neuzkan nere lan batzuek, noiz argitalduko
zai. Aita ponteko bat bear zuten nere lanok. NEtx LBB 7.
- AITA PONTENDEGIKO. "Padrino de pila, aita pontendegikoa" Mic 8r.
- AITAREN (V-gip, G-azp). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. a) (Interj.). "Aittiaren!, interj. de asombro" Etxba Eib.
"Aittiaren! Ori be badogu? Ezta egixa izango orraittio" Elexp Berg. Aitiaren! Au da emakumiaren
lotsabakua! Kk Ab I 69. Aitxiaren! Zelako gauzek entzuten die gero! Ort Oroig 41. Aitaren!... Zein ederra
zegoen, ointxoak iturriko ur garbian beratuz. Or Mi 50. Attearen; an sartzerik otu be egittia bakandereari! Otx
88.
Aitaren eta Semearen! Zer esaten du, Don Jose?Apaol 88. Iesus! Aitearen, Semearen... --esan eban
Riktrudisek--. Zer dakark, Lope, euk onaiño? Ag AL 128. Aitaren, Semearen!... Au ere entzun bear genduan! Ag
G 338. Eta, Aitearen, Semearen eta Espiritu Sant... Baña zer? Zer jazo ete yakon gero Petronilatxu gureari?
Bilbao IpuiB 259. Aitaren eta Semearen eta Espiritu Santuaren! Jesus milla bider! Deabrua dabil, iñolaz ere,
gure elizan. NEtx LBB 171.
v. tbn. A Ardi 33. JAIraz Bizia 98. Aitearen ta semearen: Zam Man 2.
b) (Sust.). Acto de santiguarse. Kristiñauak egiten daben Aitearen edo kurutze ori bere ez neban egiñ maia
bedinkatutean. Ag AL 39. Amaika "Aitaren" eder artuaz kolkoan. Or Eus 250. Sori-egunez ere mâstian / oroitzen
ziran aldiko, / lênen alea "Aitaren"ekin / Zimurriok zun asiko. Ib. 383. Dir-dir-aldiro "Aitaren"-entzat / eskuiña
nai du jaberik... "Para santiguarse". Ib. 266. Pilpilka ikusten dut, oi ene anaia, / hil gabe egin duzun "Aitaren"
nasaia. Iratz 87. Atzetik deabrua balute baiño "Aitaren" ugariago egiñaz. Berron Kijote 102.
- AITAREN BATEAN. En un santiamén, rápidamente. "Aittiaren batian, con rapidez. Gaurko lapikuekin
aittiaren batian gertatzen da jatordua" Elexp Berg. "Gure mutikuak aittiaren batian eittu gaur deberiak" Ib. Cf.
Ag Kr 171: "Aitaren semearen esan orduko", Ag G 154: "Aitaren egiten dan baño ariñago". Asi zaitez joten
edozein eresi-tresna ta aitearen baten ipiñikozu kale guztiya jentez beterik. Kk Ab II 124. Aitiaren baten ekarri
ebezan ondora ebakuntzarako tresnak. Ib. 47. Aitaren baten bizirik / danok errian agiri. SMitx Aranz 223.
Kapadozia, Jerusalen eta Damasko aitiaren baten artu ebazan. EgutAr 1956 (ap. DRA). Etxeko maillak aitearen
batean igon zituan. Erkiag Arran 59. Baiña saguaren arrapaladea libre ikusi zanean! Aitaren baten sartzen da
zuloan. EgutAr 5-11-1959 (ap. DRA).
- AITAREN EGIN (V-gip, G-azp-to, B; Izt 108v; aitearen e. V, G; Añ; aitien e. V-arr-gip; aitearena e. V-gip;
Añ). Ref.: A (aitea); AEF 1924, 48; Iz ArOñ (áitta); Etxba Eib; Elexp Berg. Santiguarse. "Signarse",
"santiguarse" Añ. "Aittiaren egiñ, hacer el signo de la cruz, santiguarse" Etxba Eib. "Aittiarena eiñ biar dala" Ib.
Zer da santiguatzea edo Aitaren egitea? Añ CatAN 12. Joxe-Mari, "Aitaren" egiñik, asi zan maiko orazio edo
otoitzak esaten. Etxeg EE 1885b, 314. Zeñatutea eta Aitearen egitea. Itz Azald 9. Aitearen egi euen arritute,
Izekotxuk esan euenean nik eneuela ordurarte eskolan oinik imini. A BGuzur 123. Belauniko, Aitaren egiñaz,
negarrez ikusten dute. Ag G 327. Era bitan egiten dau kristiñauak gurutzea deritxon ezaugarri au: bata
"Gurutze santuaren" egiñaz eta "Aitearen" egiñaz bestea. KIkV 6. "Aitaren" egitea, eskuiko beatzez gurutze bat
egitea da. KIkG 4. Elizan sartzean Aittaren egiteko. Inza Azalp 125. Pernando, gaizki ari zera: egizu berriro
Aitaren. Muj PAm 50. Mutilletatik batak, Aitiaren eginda, azkatu eutsan muzturra zaragiari. Kk Ab II 40.
Estadu txarrik ekusi gabe / egin dezagun Aitaren. Auspoa 79-80-81, 114. "Aitaren" egin, eta / yo dezadan
murkil. Ldi BB 6. Aitasok xutiturik, "Aitaren" eginez, / Su ondotik diola: Haurrak, has otoitza. Iratz 131. Aitaren
egin ondoren, atera zen zuzen-zuzen. Etxde JJ 205. Aitearen egin dau Nikanor-ek, aspaldion orrelako gauza
santu-usaiñekoetatik urrun erabilli arren bere bizimodua. Erkiag BatB 162. Alegere pasau ziran andik, Aitaren
egin barik. Alzola Atalak 38. Aitaren egitera zijoan andrea. NEtx LBB 178.
v. tbn. Urruz Zer 57. ABar Goi 53. A EY I 83. Osk Kurl 55. Berron Kijote 73.
Goizean Aitarenik ez al dek egin, motel? NEtx Nola 32.
- AITAREN EGIN ORDUKO (aittiaren eiñ orduko V-gip ap. Elexp Berg). En un santiamén, rápidamente.
Aitaren egin orduko ezkutatu zitzatan. Ag G 97. Nik Aitearen egin orduko utsituten dot pitxarra. Zam Man 2.
Joaten omen dira betik gora, zzzzzsit! "Aitaren" egin orduko. A Ardi 39. Mutikoak igesari emon eutsen aitearen
egin orduko. Erkiag Arran 56.
- AITAREN SEME. a) "Gu aitaren semeak gara (V, msOch), no tenemos un céntimo" A. "Desamparado, [...]
aitaren seme gelditu (G)" A EY III 275.
b) Hijo parecido al padre. Bigunegi azi zaituztet [...] edo etzerate aitaren semeak. Nik egun berean egin izan
det beti emendik Bitorirako joan-etorria, oñez, ta zuek berriz zalpurdia bear dezute Bergara edo Zumarragaraño
joateko. Ag G 18. --Ni samintzen nauena da bere elizarako gogo txarra. --Aitaren semea. ABar Goi 33.
c) "Aitaren seme, de père en fils" Dv. v. AITARIK SEME.
- AITARIK SEME. De padres a hijos. v. AITATIK SEMERA. Ezin leitiala ezerbere atera liburu santuetatik,
ez aitarik seme igaroten dan irakatsitik. Ur BulaAl 25 (BulaV 16 aitarik seme; BulaG 529 aitatik seme). Eztakie
nortzuk garean [...], ez euren berbetea ta ekanduak aittarik-seme beti maitte izan bear doguzanik. Echta Jos 347.
- AITARREN ALABA. "(V-arr), padre e hija" A.
- AITARREN SEME (V, G-bet ap. A). Padres e hijos. "Tanto padres como hijos" A. Gipuzkoatar sendagaill
edo balore aundikoak, beren buruz, aitarren seme alkargana baturik irten oi ziraden ezpata luzeak artuta. Izt D
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
587