A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
72 (ap. DRA). Marijaren bitartekotasunaren altsutasuna. Ur MarIl 19. Eta zeinbaterañokoa izan bear ez leuke
pekataririk galdubenaren biotzeko pozak, ondo begiraturik ama barri onen altzutasunetan? Itz Berb 372.
"Moruen altsutasuna, gure basuen barreneraño zabaldu zan, la dominación de los moros se extendió hasta el
borde de nuestros montes" Etxba Eib.
ahaltun. v. ahaldun.
ahaltzaile, alzailla. Potencia. Borondatiari obeiduten eutseen zuzen gorputzak ta arimiak ta gorputzeko ta
arimako alzailla ta sentizailla guztiak. fB Ic II 261.
ahal-ukaite. Poder, autoridad. "Nori zor diogu ahal-ükhaitea?" Darric (ap. DRA). v. ahal-izate.
ahalune. Posibilidad. Bekhatü bat da bardin izigarria khiristier idokitia Jinkuaren zerbütxatzeko, graziaren
ardiesteko eta arimaren salbatzeko dütian ahalüniak edo ehidurak. ArmUs 1892, 129 (ap. DRA).
ahalurrin. v. AHO-LURRIN.
ahalusain (SP H). Bostezo. "Bâillement" SP (s.v. usaina). "Ahal usain egitea, bâiller" Ib. Azkue, que lo
toma de Pouvreau, escribe sin embargo ahaluzain. v. aharrausi.
ahalusainka (SP, H (s.v. aharrausia)). "Ahal usainka dago, il bâille" SP A (que copia sin embargo
ahaluzainka).
ahaluzain. v. ahalusain.
ahalxka. (Dim. de ahal). Pequeño poder. Erretx baino erretxago litake Rusoentzat ahalxka horien
endurtzea. SoEg Herr 28-3-1962 (ap. DRA).
aalzain. v. ahartzain.
ahamazahun. "Deprisa (S)" A Apend.
aamen. v. HARA HEMEN (s.v. 1 hara).
ahamen (L, BN, S; SP, Lar, Izt 20r, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H), amen (AN-larr-erro, B, BN-mix, Ae,
Sal, R; Lar, Aq 607 (AN), Dv (AN-5vill), H; hamen BN-baig; Chaho), ahomen (AN, R; Lar Dv, Aq 607, Hb
ap. Lh, H), ahumen (Lar; au- H), agomen, hamin (Chaho). Ref.: A (ahamen, amen, aomen); A Apend (hamen);
Lrq /a)ha)men/, Satr VocP (amen).
1. Bocado. "Morceau, bouchée" SP. "Bocado" Lar. "Ahamena, ahota, la bouchée" Arch VocGr. "Ahamenik
eztu jan" Arch (ap. DRA). "Amen bat ogi (B), un poquito de pan" A. "Bocado" Ib. "Bouchée", "aliment" Lrq.
"Bocadillo" Satr VocP. Cf. ahomen. v. mokadu, ahokada (2). Tr. Documentado en la tradición septentrional
y alto-navarra; en el s. XX tbn. se encuentra en algunos textos vizcaínos y guipuzcoanos. Al Norte, si
exceptuamos hamen en Larreguy y en Constantin, sólo se documenta la forma ahamen. Hay amen en unos
versos alto-navarros y en Lizarraga de Elcano, aamen en F. Irigaray y Orixe (que tbn. emplea ahamen y
agomen), aumen en Otxolua y aomen en Zaitegi, y (con un sentido diferenciado) en Etxaide.
Eta busti zuenean ahamena, eman ziezon Iudas Iskariot Simonenari. Lç Io 13, 26 (Or agomena; He, Dv, Ol,
IBk ogia, TB poxia, Ker agokada, IBe ogi-puska). Hura bada ahamena harturik, bertan ilkhi zedin. Ib. 13, 30.
Ematen zaigu / osorik amen batean (Pamplona, 1609). TAV 3.1.20, 112. Eri ziran amen batez / munduan gizon
guztiak. Ib. 112. Edo bere bekhatuen kausaz, edo Adamen, / zeren ahoratu zuen debekatu ahamen. EZ Man I 42.
Ahamen batek gal ninzan, ahamen batek errepara nazan! Harb 198. Iaten hastean, lehenbiziko poxinean eta
ahamenean. Ax 490 (V 317). Ahamen gaitzak begiak gorri. Saug 17. Ahamenak iretstean hartu duen plazeraren
orhoitzapenean. SP Phil 410. Ahamen guzietan miretsiarena egitea. He Phil 321. Bakotxak ez luke, zion
Philippek, hamen bat baino gehiago. Lg II 163. Job sanduak etzue jan bakarrik bokadoa edo amena, baizik
partitus pobrettoai (128). LE-Ir. Niri ere bai amenbát ógi sandugártaik. LE Doc 259. Ez ógi amenbát, ez ur
tantabát. Ib. 272. Eztút ameník pasatukó ikusiárteo. (1 Sam 16, 11). LE Urt ms. 90r (Dv ez gare mahaineratuko
hura ethor dadien baino lehen). Eta ahamen harekin batean, sarthu zitzaion barnean Sathanas. HeH Io 13, 27
(Lç, Dv, Leon ahamen, EvS ogi ahamen; TB poxi, Ol otamen, Or auko). Ez dutela ahamen bakhar bat ere janen.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
58