A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bere azken egunetan bere aisia, alferkeria ta atsegin itsusi zikiñ-atsakiñ galdu zuan, Jainkoak emanikako
jakinduria. Ub 43. Bere gogora, berak nai zituan aisia ta atsegin-kontentuz betea. Ib. 44. Munduko aisiak eta
erakeriak utzi. Ib. 46.
(ss. XIX-XX). Gorphutzeko aisiak ta gurikeriak. Dh 224. Abian herritik urrun, aisia bilhatzeko, / har bat zait
asikiz hasten, eta ez baratuko. Hb Esk 19. Zenbat gaitz hiritarrek urrekin ibiltzen, / aisiari direnak hainitz
yarrekitzen! Ib. 187. [Urriñako] herri horri dohako kanpotar biltzea [...] Ikustekoak dira ohoren egiten, / Atzeko
yendeari aisia ematen. Hb Esk 123. Hamabortzgarren Louis zen behar handitan; / inguruan zituen tzar guziak
mentan. / Hek zuten, aisiakotz, Chaubadon urrundu, / eta errexago bat gortherat hurbildu. Ib. 99. Argi izan
ezbalitz egia, nork utziko zituen bere aisia, atsegin eta ontasun gaindiak? Hb Egia 88. Montebideorat noha
zenbait urtherenzat / Aisia bildu nahiz azken egunentzat. Michel LPB 346. Hainbertze jan-edan, pausaldi eta
aisia behargabeko. Jnn SBi 89. Gaztetasunean ibili zen zoratua atsegin eta aisia guzien ondotik. Ib. 75. Lurreko
aisien eta atseginen erdian egotu ondoan. Ib. 128. Mundu huntako aisiak eta nahigabeak. Isoard 55 (ap. DRA).
Lurreko intresak eta aisiak ziren bakharrik heien gostukoak. Ducq 53 (ap. DRA). Egunetik egunera hemengo
jendea eta gobernamendua bera ere gero eta hobeak dire guretzat, gobernamenduak gero eta libertate edo aisia
hobean ezartzen hari gaitu. Prop 1892, 94. Diruak sortu zuen aisia eta astia, idazleek idatz zezaten. MEIG IV
86.
- AISIAKO. Acomodado. [Neskatxa] aisiako ezbada, hari da lanean, / bildu nahiz zenbeit sos ezkon
aitzinean. Hb Esk 177. Yende aisiakoa, gatheak emanik, / egorri Franziarat, sabela ariñik / Han gosetez hil dire
gure arbasoak, / gaphoinez asetzean Kaskoin harrizkoak. Ib. 98.
- AISIAN (Ht VocGr 417, H), AIXIAN. Cómodamente; ociosamente. "Il est en repos, aisian da, fazeguan da"
Ht VocGr 417. "Aisian izaitea, être à son aise, dans l'aisance" H. v. AISEAN (s.v. aise), AISIARA(T).
Tr. La forma aixian sólo se documenta en unos versos de EusJok.
Aisian eta largotasunean bizi nahi duena. Ch I 25, 7. Zertako dire hain bakanak zure Komunioneak? Zeren
beldurzen baituzu nekhea; nahi baituzu aisiyan bizi. Mih 42. Aisian, nai adiña aberasturik ta nai bezala
bizitzeko. Ub 57. Mortifikazio mota onen premia geiago due aisian eta eraz bizi diran jendeak. AA III 616. Etxe
guziak dire aisian agertzen, / Ontasun hoberenek dituzte gainditzen. Hb Esk 19. Sor lekhuko oihana lehoinak ez
uzten, / Bere gerlen ondoan han loa egiten, / Mendez mende nihori khoroa ematen, / Mehe ala aisian errege
egoten. Ib. 39. [Faraonek] israeltarrai ipiñitako kontuartzalleai agindu zien, estuago artu zitzatela; bada, aisian
zeudelako, eskaera aiek egiten zituztela. Lard 67. Ni ere errege naiz, bainan ez aisian; / Bertzeak gainian eta ni
bethi azpian. Zby RIEV 1909, 230. Nago nola gu, hemen aisian gaudenak, ez gitzeien, egiten ohi giren baino
gehiago, urrikaltzen. JE Bur 207. Pixka bat deskantsatuko ahal naiz!... Badere, aisian eman behar naiz! Barb
Sup 159. Ez bildurtu, ba, ama gaixua, / lasari egon etxian, / or bezalaxe Amerika ontan / semia dabil aixian; /
naigabe oiek aztuko dira / ni zugana etortzian, / nere besotik ibilliko da / pasiatuaz kotxian. EusJok II 154. Ni
moxkortuta ere / joaiten naiz aisian, / andria etzaut aitzen / neri erasian. Mattin in Xa EzinB 99. Senar-emazte
biziko gira / elgarrekilan aisian. Mattin 96.
Laborantza denean errotik ikhasten, / hasiko da yendea aisian ematen. Hb Esk 151.
AISIA HANDIAN. Baina zuek, Iainkoaren laudorio eternaletan, añhitz loria, bozkario eta atsegin
sekulakotz seguratuki dastatzen duzue aisia handian. Harb 261. Ikhusiko dutela zein aisia handian ibeniko
dituzten bere buruak, zein kontent eta bere gogara biziko diren. Ax 483 (V 312). Eta hala aisia handian bizi
ziren, zeren hitzkuntza bat bera baizik ez baitzuten. ES 384. Eta zerori ere, aitzinetik deskarguak eginez, aisia
handi batean eta salbamenduko bidean oraidanik iarriko zara. Ax 249 (V 167). Aisia eta deskantsu
handiagoan izan dela, munduaren eta Debruaren ondotik ibiliz izanen zen beino. Jaur 134.
(Precedido de posesivo). Iongoikoa, gizonaren pena handietarik, / bidetan da ibilltzea etxetik kanporarik. /
Milla ditutzula esker beraz ene mihian, / zeren aitziña higitzen naizen neure aisian. EZ Man II 126. Eta
presontegian bezala bizi da, ezta izanen iagoitik bere aisian, eztu ukhanen plazerik ez phausurik. Tt Onsa 163.
Iauna othoi, so egidazu, kartzelu hontarik libra nezazu [...] zuri neure aisian eta ene gogora, [...] neure
adorazionen rendatzeko. Ib. 163. Haur bat Eliza-gizon egiten eztenean [...] benefizioak izaitea gatik eta bere
aisian bizitzea gatik baizen. CatLav 316 (V 157).
- AISIARA(T) (L ap. A). "A placer" A. Ezin bere isterra ez alderdia aisiarat manaia dezake, eta pena handia
du etzana denian bere lekutik ezin altxatuz. Mong 590. Han [tenpluban] deskansuan eta aisiarat gustatzen
zinduen Jinkoarekin bekhoz bekho egotea. Mih 18.
(Precedido de pron. posesivo). Cómodamente, holgadamente, a mi (tu, su, etc.) gusto. "Bere aisiara emana,
adonné à son aise" SP. "Blatero, hitzuntzia [...], aise mintzo dena, bere aisiara mintzo dena, bere plazerera
mintzo dena" Urt III 364. Iudizio jeneralaz nola orhit eztira / bekhatutan bizi dira bethi bere aisira. E 49.
Zeren bere gogoak eta haragiak diotsan bezala, bide zabalaz, bere aisiara baitabilla. Ax 479 (V 310). Utzten
bazituen bere plazerera eta aisiara bizitzera, urguillutzeko eta nabusitzeko bidean iarriko zirela. Ib. 26 (V 15).
Andre ingles hura bere aisiara eta gogara zegoen. Arti Ipuin 24.
aisikeria, aisieria. Comodidad, ociosidad; facilidad. "Aisikeri, modo de vida comodona" Iñarra EE 1891, 531
(ap. DRA). Tenorea laitake, zerbait kargu dugun Eskualdunak atzar gaiten eta gure aisieria, zumekeria eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
578