A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Lf Gram 33 y Othoizlari 1958, 174). Aise izana, aise galtzen (B). 'Bestek emana, nork berak irabazia baño
aisago galtzera uzten'. Inza EsZarr 1968. Denik gutxien ohituak ere aise antzeman dizaioke. MIH 156 (254 aisa).
Aitzakiak aise bilatuko lizkiokete, ordea, nahi balute. Ib. 318. Horixe egin zuten lehengo autoreek kezkarik gabe:
aisegi, zenbaiten ustez. Ib. 252.
v. tbn. ECocin 38. Elsb Fram 92. CatJauf IV. JE Bur 24. Const 33. Etcham 129 (183 aisa). Iratz 48. JEtchep 61.
Erkiag Arran 40 (119 aisago). Aisa: ChantP 310. CatS VIII. Ud 112. Xe 198. Sor Bar 53. EusJok 66. FIr 138. EA
OlBe 111. Txill Let 54. Izeta DirG 28. Vill Jaink 69 (106 aise). And AUzta 146. Ibiñ Virgil 70. Berron Kijote 91.
Balad 118.
(Con reduplicación intensiva). Gorputz lasaiegi, ta aisa aisa zure gurari gaistoetan orañdaño lege gabe
oitua. Cb Eg II 42.
(Con ari izan). --Aita ona, zer gerthatu zaitzu? [...] Zer egin zare? Erori naski? --Erori naizela, hi aise hari
haiz. Nik dakidana lerratu naizela, nere azpian eta, ni baino bi metra aphalago, ura banuen toki batean. Prop
1895, 85s. --Nehork ez dakike zuk bezala bere burua atxikitzen edo gobernatzen. --Ba, zu aise ari zira! Bizpahiru
aldiz arrasak egin du ez bainiz urtzinzka hasi. Lf Murtuts 26. Aberastuko? Debruien urdeak! Aberastuko? Aise
ari zirezte, zuek! Ib. 8. --Zer! Dirua ere eman baitiozu? --Bai, [...] berrehun bat libera doi-doia! --Doi-doia!
Aise ari zira zu! Brien ariña, karako! Ib. 42.
Aise zuen ba nihun ere ez gizon gixakorik ikusten! JEtchep 90.
Ez nengoan aisa! Nere lan au bukatzean nora io ote dezaket? --ari nintzan--, eta orain ez daukat ezeren
kezkarik. Or QA 149.
(B, BN-ciz-arb), aisa (AN-5vill). Ref.: Gte Erd 34 y 178. Sin duda. "Ori jakina zen, [...] ori bistan zagon [...],
bai aise! (B), bai aisa (AN-5vill), [...] egiazki! (BN-arb), [...] aixa (AN-gip), [...] aije! (BN-ciz-arb), errez! (Gazp)
[...] aise! konprenitzen da! (BN-arb)" Gte Erd178. --Orduban oker dabill. --Aisa dabill oker. Frankotan
ikusten al degu okerka. Sor Bar 53. --Erremediyo seguruba da. --Bai aisa. Sor AKaik 122. Eta oraindik ere nola
ausartu ni gaztel-olerkian aisa nagusi diranok euskeraz emaiten? "Estos autores que son sin duda los mejores en
la línea castellana". Or in Gazt MusIx 12. --[...]. Beharbada, hiru hilabethe gabe, berritz hemen ikusiko nuzu. --
Ba, aise! Zuk esaten bai! Larz Iru 106 (Lek Bai! Aixa!).
"(B), ad libitum. Bere aise gan zen mandoa Ataloztik Urepela (B), a sus anchas fue el macho desde Ataloz a
Urepel" A. v. infra AISERA.
"Aise! a placer, con todo gusto, con facilidad. (Término del juego de la pelota)" DRA.
2. (SP, Ht VocGr 270, VocBN, H (L, BN)), aisa (AN-5vill, L, S, R; Lar, Arch VocGr, Gèze, H (V, G, BN, S)),
aiza. Ref.: Lh; Lrq; Iz R 297; Gte Erd 302. (Adj.). Fácil. "Aisé, facile" SP y VocBN. "Fácil, erraza, eginkara,
aisa" Lar. "Facílimo, facilísimo, txit erraza, aisa" Ib. "Facile" Arch VocGr y Gèze. "Aisa uzu! es fácil (Lacombe
ms.)" DRA. "Ori ez da aisa jakitea (AN-5vill)" Gte Erd 302. Cf. Urt II 37: "Amerimnon, bihotz aiséa,
bethibiziferdea".
Bidia da xuxen, segur, hun, aski aisa. Tt Onsa 13. [Itz] ebétatik dá agéri, zabál, edér, aisa ta gustóso
idurizekióla Jangoikoaren bidea sandari. LE Urt ms 95r (v. tbn. 95v). Bekatúen kargería, / lazería, neke-péna /
Kén; ta nere bustarría / erman arin aisa déna. LE Kop 145. Zeren oro lo beitira / aisa beita erhaitia. 'Il est
facile'. Xarlem 342. Ezen ene uztarria aisea da, eta ene karga arina. TB Mt 11, 30 (He, Dv eztia). Bena zük
bazünü ükhen pazenzia / hori zatian aisa, sendo zeitin gaitza. 'Cela eût été facile, le mal aurait pu se guérir'. Etch
80. Aise da, maitia, / kunkil izaitia / urgulu artzia; / oraino zerbait bada / gogoan pastia! Bordel 72. Latin,
español edo franses yeloskorrak / goibeldu, ahal guziz, eskaldun zaharrak; / Berak ez mintzatzean, aise zen
belztea: / Oi ezin sorrarazi hondatu mendea! Hb Esk 5. Enperadoreak arrazoin zuela aise da konprenditzeko.
Elsb Fram 120 (132 aise da asmatzeko, 71 aisa da asmatzeko). Aise da haren erraitea, ez ordean egitea! Ib. 173.
Nola ezagutuko ditugu framazonak? Aise da aise heien ezagutzea. Ib. 182. Egun, burdinazko bideri esker, aise
eta fite laiteke bide horren kurritzea. Ib. 90. Gezurrak handiago eta sinhets arazteko aiseago. Ib. 71. Obeki
entelegatzan isartandaud abezedarioko letra bakotxaren ele bat, llaburren eta aisenetarik. 'De las más cortas y
fáciles'. Mdg 147. Heurorrek aukera ezak. [...] Aukera aisa dinat: Theresa hemen egonen dun. Mde HaurB 40.
Mundu berrian bizitze aisago baten erideiteko. Mde Pr 241. Alkarrengandik urreegi egonik besuak erabilteko
leku aiserik ezebela izango-ta. Erkiag Arran 139. Alare Pirmin, aitoren seme, munduko bide aisetan zebillan,
ondasunetan gizenduz. "Dealbatiores vias saeculi cursitabat". Or Aitork 162s. Enetako aizago zen aien euskara,
ezik Gipuzkoakoa. ZMoso 80 (90 aisa). Hiri handitarat junik, / lan, sos, eta bizi aisak! Casve SGrazi 64. Aisa
zen gero besteren / naba botxetan joitia. 'Il était facile'. Ib. 162. Ahal denean letraz letra aldaturik. Ez da aise
beti, ezinezkoa da sarritan. MIH 289.
3. (Urt III 364), aisa (AN-larr ap. Asp). (Acompañando a un verbo). Mucho. "Blatero, hitzuntzia [...], aise
mintzo dena, bere aisiara mintzo dena" Urt III 364. "Aisa, abundantemente, con holgura. Bota aisa azukrea
kafiari" Asp Gehi. Bena halere hura die aisa errespetatzen / Zeren dien aisa nausi üzker handi egiten.
'Malgré cela on le respecte grandement / Car il est grand maître dans l'art de péter haut'. Etch 364. Ez ditu hogoi
urte izan behar, lauetan-hogoita-hamar edo gehiago urtetan, hila dela Xabatek. Aise ezagutu dugu beraz eta,
[...] adixkide handi ginen. Zerb Azk 112. --Ez dakin? Kapillunbordako Martzelinarekin ibiltzen baitun? --Ha,
Pantxo!... Ba, aise ezagutzen dut. Larz Iru 22 (Lek ondo).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
574