A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Ib. 361. Nekazariak ondo iltzeko ta salbatzeko, beste andi askok baño zer egin gutxiago dute, edo aisago daude.
Ib. 331. [Bere erakusten guziak egin zitzaken] errazki ta aisa. Mb IArg I 153. Egondu zen [...] gaizkirik eta
galzerik egin ezpalu bezain lasai ta aisa. Ib. 173. Garaitu zuen aisa aski ta laster. Ib. 351. Eta irugarrena da
aisa bizi diranak, salzalle, langille ta beste beharsu gaisoekin duten gogorza. Ib. 117. Egiten dute aisa lo,
aberats jaio ziranak. Ib. 203. Aditzen zuten guziak [...], nori bere hitzkunzan esaten baliote bezain aisa ta
garbiro. Ib. 356 (254 ais eta ariñ). Lehenbizian penarekin egiten zen falta, ondoan aise eta errexki egiten da.
Brtc 179. Bere ofiziotik aiza bizi zela. AR 248. Aisa entendatu dú aguda dénak. LE Prog 118.
(s. XIX). Axaletik hasten bada / Bertuten asentua, / Beti flako izanen da, / Aise barreiatua. Monho 106. Sira,
azepta ezazü / eta untsa paka / hantik atakiren beitüzü / gero aisa Franzia. 'Aisément'. Xarlem 311. Eztütük aisa
erhaiten / gü bezalako gerrierak. 'Facilement'. Ib. 277. Bizize múnduan joán etorriketán, yá trabajátzen, yá
deskansátzen, yá neketán, yá áisa, yá triste, yá alegre. LE Doc 278. Jesus ónak ta Mariak [...] aisa atrako
zaitúte sálbo gaitz guzietáik. LE Ong 132v. Gauz onak aisa ta erraz egin zitzakeen beren inozenzian. AA III 268.
[Egiaz amatzen duanak bere Jaungoikoa] sinistuko ditu aisa fedeko misterio guztiak. Ib. 305 (317 erraz edo
aisa). --Zergatik deitzen da beniala? --Zeren gizona hartan aisa erortzen baita, eta aisa barkatzen baitzaio.
CatLuz 23 (Legaz 43 aisa). Eguna aisa, denbora laster / igarotzen da lanean. Echag 118. Gizon zital dollorrak /
aisa sinisturik, / gaude damuturik. Ib. 183. Begira [...] zein aisa eramaten / dituen ontziak, / naiz izan bere
kontra / aize-mot guztiak. It Fab 101s. Gaur mundu guztia / bizi diteke aisa / beldur gabetanik; / iñork ez du
aurrera / izango etsairik. Ib. 71. Bilho thirakan aisa bürüzagi dela! 'Qu'il est aisément le maître dans l'art de tirer
les cheveux'. Etch 274. Hürrünian beitie bere sinhestia / ustez aisago egin han aberastia. Ib. 444. Etsaia aisa
libertitzen da / beti gerla den etxian. Bordel 85. Hola mintzo zirela / aditzen badute, / zure mina dudala / ais'
erranen dute. Ib. 73. Aise pasaturen dut / nere bizi ondarra. Ib. 102. Ez baita aise bidaiatzen, haiñbertze
kargarekin. Gy 81. Arrazoiñ zuenez nik aise ez nerrake. Ib. 192. Doan bezaiñ aise naski dirua dathorkigu? Ib.
88. Baiña iragan da lanyera. / Aise utzten dire ahantztera / zeruari eman hitzak. Ib. 284. Bertze edozein defaut /
barkha dakioke aiseago, / trunpatu nahia baiño. Ib. 115. Bethi atsegin bat da erakurtzen dena aise konprenitzea.
Ib. XII. Hire bizkarraren gaineti / Igaranen nuk adarretara: / Eta hanti / Aisa joanen nuk gora. Arch Fab 129.
Eta ogi-zerra bat jan bezain erraz eta aisa guzia menderatuko zutela. Lard 90. Beren lanak aisago egin zitzaten.
Ib. 118. Gaizkia egin zuken, aise da sinhesten; / Orai ere guti da bethi on egoten. Hb Esk 43. Norat nahi juan
zadin aise ageriko zela, ez zela hura edozoin etxetako, edozoin herritako seme. Laph 198. Peregrin Jauna, gu
aise galbiltza oinez, zu nekhatua zare. Ib. 35. Min-oñaziak ariñ eramaten zituan ta aisa. Bv AsL 111. Eta an
bakardadian anima aisago [...] zeruronz goratzen dalako. Ib. 126. Noek sortu izan eban / zumu ain gozoa, /
baita ere aisa edan / txopin bat osoa. JanEd I 114. Azpeitiko erriyan / eman ziran itzak [...] esan aisa egiñ ziran,
/ kunplitutzen gaitzak. AzpPr 64. Nere erriko neskame eta serbitzaririk beartsuenak ere nik baño aisago
daramate denbora. Aiek, orduak ordu suaren epelean jarrita ardatzean diardute. Arr GB 67. Bere promes guziai
aisa eta erraz utsemateko usteetan. Arr May 85. Dozenaka tragatzen / zituen aleak [...] alako aisa nola / antxoa
baleak. Bil 124. Aberats gutizian, aise nahi bizi; / Zer damua ez duten errentarik aski! Elzb Po 220. Hogoi
urtheko muthil gazte batek bezain aise altxatzen zituen burua nola zangoak. Elzb PAd 19. Kaskoinen jostetetan /
gostu badu ari, / Ez dela Eskualduna / aise du ageri. Zby RIEV 1908, 94 (tbn. en Arb Igand 45). Zenbat alfer,
edale, / aise bizi nahi! / Eta zenbat emanak / gurikeriari! / Zenbat hortakotz aiher / Jainko legeari! / Aise
jendetasuna / da ttikitzen ari. Zby RIEV 1909, 107. Ateak aise idek zitzazketen, ahulak baitziren. HU Zez 171.
(s. XX). Sei edo zortzi illabetean, oso aisa txautu zuan Pedro Migelen aberastasuna. Ag G 258s. Etxean
bezain aise dabila hirian! Ox 163. Ohartu ziren [...] zonbatekoa den mekanikaren indarra, zoin aise eta xuxen
derabilan bere ahopiloa. Ib. 49. Batzuek aise eta bertziek nekez: / Bazterrak bethe dire bai kriolinez. Barb Sup
24. Aisa nazute engañatu [...] bañan pagatu bear dezute. Ill Testim 12. Aisa bizi diranak eta osasun ona dutenak
atera dezakee baruren bat. JBDei 1919, 173. Gure apaiza etzegoan aisa bere txokoan, atari zabalera atera
gabe. Or SCruz 23. Ark ere aisa asolbitu nau / pekaturikan gabia. Tx B I 34. Ni langillia izanez geroz / aise
biziko giñala. Ib. 122. Emezortzi bat neska ta mutil / jarriagatik gañian, / iriyak aisa tiratzen zuten / ondo
zebiltzan lanian. Ib. 250. Mundua bertzelakatu da izpiño bat. Goxoegi, aisago eta hobeki aziak eta yauntziak bizi
gira. Zub 90. Bestêk eman jana / ta poltsan bear dana, / aisa bizi diteke / bera nor dana. Canc. pop. in Or Eus
93. Aisa atera azkenik garai. "Triunfa holgadamente". Or Eus 308. Gero ta aisego eultzia bira; / urbil daukate
eguerdia. Ib. 341. Aise irabazia aise gastatzen. Zerb GH 1936, 115. Aisa irabazi eta aisa gasta (B). A EY III
169. Aisa izana, aisa onda (B). Ib. 169. Aisa garaitu ahal izan ditu. Mde Pr 222. Herri bakotxak badu bere
bizia, badu bere izaitea [...]. Kanpotik heldu denak ez ditu aise hartuko eta beretuko. Zerb Azk 30. Harritzeko da
zoin aise egiten zituen pertsuak Hiribarrenek. Ib. 65. Ez zakiat aise konpreniko duzuen elkar! Larz Iru 94.
Bainan eni iduritzen, gaxtaginak atzeman estakuruan, aisegi ditutzuela jendeak funditzen. Larz Senper 22.
Mutilla Juanaren lagunarte-pozetan, aisa zebillen garoa biltzen eta gurdiratzen. NEtx LBB 22. Denbora hetan
Nafarrako [sic] jende handiria aise zabilan eremu batetik bestera. "[Ils] circulaient aisément". Ardoy SFran 41.
Bai, aisa dira arrapatzeko / bakarrik dauden ardiak. Xa EzinB 94 (Odol 231 aise). Huts batzu aise barka ditazke
/ bihotzez maite denari. Mattin 77. Baserri ona daukagu eta / maxina berriak erosi, / zuk baino aisô lana eginez /
semiak nai baitu bizi. Mattin in Xa EzinB 130. Hola dantzatzia beno aisago da / so egitia saihetsetik. Casve
SGrazi 28. Eta ez "norat haize, harat aise" ibiltzale hetarik. Lf in JE Bur (ed. 1980), 7 (v. tbn. la misma expr. en
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
573