A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
52.
(Con izan no expreso). --Garai artan, oraingo antze-yardunean ari ote zan azti ori? --Ta yakintsu ari ere,
ta orain bezain aiputan, gañera. 'Si, tan sabiamente como antes y honrado por igual'. Zait Sof 72.
(En la expr. norbaiten aiputan izan 'ser estimado, afamado por alguien'). Ez al naiz oien aiputan izango.
'¡Ojalá no sea yo estimada entre estos'. Zait Sof 18.
- AIPUTAN HARTU. Mencionar, mentar. Egan-ek, berriz, dakigunez, lenengoz oraintxe aiputan artu gaitu,
eta beltza egin digu. Zait EG 1956 (5-6), 1. Aristotelek ere, zearka bada ere, aiputan artzen baitu gertari ori.
Zait Plat 19. Bidegabekeriaren ama da agintarien ahala, berberak idatzi zuenez. Bere eskubidearen alde ona ta
alde txarra aiputan artzen ditu, nonbait. Ib. 18.
- OHOREZKO AIPU. Mención honorífica. v. OHOREZKO AIPAMEN (b) (s.v. aipamen). Ohorezko aipu
delako edo "accesit" bat eman nai dizute zuri. Ldi in Or BM 14.
aipudun. "Aiphuduna, inclytus, distingué, renommé" Dv.
aipunahi. Deseo de fama. Nik ere atsegin nuan alakoak egitea, ez, egin utsaren atsegiñez; baita aipunaiez.
Or Aitork 42. Emendik sortzen da aipunaia, onengatik eriotzera oldartu baitziran Alkeste gaisoa ta Akileu
ta Kodro. Gizona bikainago, eziltasuna maiteago. Or in Zait Plat 154.
aiputu (S ap. Lh). "Aiphütü. Bihi edo hazitik, tinkaka atheratzen diren landare mokoak" Alth in Lander RIEV,
1911, 597 Lh: "Aiphutü (S), pousser des rejetons" Lh.
aiputxi. v. apitxi.
1 aira (L, Sal, R ap. A; Dv). "Pour arri! (L-côte et peut être Guip.)" Dv. "Incitación al ganado, aun al
caballar" A. v. aida.
2 aira. "Actividad, impulso [...]. Aira hortan ez zagozi etxean sarthurik (Darric)" DRA, que cita tbn. el ej. de
Gy. "Aira-hartzea, acelerar el paso, precipitar la marcha. Hemen aira hartzen du, es aquí donde acelera el paso
(Darric)" DRA. "Aira-emaite (L; Gy, Lf), donner le branle" Lh. Cf. 1 aira. [Uliak] ausik [zaldi] bat, gero
bertzea, / ikhustearekin karroa doala, / aira uste du hark demola. "Qu'elle fait aller la machine". Gy 178.
airabeira. "[Admovere] cucurbitam, airabeirak, haiza beirak ematea, iratxakitzea" Urt I 209.
airaio. "(L-sar), espigas de trigo que crecen sin grano" A.
airakor. Propenso, inclinado a airear (secretos). Hortakotz, Jauna, ahopetik beharrirako segeretu
airakorretarik begira nezazu. Leon Imit III 45, 4 (Ch beira nazazu jende hitzuntzi eta ariñetarik).
airaldi. 1. Expulsión. Matiu Orik laster ezagutzen du nor diren hobendunak eta nor ez. Bere estimuarekin
Iñaziori emaiten dio bere amodioa, eta haren etsaiak igortzen ditu zinezko airaldi bat emanik. Laph 109.
2. Vuelo. Doi bat airatu gabe egun bat ez nauke, / Hain dut airaldi hoitan gogoa dohatsu. Iratz 23. Zenbat
aldiz, musukatuz eman du jauntzi hori, / Anaiekin airatzeko otoitz-kantuz Jaunari [...] Hor da, airaldiz ase
hegaztin bat bezala. / Hegal kartsu hoik bilduak, hor ezindurik hila. Ib. 157.
airaleku. 1. "Circunspiracula, hatsharlekhuak, atseginlekhuak, airalekhuak, [...] airatókiak, airehartókiak" Urt
V 133.
2. Pista de despegue. Jarraiki zitzauzkitan haur eta emazte, / abioneraraino lagundua naute; / aira-leku
guzia jendez baitzen bete [...]. Xa Odol 229.
airarazi (Urt III 157). 1. Hacer ahuyentar. Askaingo yendea da dozena bat ehun, / muthilik orotarat ezbaita
berrehun: / diruketa yoan da deusetako zena, / zenbeitek airaraziz buru zuhurrena. Hb Esk 104. Bortu gainetan
kantuz artzainak diozka bere ametsak, / Kantuarekin airarazteko nahigabe-zorigaitzak. Ox 178.
2. Hacer volar. "Faire envoler" H. Zelaiez-zelai furfuriaka, zuhaitz ostoak bezala, / Gazte bihotzak har, susta
eta hunat airaraz ditzala. Iratz 182.
3. Hacer llegar al aire. Nahuzuena eginen duzue, daut erran laborari batek, bainan zuetarik nehork neholere
ez hilen zerrena. Lanotan airaraziko duzuela erremedio bat? [...] Zuen lano samina, dela sofrearen, dela
formolarena, ez du haren sudurrak hautemanen ere. JE Med 100s (ref. al "Fumigator Gonin").
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
551