A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
edatu zen gure Huarteren yakitate haundia. Zub 33. Ilabete hunen amabostian da aipu haundiko gertakari
horren urte betetzea. Ib. 29. Ta ezer ez dugu irabazten, aipu ederra iritxirik irain itxusiz ilda. Zait Sof 37. Aipu
ona itxusitu, omenik gabe okerrik bizirik. Ib. 39. Biotz on! zure izena, ene agure! aipu aundikoa da-ta. Ib. 114.
Zuk, ba, [...] onelako aipua egotzi zenion. Ib. 126. Zer onturre lezake aipuak edo izen ederraren entzute utsalak?
Ib. 112. Sabako amagoia, Salomonen aipua entzunda [...] arengana etorri zan. 'Audita fama Salomonis'. Ol 3
Reg 10, 1. Jende guztia haren ontasunaz mintzatzen zen, eta herriko Printzeak haren aipua entzun zuen. Mde Pr
88. Bazun aipu Harritxabaletak bere abots ederra zala ta. Etxde JJ 21. Aundinaiak ere aginta ta aipua besterik
zer nai du? Or Aitork 47. Mintzalari-aipua irabazi naiean. Ib. 33. Izan ere, ortixetik du aren idazkerak duen
aipua. Gazt MusIx 59 (v. tbn. 113). Mendeku billa, / eta ez aipuarren. "A la venganza atento y no a la fama". Ib.
99. Aien izena ta aipua ezaguna da bazterretan. Zait Plat 52s.
- AIPU EGIN. (En frases negativas). Hacer mención, mencionar. "Ez dute hortaz aiphurik egin, ils n'ont pas fait
mention de cela" Dv. Azken jujamenduan eman behar duen sententzian, ez baitu aiphurik eginen baizen ere
hautetsiek egin dituzketen miserikordiazko obrez. Jaur 382. Bainan ez dut hekietaz [ongarri artifizialak] aiphu
handirik eginen. Dv Lab 138. Arrebak esana zekiat, onek ateondotik entzundako auxe: Piarres eztuk ire
seme.[...] eta ondoren, ene arrebak ezin jaso izan zun norbaiten aipua egin zikan. Etxde JJ 7.
- AIPUENETAN EGON. Ser famoso, tener gran renombre. v. AIPUTAN IZAN. Sail ontan baditxin berein
liburu argitara emanak; baiña nere ustez kaltegarri ditxin bat eta bi baiño geiago, aipuenetan daudenak ere. Or
QA 120.
- AIPU IZAN. a) (Trans. y complemento instr.). Hablar de, mencionar Bainan nola eraintzez baitugu
oraikoan aiphu, erranen dut golde desbardin hekiek zenbat hazi galdegiten duten bakotxak. Dv Lab 59s. Hekiek
aldiz, uste izan zuten lo egiteaz zuela aiphu. "Illi autem putaverunt quia de dormitione somni diceret". Dv Io 11,
13.
(BN-arb ap. Gte Erd 205). (Construcción impersonal). "Aiphu da hortaz, mintzo dira hortaz" HeH Voc. "Aipu
da jin dela (BN-arb), zurrumurru hori zabaldu omen da" Gte Erd 205. Erruma guzian ez zen aiphu aita onen
berthutez baizik. Laph 181. Eskoletxe guzian ez zen aiphu Iñazioren saindutasunaz baizik. Ib. 116. Hor ezarri
dute Ferry zenatorren buruzagi [...]. Ferry eta Ferry, ez zen hartaz baizik aipu jadanik hiru aste huntan
Frantzian. HU Aurp 65. Hilabete bat baino gehiago ez du oraino aipu zela bazter guzietan Ducellier jaun
artxapezpikuaz. Ib. 68. Ez da deusetan hain ontsa ezagun, zoin giren ahanzkor, nola gure etsaiak erlisioneari
dagion gerla herratsu izigarri huntaz delarikan aipu. HU Zez 142. Emaztekiak etxe barnean baiterama bere bizi
gehiena, hango egitekoez deiete gogotikenik emaiten solas [errientsak neskatoer]. Jenden garbitasunaz,
kabalenaz, barnekoetaz aiphu zeiezte lehenik. JE Bur 70.
b) (Trans. bipersonal y complemento directo). Mencionar, hablar de. "Aiphü ükhen (S) mentionner" Lh.
Hortako dugu hemen aipu, nahiz barneak halako bat egiten daukun, erro dohakabe batez hain luzaz mintzatzeak.
HU Aurp 130. Hura zen hemen aipu dugun gizona. Ib. 59. Aipu ditugun gizon hekiek [...]. HU Zez 199. Badea
heien artean, aiphu dugun buru hortarik, eritasun gehiago, makur, ixtripu, heriotze? JE Bur 94. Bethi sorgin eta
debru ixtorio, ez dute bertzerik aiphu. Barb Sup 113. --Nortaz zinduten bada solasa? [...] --Maria Elhorri eta
Xaneta Xixta ginituen aiphu. Ib. 108. Laztura batek hartu zituen, eta jadanik aiphu zuten bazka-tokiz behar
zirela aldaratu. Barb Leg 124. Gero Nere etxea, gure menditarren atseginak aiphu dituena; bai eta bertze
kantarik ere. Lander RIEV 1912, 556. Jin zauzkit erreportxuka / herritar bat edo bi, / zertako ez dudan aipu /
pertsuz Ezterenzubi. Etcham 109. Tutak egin ziozkatenetz, ixtoriak ez du aipu. Lf Murtuts 40. Latin poeta horrek
Galiarren hiru jainko nausiak aipu ditu bere Pharsalan. Mde Pr 188. Ez dut ene kantetan holakorik aipu. Larz
Senper 100. Badira konprenitzen ez dutenak Frantsesen katixima edo predikuetan ifernua zertako aipu zuen hain
ardura. Ardoy SFran 323. Etxeberrik, berriz, bere Manual-ean, Axularrek aipu duena ez bezalako jendearekin
ari zelako, noski, bakanka baizik ez du irakurlea ahotan hartzen. MEIG IV 84.
v. tbn. Zerb Azk 49.
(Trans. tripersonal). Bainan kondizione bat dautazu beteko. / Otoi segeretua beira zuretako. [...] Hunek
etzion aipu nehori arpea. Echtam 142.
(Construcción impersonal). "Gizon hura aiphu da (L), se habla mucho de aquel hombre" A. Bi gizon hor
aipu direnen ohoratzea estakuru bat da, bertzerik deus ez. HU Aurp 171. Nor erran, zenbat Angles, Aleman,
Holandez [...] diren ibili hemen hemengo botigetan, ostatuetan, deus ikustekorik den guzietan sar-jalgi eginez;
orori galdeka [...], Eskual-herri eta bereziki eskuara hain handizki aipu direlako hautaz? Ib. 206. Ez dute eta
gordetzen ere, hori dela, ja zenbeit aste huntan aipu diren lege-gei batzuen xedea. HU Zez 100. Aurtengo
Eskualdun-Armañakan aipu den laborari zahar batek, etzuen zure eiterik. Ib. 85s. Aldi artan, Herode erregeak
Yesusen berri aditu zuen, Yesusek egindako guziak ikasi zituen, aren izena nonnai aipu zan ta. Ir YKBiz 203. Ez,
etzitaken herritar Misionestik ez Saindurik aipu, Jatsun, hamaseigarren mende hastean. Ardoy SFran 32.
Aitaren aita ere artzen omen zen zerbait pertsuka, bainan ez dakit zer hainetako pertsularia zen. Ez hanbatekoa
neholaz ere, nehon ez denaz geroz aipu. Xa Odol 32.
v. tbn. Lf in Casve SGrazi 15.
- AIPUTAN IZAN. Ser famoso, tener gran renombre. Beraz, Krotone uri ospatsuan inolako lan ederrari ekin
zion. Uri ontako giro osasuntsu, atxeter bikain eta burrukalari zangarrak aiputan izan ziran antxina. Zait Plat
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
550