A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
denak, / Oraiko gizon gazte / deus zainik dutenak / Oro ernaraz detzan / heien aiphamenak. Zby RIEV 1908, 90.
Lehengo gudu, gerla eta kalapita izigarrien aipamena oraino beharrietan eta gogoan dakartenek. HU Aurp 87.
Bainan nork amestuko zuen Otxalde hori aipamen ederrenaz ohoratuko zuela guarden aintzindari lehenak? Ox
200. Aipamen llabur bat Haritchabalet jaun apezaren gainen. Const 13. Haien bertsoak aipamen bat merezi
dute. Mde Pr 235. Ezta aitatzen Bonaparteren lankidien artean Udabe abadea. Nik eztot beintzat ikusi iñun
aipamen ori. Alzola Atalak 136. Gau guzia amets nahasitan iragana du. Poliza eta Antton. Antton eta poliza, ez
zuen bertze aiphamenik. Larz Senper 112 (Vill besterik ez zuen aipatzen). Belarriak erne eukirik, esan-eginen
aipamen zeatzena idatzi bide zuen. Zait Plat 104. U jaunak dotore baino dotoreagotzat edukiko ditu zehar-esan
eta aipamen izkutu horiek, baina munduan barrena egiten den kritikak aspaldi utzi zion ikusi-makusika
ibiltzeari. MIH 206. Aurkituko duzue zati bat ez hitzez hitz, baina bai elkarren antz handia dutelarik, Axularren
liburutik hartua, aipamen bat, alegia, barrengo harraz ari dela. MEIG IV 64.
v. tbn. Lek SClar 121. Ibiñ Virgil 23.
Comentario. Etzaudezila hargatik banaloria zinetan mesprezatu gabe: ezen bide hartaz obligatua izanen
zara, guzien aiphamenaz ere, haren kontra haritzera. SP Phil 457 (He 462 yenden aiphamena bera gatik ere).
Nombre. Salbatzaillea igantzen mendi baterat [...]. Orduan egin zuen prediku handi hura, mendiko
predikuaren aiphamena dakharkeiena. Lg II 145.
(En la expr. norbaiti aipamen lotsagabea egin 'difamar'). Horrek gogortu zuen Susana berthutosa egin
zioten aiphamen lotsa gabearen kontra. Dh 204.
(Ht VocGr 410, Lar). "Proposition" Ht VocGr. "Proposición, aipua, aipamena" Lar. Hanbat adiskide lohi
[...], batzu bertzeak gatik, bere bekhaturako aiphamen gaxtoa gatik, eta batak bertzearendako flakeza eta
jautsapen kruela gatik damnaturik, elkharrekin ifernuan kausiko direnak. Dh 162s. Artu zuen, bada, poz
aundiarekin Sanchoren aipamena. "La proposición de D. Sancho". Otag EE 1881b, 62. Guzien erdian geratu
zanean, ostera batzarrean jarri, eta etsaiaren aipamenaz [= 'proposición'] itzegin zan. Arr EE 1882c, 553.
2. (SP, H). Nombre, fama. "Aiphamea, aiphamena, bruit, renommée" SP. "Aiphamen ona du, il a bonne
renommée" Ib. "Poziña behingo, aiphamena betiko, si das un buen bocado de una vez, ganarás fama para
siempre (Lander)" DRA. v. ospe, omen, fama.
Tr. Documentado desde Pouvreau en autores septentrionales no suletinos.
Eta eztakizula sekulan burura ethor iakinsun zarelako aiphamenaren nahia. SP Imit I 5, 2 (Mst jakitus baten
fama). Nola begiratu behar den aiphamen ona humiltasunari garraizkolarik. SP Phil 220 (He 222 omen ona edo
fama ona). Aiphamen onaren galtzeko beldurtasun handiegia. Ib. 224 (He 225 fama onaren). Erraz da bertzeren
herioaren ez desiratzea, baina gaitz da hari gaitzik ez desiratzea; erraz da hari aiphamen gaixtorik ez emaitea,
baina gaitz da haren ez mesprezatzea. SP Phil 453 (He 458 omen gaxtorik ez ematea). Bere balioa eta
aiphamena handitu, berretu eta alxatu nahi dutenean. Ib. 199 (He 201 aiphamena). Zuek ordea, O emazteak [...]
begirazazue ieloskorki zuen loria eta eztezazuela lizunkeriarik bat ere utz zuen aiphameneko xuritasunaren
goibeltzera. Ib. 398. Baldin bethiereko aiphamenaren itxura, edo figura nahi baduzue pintatu, har zatzue
eskoletako koloreak, tintak, eta pintzela. ES 188.
(ss. XIX-XX). Zure kalitate maitagarrien aiphamenak erakhar litzazke justuak geroago eta gehiago zure
benedikatzera eta laudatzera. MarIl XXI. Mirikuak badire aiphamen dutenak, / mihiz bezala kaskoz ungi
berreginak. Hb Esk 109. Uhaldeko seme zen Duhalde handia, / Sinan arima ketan kharrak ibilia. / Aiphamena
utzi du mendi orotako; / Haren dohainak horrek ez sobra beztiko. Ib. 98. Franklin deitzen zen aiphamen
handitako Amerikano batek. Dv Lab 194. Sazumako buruzagiak, aita handiaren aiphamena entzunik, baimena
eman zion haren peko ziren herri guzietan fedearen predikatzeko. Laph 215s. Jakintsun bilhakatuz,
jakintsunaren aiphamena kharreatuz, ez othe niteke salba? Ib. 129. Ez gare beraz harritu behar, [...] jaun handi
batzu heldu badira ere [...] Eskuararen aiphamena aditurik, gure herriaren ikhustera bere begiz. Arb Igand 32.
Eskualherriaren ethorkizunaz eta Eskuararen aiphamenaz den gutieneko axolarik duten guzieri. Ib. 31. Xinako
mahatsaz bertzerik ekarri baitu ordean handik Dabid apezak, Frantziako jakintsunen artean aipamen handia
irabazi dionik. HU Aurp 97 (75 jaun aipamen handikoa). Badakikezue bederen engoitik haren izena; ba eta
zerbait gehiago ere haren aipamenaz. Ib. 80. Badakit herri bat, aipamenez aberatsa, izaitez ere aspaldian
aberats behar litakena. HU Zez 68. Zonbat gizon argitu / gorderik daudenak, / ez ditu lilluratzen / hanbat
aipamenak. Etcham 129.
Gizurenen aipamenak eta zure aitaren egiñak irakur al ditzakezunean. 'At simul heroum laudes et facta
parentis'. Ibiñ Virgil 43. Bere bizi-aldia bear bezin luze nai luke gizuren andi onen aipamenak eta egiñak
abesteko. Ib. 42.
- AIPAMEN EGIN. Hacer mención de, mencionar. "Honorificentissime aliquem appellare, ohore haundirekiñ
nihor aiphatzea, nihortaz aiphamen, mentzione egitea" Urt II 181. Egin diozokoon nitaz aiphamen Faraoni.
Urt Gen 40, 14 (Ker aitatu egiozu Faraoni nire izena). Arritzekoa da txit, beraren [Zarauzko Fueroaren]
aipamenik iñork ez egitea. Izt C 207. Aitzinekoen eginbide ohorezkoez zenbait istorio eta aiphamenen egitea
deitzen da bizien liburua. ES 116. Aiphamen egin duzu zaldi-babaz; zer da hura? Dv Lab 90.
(Con aipamen, det.). Neskameak Isabelaren telefon-deiaren aipamena egin zuenean. Mde HaurB 12.
- OHOREZKO AIPAMEN. a) Buena fama. Zeren ohorezko aiphamenak geiago balio du banaloriazko
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
544