A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
SFran 15. Kondaira zaharretan zoin aipagarria, / Roland hiltzen hauteman zinuen herria! Xa Odol 109. 18
atalburua. Santxo Panzak [...] izandako argudioak, eta beste zenbait burrukaizun benetan aipagarriak. Berron
Kijote 193. Hizkuntzaren aldetik ere biziro aipagarria da liburua. MEIG III 72. Berak beti, eragozpen nabaririk
gabe, hitz-lauz ihardun zuenez gero, beste mintzaera zailago eta aipagarriago iruditu bide zitzaion. MEIG IX
42.
Iruñako Obispo Aipagarri zan Mendozatar Jose Anai Jaunak. Inza Azalp 6. Bi emaztekiek liluraturik zeuden
Franzisek ekarritako gauzekin. Biek ere muinkatu zuten pozaren pozez berendako zen gizon aipagarria. Izeta
DirG 112s.
(Uso adv.). Zure izena ta siñestea oituretan aipagarri baitzeramatzin. Or Aitork 238.
3. "Traitable, aipa-errex, aipagarri" T-L.
aipakizun. 1. "Aiphakizun, (chose) dont on peut parler" Dv.
2. Mención, referencia. v. aipamen. Joanak-joan esanda, geiagoko aipakizunik egin gabe ahaztutzat jotzen
zuten [asarrea]. Etxde JJ 26. Beraz, etxean iñork aipakizunik ez egiñarren eta berak galdetzen ez ausartuarren,
zerbaitek esaten zien barruan aitaren jokabidea okerra zala. Ib. 215. Zer esan nai duzu? Galdetu zion Xalbatek
lotsatu-xamar bere auziaren aipakizuna egingo ote zun bildurrez. Ib. 252.
aipako. Mención. v. aipamen. Hori geroxago ikusiko dugu... Aipako bat eman dezagun orai Gillermaren
delako Testamentari. "Disons un mot maintenant du". Ardoy SFran 39.
aipakunde. Mención. "En Baztán se dice aifakunde. Aifakundean otsoa, al mentar al lobo" LE-Fag. v.
aipamen. Aipakunde gaixtoa da aipatzea iras deabrua. LE-Fag. Alarik ere, sariketaz ate, oien lanak aurkeztu
ditezke, ta are epai-maiaren aipakunde oberena yaso, bear bada, baña ez saria. Ldi IL 98.
aipaldi (G, AN, L, BN, S; Dv). Ref.: A; Lh (aiphaldi). "Mention" Dv. "Mención, acto de mencionar" A. v.
aipamen. Lübürüsko huntan Haritchabalet zenaren gainen ekarten dügün aipaldiak behar zükian agertü gure
nahiala, diala urte parrasta bat. Const 13. Aurten ere Lasako herriak merexi du aiphaldi bat, ezen duela zonbeit
egun S. P. C. M. deitu etsaminan Bordelen on hartia izan da herritar gazte bat. Herr 6-7-1961 (ap. DRA). Berri
bat entzun dugu, ahotik beharrira dabilana egun hotan. Larre horietaz. Baitakarkete zonbait aipaldi eta
ahopaldi. Herr 14-6-1962 (ap. DRA). En DFrec hay 3 ejs. más, todos septentrionales.
aipale. "Proponedor" Lar. v. aipari, aipatzaile.
aipamen (G, AN; H; -ph- L, BN, S; Urt II 181, Izt 72r, Dv, H), aifamen (B). Ref.: A (aipamen, aifamen); Lh
(aiphamen); Gte Erd 220. 1. Mención. "Otsoa aipamenin aldamenin (AN-5vill)" Gte Erd 220. AxN explica
aieruari (265) por aipamenari. v. aitamen, aipu, aipaldi.
Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga (entre los más orientales sólo en Tartas y Constantin). Al Sur se
encuentra en Iztueta, en textos de los Juegos Florales (en la acepción larramendiana de 'proposición') y en
autores modernos. En DFrec hay 55 ejs. de aipamen, todos ellos meridionales.
Iainkoaren izenaz Skripturák aditzen du, haren izen eta aiphamen gizonén artean zelebratzen dena. Lç Ins E
5r. Harri adi pena haukin aiphamena aditzen / Baldin hire baithan bada sentimendu aurkhitzen. EZ Man I 115.
Artifizio hautzaz da [Antekristoa] handi errendaturen / Ipharretik Hegoara non baita famaturen. // Aiphamenik
hartzaz baizen eztaiteke lurrean. Ib. 68. Ifernua deitzen dugu Iaunaren gaztigua / Falten punizionetan zuzen
ordenatua. / Lekhuaren izenetik hartzen du aiphamena [= 'denominación'?] / Damnatuek non baitute sofrituren
zor-pena. Ib. 91. Khen ezazu gure ganik [...] Giristino lagunaren kontrako aiphamen guzia. Harb 60. Baiña
zertako sartzen naiz ni [...] zure laudorioen aiphamenean? Berak dira bere buruz asko gora mintzo. Ax 9 (V 5).
Ezpaitzen bekhaturik, eta ez bekhaturen aierurik, omenik eta ez aiphamenik ere. Ib. 22 (V 12). Aiphamen
guztietako, Iainkoa bera, Errege guztien Erregea eta Iaun guztien Iauna, lekhuko deitzen duzunean. Ib. 263 (V
175). Etzekiola espos berriari, berehala lehenbiziko gutiziamenduan edo aiphamenean bere esposa eman, nekez
izana hobeki estima zezan. Ib. 553 (V 354). Haren aipamenak berak ene luma ene eskuan ikharatzen baitu. Tt
Onsa 142. Oraino bertze-alde banituke hainitz autor arrotz ene aiphamen hunen fagoretan deitzeko. ES 109.
Zeren hekien aiphamena bera gure ohoratzeko eta alegeratzeko aski baita. Ib. 116. Paris-xume aiphamenaz
osoki hanpatuak [donibandarrak], / Eskaldunaren izenaz hurren ahalkatuak (1765). RIEV 1923, 154. Izen
zeinaren aiphamenak berak galdetzen baidu errespekturik handiena! Lg II 10.
(ss. XIX-XX). Herioaren izenak / Lazten tu gehienak / Eta haren aipamenak / Lotsatzen gaixtaginak. Monho
100. Meditazionearen izen xoilak eta aiphamenak asko jende xinple harritzen eta izitzen ditu. Dh 93. Gorphutzen
hil ondoko aiphamen horiek / Latzturikan aditzen tutzue guziek. CantIzp (ed. 1829), 42 (ap. DRA). Izen sakratu
haren aiphamenera guziak belhaunikatuko dire. MarIl 79. [Pilota] partida handi baten aiphamena aski, / yende
oro biltzeko baterat arinki. Hb Esk 213. Lehengo pilotari / handien izenak / Ezpantutan gintuzke / erran behar
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
543