A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Uso sust.). Hitzemadazu Loiolako izena bethi ohorezki ekharriko duzula eta ez dugula zutaz
ahalgetzekorik ukhanen. Laph 25. Haren aintzinean zuetaz doi bat espantu egin badut ere, ez dut ahalgetzekorik
izan. Bibl 2 Cor 7, 14.
- EZIN AHALKETUZKO. "Ezin-ahalkatuzko, qui ne peut rougir, avoir honte" Dv.
ahalkexun. v. ahalkeizun.
aalki. v. eralki.
ahalkior. v. 1 ahalkor.
ahalkisun. v. ahalkeizun.
ahalkitsu, alkitsu (G ap. A, que cita a Ur). Poderoso. Eraman ditu Jakobek gure aitaren ziran gauza
guztiak, eta aren ondasunakin aberastuta, egin da alkitsua. Ur Gen 31, 1 (en BOEg 80 argitsu; Dv jaun handi).
ahalkizun, alkizun (V-gip ap. Etxba Eib). "Autoridad, poder. Gure Alkatien alkizunak irauntzen eban urte bi"
Etxba Eib.
ahalkizun. v. ahalkeizun.
1 ahalkor (S; SP, Gèze), ahalkekor (Dv, A), ahalgor (H y A, que citan a O), ahalgekor (L, BN, S; VocBN, A),
alkeor (R-uzt), ahalkior (Lander ap. DRA). Ref.: A (ahalgor, ahalkor, alkeor); Lh (ahalgekor); Lrq /a)ha)lkór/.
1. Vergonzoso, tímido; recatado. "Honteux, discret" SP (que cita a O). "Honteux, timide" VocBN. "Honteux;
modeste, qui a honte" Gèze. "Pudibond, facile à faire rougir" Dv. "(R-uzt), tímido, corto de carácter" A. "Tímido,
vergonzoso (L, BN; Lander)" DRA. v. ahalketi. Ahalge-gabeak bitu epher erreak; zer ahalgorrak? ogimokorrak.
"Le honteux, ou le discret, n'a que les restes du pain". O Pr 9. Biz bada bat modesta, erretiratua,
alkekorra (154). LE-Ir. Graziain gain juiziosa ta alkekórra, dió Espiritu Sanduak. LE Prog 124.
Vergonzante, que se avergüenza de su condición. Praube ahalkorrari. Tt Arima 107. Hontarzün dianak
[...] han dütü ahalkorrak edirenen nekeziaz haiñ flakatürik non beren eskelegoaren aipatzeko falta beitzereitze
hitzak. Egiat 267.
Iainkoa, ahalkor bad'ere, ezta ahanzkor. "Encore bien que Dieu soit lent à punir le pécheur, si est, ce qu'il
n'est pas oublieux". O Pr 254 (en las "fautes de l'impression" sustituye ahalkor por luzakor).
2. Respetable, que inspira respeto. Errege hurak dütük / jaun handi ahalkorrik / bena nik haien ostatia /
badikiat ederrik. Abraham 341.
- AHALKORREZ. Por timidez, por falta de resolución. Pelotaren erabilteko aire ederra dü; bena ahalkorrez
bezala, soberaxe üzten dü pelota lagüner. Eskual 10-7-1908 (ap. DRA).
2 ahalkor. Posible. Gauza guziak ahalkor zaizko sinhetsten duenari. He Mc 9, 22 (Lç, TB posible, Ol
egikizun, Or eginkizun, IBe ahaleko; HeH gauza guztiak ahal detzake, Dv ezinik ez da).
ahalkortasun, ahalkekortasun (Dv, A). Pudor, timidez, modestia. "Pudeur" Dv. Modestia eta
ahalkekortasuna dira hekin begien bi edergailluak. SP Phil 421 (He ahalkeria).
ahalkortu, alkortu (R ap. A). "Avergonzar a alguien" A. "Devenir timide (S)" Lrq.
ahalkuntza, alkuntza. Poder, facultad, capacidad. Bada orduan oraindik ezta belu leen egiñ eikeana
egiteko, belarriak eztabe galdu euren alkuntzea ta. Ezale 1897, 178a.
ahalmen (Hb ap. Lh), almen (V, G; Lar, Añ, Izt 96r, Dv, H). Ref.: A, Iz ArOñ y Elexp Berg (almen). 1.
Facultad, poder; fuerza, potencia. "Poder, fuerzas" Lar. "Poderío", "potencia" Lar y Añ. "Puissance" Lh. "Ointxe
eztaukat aua zabaltzeko almenik pe" Elexp Berg. Tr. Documentado, con la excepción de Mirande,
exclusivamente en la tradición meridional. En DFrec hay 100 ejs. de ahalmen y 12 de almen, todos ellos
meridionales. Ez du biotzik eta almenik bekatuaren bide eta perill andi urko onetatik irteteko. AA III 611.
Erregutzen dizut, arki zaitezela dezun almen edo poderioz bat niri laguntzeko nere eriotzako orduan. Echve
OngiB 147. Are geiagoko mirariak egin izan zituen Okendok, Holandako almen guztiaren kontra. Izt C 441.
Jesus ikustera joan ziran, eta bere almen ta eskubide andiak zabaldu zituzten. Lard 388. Ez ditut kantatzen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
54