A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Aingeru irazeki edo Serafin eta Espiritu doatsuak adoratzen eta serbitzen duten Aur Santu eta Zeruko Errege
hura. Arr Orac 158s.
- AINGERU JAGOLE (V ap. A; jagole H (V); yaole Izt 11v), ANGERU JAGOLE (+ jaole Añ (V), a. jaola (V)
Añ (s.v. ángel)). "(Ángel de la) Guarda" Añ. Pekatubak triste zaukazanian, Aingeru jaoliak bialdu deutsu
atsakaba ori. Astar II 283. Eskariak egin eikiezuz, baita sarri Yaungoikoari, [...] zure Angeru yagoleari. Añ EL 2
22. Aingeru jaoliaren aurrian. Ur MarIl 71s. Gogoratuten naz, beti dagoala neure ondoan neure Angeru-jaolea.
Itz Azald 76. Gure Aingeru Jaolak zaintu gaitzala! Ag G 158. Bai, jauna, gizon bakoitzak dauko bere Aingeru
Jagolea ta neuk bere bai dot neurea. KIkV 20. Une larri artan aingeru iagoleak andi-andirik zaituko bailukean
ikusiko luke bere burua. Zait Plat 102.
(Usado como exclam.). Aingeru jaola! Austiñ zera zu, elgetarra! Ag G 191. Aingeru jagolea! Baiña, baiña,
eurak izango ete dira ba? Orrek egingo eztaben okerreriarik egon be eztago-ta. Erkiag Arran 57.
- AINGERU-KANPAI. a) Repique a la hora del Ángelus. Eguerdiko naiz illuntziko aingeru-kanpaiak otsegiten
badau, bertan txapela erantzi eta errezetan ditu zintzo iru Agur Mariyak. Kk Ab II 189.
b) (V-gip (+ kanpae)). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. "Repique de niño muerto. Aingeru kanpaiak, zeñen umia ete
da?" Etxba Eib.
c) "(V-gip, G-goi), campana menor de la torre" A.
- AINGERU LEHENENDAITZ. Principado, miembro de uno de los coros angélicos. Prinzipaduak edo
angeru lenendaitzak, arkangeluak edo goiangeruak eta angeruak. Itz Azald 75.
- AINGERU-LEGE (G-goi). "Funerales [...] de párvulo" JMB AEF 1923, 119.
- AINGERU-LILI (aingürü-lili S-saug ap. Lh). "Souci (bot.)" Lh.
- AINGERU-LORE. "Aingeru-lora (V), flor de la angélica, angélica" A. "Aingeru lora (Calendula arvensis),
maravilla silvestre" Elexp Berg. Negu baltzian gagozalarik / udabarrija dirudi, / etxe ontako anderañua /
aingeru-loren irudi. Enb 90. Garbitasunen ezaugarritzat / aingeru-loraz jantzirik. BEnb NereA 197.
(Fig., ref. a niños). Urtzik jantziko dau baratz ori / aingeru lorakaz zeuen pozkarri. Enb 203. Aingeru lora
au, zein zan ezpada / Berriotxotar Balendin? Ib. 81.
- AINGERU MENPETZAILE. Dominación, miembro de uno de los coros angélicos. Dominazinoak edo
Angeru menpetzalleak. Itz Azald 75.
- AINGERU HONDATZAILE. Ángel exterminador. v. AINGERU HILTZAILE. Onetan Dabidek
Jerusalenen gañean ikusi zuen Aingeru ondatzallea, ezpata eskuan zuela, eta kolpea ezartzera zijoala. Lard 205.
Eta hamargarrena [Egiptoko zauria], guzietan lazgarriena, aingeru hondatzailearen urrats markak. Dithurbide
42.
- AINGERU-HOSTO (L, BN; ainguru-osto BN-arb). Ref.: A (aingeru-bedar). Angélica. "Aingeru hostoa,
angélique" GH 1930, 225.
- AINGERU-OTOITZ. Ángelus. Aingeru-otoitza. ArgiDL 77.
- AINGERU-SU. "(Vc), llamarada, fuego ligero y alegre" A. Garra arturik, berêla billa nai zerua, / ezin
zuzenagorik jun da aingeru-sua. Or Eus 115.
- AINGERUTAN. (Morir un niño) en edad inocente. Argi biribillen erdian bi M ikusi netunan. Nor ta ote
dira? A, bai! Matxin eta Matxolo. Aingerutan il ziran senideak. Or QA 188.
- AINGERU-TXILIN. Repique a la hora del Ángelus. "Ene ba! --esan eban-- egunsentia eldua da onezkero";
aingeru txiliñok gaur larunbata dala adirazoten daustelako. Erkiag Arran 155s.
- AINGERU ZAIN (Izt 11v; angeru zaina Añ (V)). Ángel de la Guarda. Erregutu, ta sarritu eskariak
Jangoikoari, Jesus biotzekoari, bere Ama maite, Angeru zain, ta zeure bitarteko Santu-Santai. Añ EL 1 18. Auxe
da Aingeru zain edo guardia aurretik juatia. Astar II 283. Angeru zain gordetzalleari. Añ EL 1 46.
- AINGERU ZAINDARI. Ángel de la Guarda. Aingeru Zaindariari. ArgiDL 17. Atorkigu, Matxin il eta gu
biôn Aingeru Zaindari! Or Poem 528. Madalen gaixoa, neke ta lanai sekula bekoki illunik jarri gabe, bere oatze
ondoan eukitzen zunean gau ta egun aingeru zaindaria bailitzan. Etxde JJ 264. Polik, lurrean nork begiratua ez
izanarren, bazeukan bere Aingeru Zaindari ona. Anab Poli 8.
- AINGERU ZAINTZAILE (a. zaintzale H (+ zaitzale); angeru zaintzalle Añ (+ zaitzale)). "(Ángel de la)
Guarda, (c.) Angeru [...] zaintzallea" Añ (a. zaitzale s.v. ángel). Gelditzen dira beren Aingeru zaitzalle
onarekin. Mb OtGai III 285. Dei egin zere Aingeru Goardako edo Zaitzalleari. Mg CC 111. Geure Aingeru
zainzaile edo guardiagan. Astar II 289. Andra Mariaren eta zeure Aingeru zaintzallearen eskuetan eta ardurara
zeure izate guztia iminteagaz. Itz Azald 203. Gizon bakoitzak badu bere aingeru zaitzalea ta nik ere badet nerea.
KIkG 13 (v. tbn. 35). Aingeru zaitzailleak. Inza Azalp 43.
v. tbn. JBDei 1919, 309. Aingeru zaitzaile: ArgiDL 25. Aingeru zaitzale: Legaz 23. ArgiDL 72.
- AINGERUZKO (Urt II 90; ang- SP, Añ). Angelical; angélico. "Ángelique" SP. Cf. Lç Adv ** 4v:
"Aingeruezko konpainia handi batez". Kastitatea, zein baita angeruzko bertutea. SP Phil 338. Angeruzko
exerzituak xasi dira lurrera. Acto 302. Bere espiritu aingeruzkoak indarrak emanik. Cb Eg III 234. Aurten gure
Azkoitiko Musika Aingeruzkoak kantatuko dituan iru kanta aldiak. GavS 6. Onelako batzar nastuak bildurgarriak
dira, onak ta angeruzkoak izan arren personak. Añ LoraS 190. Kastutasun aiñ garbi ta aingeruzkoz
edertu. Aran SIgn 12s. Ze biotz aingeruzkua zuan gure Santuak! Bv AsL 100. Mutill-gazte aingeruzkoak au
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
527