A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
zuek emengo billera / argiz betetzen dezue, baiki, / ta usai txit emez gañera. EA OlBe 41. Eta leengo burubide ta
xedeak aldaturik, beste batengan pentsaten asi; beste aingeru bat begiz jo. Erkiag Arran 160. Ezkondu naian
bazeok emen / etzekit zenbat aingeru. Basarri 28. Sei ziren, sei aingeru dotore. Arti MaldanB 209. Etzion lan
ederra eman [...] bere irugarren aingeru arekin! NEtx LBB 126.
(Usado irónicamente). Nik ekarri ditut iru "aingeru", aspaldiko zarrak: Subemandile, Mirue eta Zapelatza,
iru lapur lenbiziko mallakoak. Izeta DirG 43.
(V-gip ap. Etxba Eib). Niño muerto antes del uso de razón. "Aingerua izan da gaur, Untzaga kaletik" Etxba
Eib. Cf. infra AINGERUTAN. "Anai, elkarrekin il bearrak ote?" Jaunak nai dunean. / Laztan zagun elkar
anai Aingerua dugula tartean. / Irurôk batera Jaunak ar gaitzala Bere magalean. Or Poem 528. Aur dirala il
diran oiek, aingeru dirala esan oi yunagu. Or QA 4. Gure Potxolori emanaz musu, / zerura eraman dute aingeru.
NEtx Antz 119. Nork erranen du zonbat "aingeru ttipi" zerurat hegaldatu den hola. Ardoy SFran 319.
"Aingürü (S), aingeru (L, BN), [...] enfants vêtus de blanc (ou de noir) qui escortent le cercueil dans les
enterrements; céroféraires" Lh.
Figura, imagen de ángel. Aingeru beltza eskubetan dubela. Alz Bern 55. Bular-umeak artu-ta, andreak /
asma dutenaz apaiñik, / Aingeruari mun dagiote, / beren aurrak eskañirik. Or Eus 261. Bi aingeru urhezkoek
beren hegalez kutxa estaltzen zuten. Zerb IxtS 40.
(Uso adj.). Non handikan segitu baitu Dotor Aingiruaren [= 'el Doctor Angélico'] eskola eta eginbidea. ES
144 (cf. Tt Arima 24: S. Thomas eskolaren ainguriak). Santo Tomas aingeruak dionez. Lar SAgust 4. Santo
Tomas Dotore Aingeruaren bizitzan. Cb Eg III 234. Santo Tomas Doktore Aingeruak [...] erakusten duenaz. AA
III 366. Alaba aingeru bat zizuten. NEtx Antz 151. Pekatu astunik dezunik, eztakit beintzat [...]. Oso aingeru
zeranik ere, eztet uste. NEtx Nola 29.
2. (V-och ap. A), angeru (V-och ap. A). "Niña del ojo" A.
- AINGERU AITZINDARI. "Ángel de la Guarda, Aingeru [...] aitzindaria" Lar.
- AINGERU BEGIRALE (H; beirale Dv; angeru begirale SP, Añ). Ángel de la Guarda.
Tr. Propio de la tradición septentrional; lo emplean tbn. J. B. Ayerbe y Orixe. Aingeru begiraleari egiteko
othoitza. Mat 292. Mundukoen faboreez dutenean etsitzen / aingeru begiraillera begia dute itzultzen. EZ Man I
123. Badakigu, baduela gutarik bat bederak, Iainkoak emanik, nork bere aingiru begiraillea. Ax 557 (V 356).
Amaren sabelean gatzatu zinen pontutik bazenduen aingeru begiralea. Hm 228. Zure angeru begiralea. SP Phil
505. Aingeru Beiraillea. Gç 59. Ene aingiru begiralearen inspirazinotikako obra eta efetua. ES 194. Zure
aingeru begiraleari eta zure patroin sainduari zenbait othoitz egiten diozutelarik. Brtc 14. Aingeru begiralea,
lehenago haren salbamendukotzat hanbat egin izan duena. Dh 138. Eta nere aingeru beiraleak erraiten darot:
Ongi merezitua duzu gaztigu hau. Dv LEd 207. Iñazioren hil berria jakitean, nigar egin zuen Errumak, aingeru
begirale bat galdu zuela. Laph 251. Non ez diren lagunduak beren aingeru begiralez edo bertze zeruko
aingeruez. Elsb Fram 160. Ene Aingeru begirale Saindua, begira nezazu. CatJauf 3. Aingeru begiraleari jarria
[altara] bat. J.B. Ayerbe EEs 1912, 60. Sekulan ez nintzen etxetik atherako, nere aingeru begiraleari othoitz bat
eginik baizen. Barb Leg 149. Ango Aingeru Begiralea aipatzen yunate. Or QA 1. Bere Pariseko aingeru
begiraleaz orhoitu zen. Ardoy SFran 197.
v. tbn. CatLav 437 (V 207). Jaur 410. Jnn SBi 100.
- AINGERU BEGIRARI (aingürü begirari S ap. Lh). Ángel de la Guarda. v. AINGERU BEGIRALE. Eta
egia deia Jinkoak nori bere aingürü begirari eman deriküla? Bp II 133. Behar dügü beraz gure aingürü
begirariendako hanitz ezagütza üken? CatLan 30. Adoratzen zütüt, Jauna / Jinko gloriaz bethia / eta zü
erremestiatze zütüt / aingürü begiraria. Abraham 141 (ap. DRA). Ene aingürü begiraria ene khantian
iratzarririk egon zite. UskLiB 25 (tbn. en CatS 126). Aingürü begirariari. Ip Hil 259. Aingeru begirariak
lagunduko ote zion... Or SCruz 48.
- AINGERU BEGIRATZAILE. Ángel de la Guarda. Ararteko ezarten deriozielarik Birjina ama saintia, zien
Aingürü begirazale, Patron Saintu, eta beste saintiak oro. FPrS 29.
- AINGERU-BELAR (G ap. A; Urt II 90 (-lh-), Lar, H (-lh-), Lcq 95; aingeru-bedar V ap. A; Lar, H;
angerubedar LandHizt 368, A). Angélica. "Aingeruberarra, angélica" Izt C 40. "Angélica, hierba aromática y
temprana que se pone sobre las llagas" A. "Angerubedar (msLond), hipericón, androzemo (Bot.)" Ib. Denbora
batez fama handia omen zuen aingeru-belharrak erremedio bezala... Zangarrak badu bere gisako usain
borthisko bat. Zerb GH 1932, 230. Garitzak, aingeru-bedarrakin batera ta bestera igortzi ezkero kentzen dira
(V-m). A EY IV 242.
- AINGERUEN OGI. Pan de los ángeles, pan eucarístico. Aingeruen ogia, atsegin eta kontentamendu suerte
guztiak dituzuna. Mat 263. Gutienean bederen bazko inguruetan / aingeruen ogi hura formatu zen mugetan. EZ
Man I 19. Zeren eztagoka nihoren merezimenduari [...] angeruen ogia iatea. SP Imit IV 5, 1. Aingeruen ogi
bizia / gizonak du ohoratzen. Gç 114. Ikhusi zitit aingürien ogiaren jaliak urdentako ziren magitxen jatez plazer
hartzen. Mst III 14, 1. Zer indarrak ematen diezte aingeruen ogi sakramentatuak [...] fededunei? Mb IArg I 271.
Aingeruen ogiaren errezibitzeko. Brtc 71. Bada ze arpegigaz elduko nas Angeruen Ogia jatera? Añ EL 1 156.
Artu dezu komunio santua, aingeruen ogia eta Zeruko mana. AA I 463. Aingeruen ogi sakratu hura. Jaur 191.
Huna Aingeruen Ogia nun dugun, / zeruko bidean hazkurri'ta lagun. Zby RIEV 1908, 210.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
525