A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
2. ainanino (Vc ap. A; añaniño V-m ap. A; Añ). (Euf. para designar al diablo, usado en maldiciones y
exclamaciones). "Demonio" Añ. "Aiñaniño (Vc), demonio. Es eufemismo de demoniño" A. Milla añaniñua!
Baña zelan...? Ag Kr 86. Eta Txuri jaikitzen ikusirik, añaniñoa! bai zankoak erabilli gure zaragi-mutillak. Ag G
310. O ez, etzan irudipena: zerbait zijoakion zuzen zuzen beraganuntz! Aiñaniño arraio pola! Ib. 156.
(En gen.). Del demonio. Milla aiñaniñuen agurea! Ag AL 37. Jaki barria ipiñi bear, da ipinten egoan
bitartean, arutzagoko lagunak karraspio andia eskuetan, Añaniñuena! Ag Kr 142. "Añaniñoen atso sorgiña" /
esanda, danak arrika, / artzen dautsoe asto zar ori / aurretik arin-arinka. Enb 167.
(Usado como adj.). Adarbegia idoro ezpazendu, zeurea zan jokoa. Adarbegi añaniñua! Ag G 106. Ni alkate
banintz, gurdi bati uztartuta erabilliko ziñuzket, aida, añaniñuok! antxe, koipea kendu ta gerria bigundu arte. Ib.
168.
- AINENINO-AURTIKIKA. Profiriendo maldiciones. Eta birao, madarikazinoe eta añenino urtika ifinten
dabela. Astar I 271.
ainenka (aiñ- V-ger-m ap. A). "Maldiciendo" A. Ikustekoa zan orduan Perrandes, argimutilla eskerrean
da goroztiko makilla eze bat eskuman eukazala, aiñenka ta biraoka. A BeinB 84. Biotza itzen bidez lasaitu bear,
emagaldu bat iduri, ta aiñenka, illearro naiz sukal-morroi bat antzo! Amez Hamlet 80.
ainenti (aiñ- V-ger-m ap. A). "Deslenguado, maldiciente" A. Añen (blasfemia) izugarriak Yainkoaren
aurkakoak yaurtiki zituen, ta berak ogea utzita gogorki aurpegi artu zion añentiari. A Itzald II 76. Beterrea
bera, eztarri garrazduna, aiñenti utsa. A EY II 116s.
aineper. "Aiñeper (V-ger), pezones, piezas que se meten en el cubo de la rueda, para que el eje no salga de ella
(hay cuatro en cada rueda)" A. v. MASTAR-AINEPER (s.v. 2 mastar).
haineratu. "(L, BN), mettre au point" Lh.
ainezka. v. anezka.
haingabe (H), ainbage, ainbaga (V ap. A (que cita a Mic); Añ). 1. (Adv.). Sin ello. "Sin tal cosa, privado" A.
Tr. Aunque se documenta sobre todo en autores vizcaínos, tbn. se encuentra en Harizmendi y en autores
guipuzcoanos.
Enetzat [emazteak] daukan obena da ainbaga egotea. "Estar sin ella". Mic 13v. Zeinbat bider egin deusteezan
andrai laztanak, apaak, edo ukiera ezaiñakaz poluziñoagaz edo ainbaga. "Con polución o sin ella". Cap 104.
Intenzino hau sorzen da zure amorio proprialetik, bizios baita: ordea hain gabe konsolamendu hek bere buruz
heldu. Hm 201. Borondate gaiztoz [...] erraiten diren hitz lohiak [...], mortal; hain gabe, b[enial]. Harb (ed.
1690), 470. Ama Birjina aflijitua / itxi itzatzu begiak / estali zaite, aingabe ere / asko darama Semeak /
tormenturikan. Bast 48. Guztirako biar da jakiturija andia: bada aiñ baga, ez maesu, ez mediku, ez juez ona izan
deiteke. JJMg BasEsc 79. Guztijak artuten ezpadabee munduban eureen pekatubeen kastiguba, ez dira aiñ baga
geldituko. Ib. 101. Obeago da izatea lan onzurkiro edo ekonomiarekin, ain gabe milla baño. NecCart 5.
Muxarrak ere [oge] biguiña nai du, / iñor ain bage ez gelditzen. Or Eus 79. Baiña goreskizun bage egoteko ta
ain gabe zer dezakegun aztertzeko, gaizki bizi bear al dugu? Or Aitork 293. Gauza arrunteri etzaie buru ematen,
ez puntuz, ez ain gabe. Or in Gazt MusIx 18.
(El) que no es tal. Demagun, Trasimak: inor ereslari izendatzen duzu ta beste norbait ainbage. Zait Plat
143.
2. (Sust.). Falta de ello. Konponduba da emakumiaren honragarrija: aiñ bagiak agertuten dau emakumeen
alpertasun, ez jakin ta ardura bagetasuna. JJMg BasEsc 195.
- HAINGABEKO (ainbako V ap. A). Falto de ello. Naijago dau pena dunagaz edo mindunagaz berba egin,
oidanez, ain bagakuagaz baino. fB Ic I 71. Eskatuten deutsut indartu ta gogortu daizuzala fedean fededunak:
argitu ainbaakoak. Añ EL
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 522
mende.
2 109. --Gatx andiaren gurarizkoa bada [biraoa], ilgarria. --Eta ainbagakoa danean?
Itz Azald 99. Aldameneko laguntxua topau nai eutsan alaba ainbakoari, ama zoli eta erne arek. Erkiag Arran 89.
(El) que no es tal. Zelango lagunagaz izan-tzan: ezkonduagaz, ainbaakoagaz, boto-kastidadeko-dunagaz.
Añ EL 2 147. Azturuba bailitzan andikijak eta ainbakuak entzun egitten eutsena. Otx 92s.
- HAINGABEKOAN. Sin hacerlo. Nik gura neunkeana da ze, oneetatik bidea artuta, edo ainbagakoan, nik
baño buru, gatz, asti ta gogo obea daukanen batek geiago ta ederragoak egin balegiz. Zav Fab RIEV 1907, 91.
Aun no siendo así. Otseiña edo ogitukoa izanik, ta zeure soldateari gitxi eretxirik, edo ainbaakoan,
ugazabai ezer ostu badetsazu. Añ EL 2 150.
- HAINGABERIK. Sin ello. Dala nai txaarragaz, dala ainbagarik [...], sarri esan deutseezu zeure umiai. fB
Ic I app. 14. Botikakua artuten da biar danian, gaixo danian. Ainbagarik osasuna jaditxi ezin danian. Ib. 115.
Ain bagarik irago geintekezala, aintzakotzat burutazinoian sartuten jakuzan gauzen gurarijan. fB Ic II 254.