A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
32 (Ur galtxuri, Bibl galtzuri, BiblE zekale).
2. "Añai (R), vencejo, atadijo" A. "Aiñegu, vencejo, atadura (AN-erro)" A Apend. Para su relación con la
primera acepción, cf. CEEN 1970, 350: "Antiguamente se cultivaba el centeno exclusivamente para la
fabricación de vencejos".
aineguerri, añaguerri (Ae ap. EI 384). Campo de centeno.
ainen (V-ger-m ap. A; H; añ- V-ger ap. A; Añ, msOch ap. A Apend, H). 1. Maldición; blasfemia. "Biraoa se
llama a la maldición grave y añena a las invocaciones leves" Añ. "Maldición en que se nombra al diablo" A
Apend. v. aineneko, ainenino.
Tr. Propio de la tradición vizcaína. Lo hallamos con ezarri en CrIc, Añibarro, Uriarte y Zaitegi, con esan en
Echeita y Otxolua, con jaurtiki en Azkue.
Ta aserriaz, besotik oratuta esan eutsan, kenakit emendik milla demonio ta añenakaz. CrIc 60. Ezarri bozuz
biraoak, añenak eta madarikazioak. Añ EL 1 129. Ezarten dozuz juramentuak, biraoak, añenak; aserratuten zara,
ordietan zara. Añ LoraS 18. Jesusen odolari berari birao, arao ta añenak ezarten deutsezanak. Ur MarIl 111.
Oraingo umeaak ez dabe entzuten euren gurasoen aotik, madarikazinoak, birauak, añenaak eta loikeriazko
berba zantarraak ezpada. Itz Berb I 169. Karlosek ezeban iñoiz esaten añen edo biraorik. Echta Jos 107. An dira
añenak, didarrak, eztabaida andijak, begirakun itxelak, eskuba baionetara eruatiak...! Kk Ab I 92. Norbere
buruari naiz beste iñori gaitzen bat opa-izatea da añena. KIkV 68 (KIkG 56 madarikatzea). Norbaitek añen
(blasfemia) izugarriak Yainkoaren aurkakoak yaurtiki zituen. A Itzald II 76. Eta aobeteko añenak esan ta esan,
abere-abere bat egindda bigurtu zan etxera. Otx 134. Burutuz diardute añenak: lurpean zetzatenak bixtu dira.
Zait Sof 49. Ori egin zunaren aurka arao ta aiñenak ezarri zitun. Ib. 172.
2. (Aq (G), A; añ- Añ, Izt 72v). (Euf. para designar al diablo). "El de los tales aiñena, y se aplica al diablo (G)"
Aq 314. "Revestírsele el diablo, deabruak, añenak artu" Añ. "Mentar al diablo o maldiciones sin deseo, añeñak
(aipatu)" Izt 72v. "Aiñenak artu dau, se ha apoderado de él el diablo" A. Diabrubai, Aneñai, ta demoniuaren
izena nosbait artuten badabe, uste dabee, pekatu ikaragarri bat egin dabeela. Mg CO 240.
- AINEN-AURTIKIKA. Lanzando maldiciones. Amurru bizittan bigurtu zan etxera, añen-urtika. Otx 167.
Añen-urtika ari zan. Zait Sof 195.
- AINEN-HOTS. Añen-ots (ruido endemoniado) gure barren boluko / matillak, eraingi latza, / ario gaiztoz
okertu zaigu / zuzen-gorako ardatza. EA OlBe 98.
Etim. Se diría que ainen es el gen., empleado eufemísticamente, de haina 'el tal'; v. tbn. el derivado aineneko,
infra, y ainenino, cuya terminación se explica fácilmente por V demonino.
hainenbeste (hañenbeste S ap. Lh). "Autant" Lh.
aineneko. 1. Diablo (usado en maldiciones). Kapitanak bere ausardia ta kolera bizian besotik artu ta: "ken
adi ortik milla añenekorekin" [= 'mil diablos'], maldizioa egin zion. Cb Eg III 390.
2. (G ap. A (que cita a Ur); añe- Izt 19v, H). Maldición; blasfemia. v. ainen, ainenino. [Kaifasek] deadar
egin zuen: blasfematu du; añenekoa bota du. Lard 447. Apostoluai gaizki-esaka ta añenekoakin eraso zieten. Ib.
507. Onezkero lekukoen zer premia degu? Ona emen non orain aditu dezuten añenekoa. Ur Mt 26, 65 (Lç, He,
TB blasfemio, Ur (V) blasfemija, Dv, Leon burho, Ip burhau, Echn arnegu, Ol, Ker, IBk, IBe birao). Nere Aita
zerukoaren kontra gaizki esan eta birauak edo añenekoak botatzen dituzte. EE 1885b, 547. Bera utsean
idukitzea, eta bere kontra botako zituzten añeneko eta blasfemi izugarriak begiratzea! Arr May 131. Ausardia
dute nagusi, nasaikeria adiskide, indarra lege, añenekoa ziri ta zigor. Ag G 217. Añenekoak edo blasfemiak. J.I.
Elizalde Kristauaren 34 (ap. DRA).
3. "Añeneko (G), maldiciente" A. Ez dagokio ere zu zeran bezalako Birjiña garbi bati, gizon illtzalle ta
lapur añeneko gaiztoen artean egotea. Jauregui 237.
4. "Aiñeneko (V-m, B), maldito" A. Irabelarrezko gerli aiñenekoa ontziño batean zekarrela. "Cursed".
Amez Hamlet 44.
ainenekoka. Maldiciendo, blasfemando. Atzenik eskui-ezkerretan ipiñi ziozkaten lapurrak ere, besteak
bezala, isekaten zuten; eta biak añenekoka ziarduten. Lard 460s.
ainengile. (El) que maldice. Aintziñako biraolarien gisan, aiñengille aen antzera, besoak zabal, baiñan
madarikatzeko ordez parkeskeko oiuak egiñaz. Erkiag Arran 187.
ainenino (añe- Izt 19v, H), ainanino. 1. Maldición. v. ainen, aineneko. Ez leuke onek maldizione, birao ez
añeniñorik ezarri gura, baña eztau itxi gura jokua nun botaten dituzan usterik ara juan arren eztituzala botako.
Astar II 17. Birao, maldizinoe, demonino eta añeninuak botaten ditubezanak. Ib. 94.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 521
mende.