A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Recato, pudor, modestia. Jauntzkura honest batean, ahalkeriarekien eta modestiarekien aphaintzen direla
[emazteak]. He 1 Tim 2, 9 (Lç ahalkerekin).
2. (Pl.). Partes pudendas. "Parties honteuses" SP.
3. + alkeria (R ap. A; Añ (AN)). Oprobio, deshonra, motivo de vergüenza. "Afrenta" Añ, A (s.v. alkeizun). v.
ahalkeizun. Mintzo zela latinez hain astrugaizki, non ahalkarazten baitzuen anaia enperadorea: ahalkeria
hura bada bere begien aitzinetik khentzeagatik [...] herrirat igorri zuela. ES 168. Zer ahalkeria errege handi
batentzat! Lg I 313. Etzuten hargatik gutiago edireten bere ahalkeria haren sentimendu laudagarritan. Lg II
180. Zer ahalkeria! batek derra oihuka, / doan nerhabea horrela mainguka! Gy 200. Ager ez dadien zure
buluztasunaren ahalkeria. Dv Apoc 3, 18 (Lç laidoa, Ip ahalkia).
- AHALKERIA EMAN. Causar vergüenza. Edo berzela interrogatuko tu jostetan hari direnak edo berzetara
beira daudezinak, hei ahalkeria emaitea gatik. CatLav A 6r (V 7). Ematen daroku gure bizitze iraganaz
ahalkeria salbagarri bat. He Phil 24.
- AHALKERIAN ERORI, AHALKERIETAN ERORI. Caer en vergüenza. Ez dela nihoiz ere ahalkerian
eroriko. He Gudu 47. Eror ez nadientzat egun batez ahalkerietan eta bethiko dohakaitzean. Dv LEd 271s.
(ahalkerian erorarazi). Deus erraten ez balu ere bere hutsen ezagut-arazteko gai den gauzarik baizen, eta
bere burua ahalkerian eror-arazitzekorik baizen. He Gudu 147s. Ahalkerian eror-arazi tutzu, egun, zure
zerbitzariak. Lg I 317.
Bere bekhatuen orhoitzapenak berak eror-arazi zuen ahalkeriarik handienean. Lg II. 156.
- AHALKERIETAN. (Precedido de gen.). Para vergüenza de. Zuen ahalkerietan hau erraten dut. He 1 Cor 6,
5 (Lç zuen ahalketan).
Aithortu behar dugu, gure ahalkeria handitan, oraino gutiago konprenitzekoa dela gure esker gabetasun
itsua. Lg II 166. Giristiñotasunaren ahalkeria handitan behar dugu aithortu kristaben artean gutiak direla
hortarat pensatzen dutenak. Mih 5.
ahalkesun. v. ahalkeizun.
ahalketaratu. "Confundir, tomber en confusion" Dv. "Caer en confusión, en vergüenza" A.
ahalketasun, ahalketarzun (Sc ap. A), alketasun. 1. Vergüenza. Ene eskasiak indar geiago izan du ene
ahalketasunak baino. SP POB 28. Deus ere ezta gordeko edo estaliko. O Iainkoa! nolako ahalketasuna
hekintzat, nolako konsolazionea bertzeentzat. SP Phil 52 (He 54 ahalkeria). Gure bizitze gaizki iraganazko
ahalketasuna. Ib. 105. Zeren ama bageneza finki, su onek aisa desegin litzake alketasun, beldurtasun oiek eta
andiagoak ere aisa asko. LE Urt 338 (cf. ms. 120v alketurik ta beldurturik).
2. + alketasun (Añ (AN)). Oprobio, motivo de vergüenza. "Afrenta" Añ. Jainkoari dagoka laguntzea, eta
ahalketasun guzietarik libratzea. SP Imit II 2, 1.
ahalketi (SP, Urt Gram 47, Lar, Añ (aal- AN), Dv, H, VocB [tachado], A), ahalkati (Lar, H), ahalgeti (Ht
VocGr, Arch ap. DRA, Lh), alketi (B, R; Añ (AN), H). Ref.: A (alketi); Izeta BHizt2 (alketi). Vergonzoso,
pudoroso. "Honteux de son naturel. Zokoko ahalketia" SP (cf. tbn. zokoko ahalketi en Arch ms. (sg. DRA)).
"Vergonzoso, el que tiene vergüenza", "vergonzante" Lar y Añ. "Honteux, confus" Lecl. "Pudique" H. "Tímido
(He)" A. "Gure mutikoa arront alketie da" Izeta BHizt2. v. lotsati. Andre ahalketia. EZ Man II 198. Au zen
alabaña Jesus bezain lotsatiari eta alketiari gerta zeki[o]ken nekerik arrigarrienetarik bat. Mb (ap. DRA, que
dice tomarlo de Harriet). Aitzitik adiskidetasun sainduaren behakundeak garbiak dire eta ahalketiak. He Phil
302. Ahalketia da bere hitzetan. He (ap. Dv). Biz bada gaste bat alketia (154). 'Sea una joven pudorosa'. LE-Ir.
[Ardoak] humílak itentu subérbo, alketiak alkegábe. LE Urt ms. 118v (en la ed. de 1846, 332 alketzak, sin duda
errata). Urgoiak dire eta ahalketiak. Prop 1912, 66 (ap. DRA).
ahalketitasun. "Timidité" Dv.
ahalketsu (SP, H), ahalgetsu (Lh). 1. Vergonzoso, pudoroso. "Facile à devenir honteux" SP. "Pudique" H. v.
ahalketi. Ama ahalketsua. EZ Eliç 394.
2. ahalkatsu, ahalgetsu. Vergonzoso, deshonroso. Bekhatua ezta ahalkatsu, hura egiten dugunean baizen.
SP Phil 71. Arimaren laido diren obra ahalgetsunak [sic, por ahalgetsuak o ahalgetsuenak], zoinek merezitzen
baitituzte Jainkoaren madarizioneak bizi guzikotz. CatAst (ed. 1842), VII.
ahalketu (S; Lar, Arch VocGr, Gèze, Dv, A), ahalgetu (L, BN, S; VocBN, Dv, H, A), ahalgatu, ahalkatu (SP,
Urt I 393, Lar, Dv, H, A), alketu (AN-ulz, B, BN, Ae, Sal, R; Añ (AN)). Ref.: A (alketu); Lh (ahalge); Lrq
/a)ha)lket/; Satr VocP (aalge); Echaide Nav 173; Izeta BHizt2 (alketu).
Tr. La forma ahalketu, aunque aparece en Axular, Pouvreau y Duvoisin, es gralmte. usada por autores bajo-
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 52
mende.