A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
dira ainbeste ta añ pisuak, nola nereak diran? Cb Eg II 28 (Dv LEd 63 hainbertze [..] nola baitira nereak). Zure
kasta izango / da, Abran, munduan / ainbeste non diraden / izarrak zeruan. It Fab 231.
d) (Con adj.). Haren esku lan duna, agertu laneko / hainbertze baliosa nola gudutako. Hb Esk 41.
- HAINBESTE (...) NON. v. HAINBESTE (...) NOLA.
- HAINBESTERA, HAINBESTETARA. a) A tanto. Hañ bestetara duazü grazia hunen goratarzüna, nun
gero jinen diren gaizen jakitia, miraküllien egitia [...], deüs ezpeitira hura gabe pheretxatü izaten. Mst III 55, 4
(Ol orrenbesteraño). Ainbestera elduten da kristinauben itxumendija, ze zorakerija, loikerija, eta Errilijinoiaren
kontrako ezaintasun onekaz uste dabe honretan ditubezala santubak. Astar II 54.
b) A otro(s) tanto(s). [Iubilio Saindua] ehun urthetarik uen noizbait ehunetara, / hogoi eta bortzetarik orain
hainberzetara. EZ Man I 25.
- HAINBESTERAINO (V-gip ap. Elexp Berg; ainbesteragiño Izt 114v), HAINBESTETARAINO (hainbertze-
Dv), Hasta tal punto. "Hainbertzetaraino ethorri ziren non, il en vint tant que" Dv. "Hainbertzetaraino
samurrarazi zuen non, il le fâcha soi fort que, à tel point que" Ib. "Hainbertzetaraino jan zuen non leher-egin
baitzuen" Ib. "Ainbesteraiño, hasta tanto. Ezizu esajeratu, ezta ainbesteraiño eta" Elexp Berg.
Tr. Documentado en todos los dialectos. Las variantes con -ta- son propias de los autores del Norte (aunque
hallamos ainbestetaraño en Lizardi).
Hañ bestera drano juan izan düzu [...] nahikünte borthitza. Mst XV. Baña zu ainbesteraño aborrezitu zera,
non orrezaz kontentatu etzera. Cb Eg II 68. Ainbesteraño itxutzera [...] etorri zan, nun bere anaia inozentea bere
eskuz ill zuen. Gco II 68. Anbesteraño lasaitua dago mundua, non gauz oetan bear litzakean arreta ipintzen ez
dan. AA I 479 (I 505 ainbesteraño). Emendatu zuen hainbertzetaraino batasun hura [...], non ez baitzuten bihotz
bat eta arima bat baizen. Jaur 197. Esango dabe menturaz, kapitulu au luzegia dijoala, eta ez dala ainbesteraño
aintzat artzekoa. Izt C 157. Bildur naiz gera nadin / burutik galduta, / ainbesteraño nago / enamoratuta. Bil 98.
Zainak hainbertzetaraino bildu non zango hura bertzea baino anhitz laburrago gelditzen baitzen. Laph 16.
Ainbesteraño elbarritu zuen eze, illa zalakoan [...] utzi zuen. Aran SIgn 51. Gure anima ainbesteraño / Jesus
onari kostia, / azkenian ba pena izango da / Luzifer orri uztia. Xe 322. Eneban sinistuko ainbesteraño nik /
euskaldun andra batek egin leikeanik. AB AmaE 274. Eta gero ainbesteraño birtutean aurreratu zan, nun santu
izateraño igo zan. Arr May 24. Tinkatzen hainbertzetaraino, non Pachecok uste izan baitzuen [...] jaun horrek
itho nahi zuela! Elzb PAd 64. Bezperetako eginbideak ez gaitu hainbertzetaino hertsatzen. Arb Igand 121. Iduri
zuen behingo apezpiku bazela; hainbertzetaraino azkar eta erne ikusi ginuen. HU Aurp 68.
(s. XX). Ezta, jauna, ainbesteraño luzatuko. Ag Kr 185. Gizona hainbertzetaraino da ez-deusa non gaizkian
ere baitu hein bat. JE Bur 39. Haurrez eta jende larriz berehala zer nahi metatu zen, hanbertzetaraino nun
soldadoak izan baitziren manatuak heien urruntzeko. StPierre 21. Ordun emandako itzak etzun ainbestetaraño
beartzen, bere buruaren jabe ta iñoren estutzerik gabe eman lezaken itzak bezela. Or SCruz 115. Oraindik eztu
iñork zabaldu / modu ortako dotriñik, / ez nun siñisten Txirritakuak / ainbesteraño zekiñik. Imaz Auspoa 24, 160.
Labean hantu zen, hantu, hainbertzetaraino non labea bethe baitzuen eta hantxet tapatu. Barb Leg 140. Loti aien
artean bainengoan. Ainbestetaraño eze, ezpainintzan etorri ere egin Arrasateko euskal-egunera. Ldi IL 134. Ez
ziren orainokoan ohartu Jakulet hainbertzetaraino atxikia zitzaiola bere ama-ginarreba zenari! Lf Murtuts 34.
Bere biziarengatik iñork ez zuan txanpon bat emango. Ainbesteraño auldu zan. JAIraz Bizia 85. Bizimodua
ikusten degu / ainbesteraiño naastuta. And AUzta 115. Hanbestetaraino nun ihesari eman behartu baitzitzaion.
Ardoy SFran 102 (164 hainbesteraino). Zertan lotsatu ainbesteraño / azaltzen zere burua? Uzt Sas 17.
Hainbertzetaraino nuen hastiatu, ez baininduen gehiago nehork eskolarat moldatzen ahal izan. Xa Odol 27.
Anbesteraiño sartu zan irakurtze ortan, irakurriaz pasatzen zitzaizkion gauak. Berron Kijote 32. Zenbait
euskaldun hainbesteraino asaldatzen dituzten esanak. MIH 227 (252 hainbestetaraino).
v. tbn. Hainbertzetaraino: MarIl XXIII (70 hanbertzetaraino, 27 hanbertzeraino). Hainbesteraino: PE 53. Bv AsL
168. TAg Uzt 289. Vill Jaink 127.
(Con nola). Tanto como. Lurreko ondasunai etzien ainbesteraño begiratzen nola lenago. Bv AsL 131.
- HAINBESTERAINOKO (V-gip ap. Elexp Berg), HAINBESTETARAINOKO (hainbertze- Dv). De tal
magnitud. "Hainbertzetarainoko, qui est si grand, si fort, ou tel que" Dv. "Jaiki zen haize bat
hainbertzetarinokoa non haritzak errotik baitzaramatzan" Ib. "Para tanto. Eneban uste kaltiak ainbesteraiñokuak
izango zienik" Elexp Berg. "Zetarako etaraittuzu ainbesteraiñoko zaratak? Ib. Baña ainbesterañokoa izan da
zure gorrotoa Jesusen kontra, non kontentatu etzeran beiñ igaro zuan eriotzarekin. AA I 421. Ainbesterañoko
aomena ta jasoa artu dute Azpeitiaren mugapeko arriak, ezik ifini dituzte bi lantegi urarekikoak Nabarria
zerratzeko. Izt C 55. Lenagoko neguak ainbesterañokoak izan etziran, baña zazpigarren au guzizkoa izan zan.
Arr GB 68. Ainbesterañokoa izan zan bekatuen damua, nun bere bi begiak ixuri zuten negarra iturri bik bezela.
Zab Gabon 82. Onen ainbesterañoko eramankizunak arritu zuan letradu bat. Bv AsL 86. Hainbertzetarainokoa
[ontasuna] non arrotzak elgarri baitaude, nola ezkiren guhaur huntaz hartuago. HU Aurp 195. Agintari andiak,
Apezpikoai [...] eukiten eutsezan lotsa, itzal eta gizaona ainbesterañokoak ziran eze [...]. Itz Azald 171.
Hainbertzetaradinokoa zen gaixtaginen errabia, non xehekatu baitzituzten [...] guziak. Prop 1900, 15.
(s. XX). Ainbesterañoko otzak egingo ditu --ziyon medikuak--, komeni litzake denak sugurrak txorruekin
tapatuta ibiltzia. Iraola 117. Gizon basaren barneko zorionik erhoena, hainbertzetarainokoa non bertze gizonak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
516