A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Hainbertzenarekin, oihu bat aditzen da hor. Barb Sup 48. Bainan, hainbertzenarekin, eta bet-betan, jauzi batean,
elgarretarik urruntzen dira bi gizonak. Ib. 182. Hainbertzenarekin, itsasoa sartzen den arteka agertzen zaiku. JE
Ber 91. Aita hurbildurik hainbertzenarekin, Jakobe joan zitzaion aintzinerat. Zerb IxtS 23. Zertarako othe zen
Frantzia hola abiaturik, sukhar gaixto batek ez balu Jules II ereman hainbertzenarekin? Ib. 109.
Hainbertzenarekin, ganibet-ukaldi bat bezala senditu zuen Karlosek sabelean. Lf Murtuts 27. Hainbertzenarekin
P. Beranguer Baionesaren otoak jo du gibeletik. Herr 9-10-1953 (ap. DRA). Hainbestenarekin, neskamea itzuli
zen sukaldetik. Mde HaurB 10.
- HAINBESTENAZ ERE. a) (En correlación con zenbatenaz ere). Cuanto más (... tanto más). v.
HAINBATENAZ. Zenbatenaz ere apalduago baikaituzkete mundu huntan, eta hainbertzenaz ere gorago
izanen gare zeruan. Jnn SBi 74. Eta erran diteke zenbatenaz ere gehiago pairatzen baitzuen, eta hainbertzenaz
ere gehiago handitzen zitzaiola pairamenen gosea eta egarria. Ib. 153.
b) Mucho más. Eta bainituen, Frantziako arima argitu batzuk igorriak [...] prosesionearen egiteko asko
puska eder [...]. Ezen gure baratzeko bidetan egin dugun prosesionea hainbertzenaz ere ederragoa zen. Prop
1903, 165.
- HAINBESTE (...) NOLA (ZEIN, NON, etc.).
Tr. Documentado tanto en textos septentrionales como meridionales desde mediados del s. XVII. Apenas hay
testimonios del s. XX. Además del uso más extendido con nola, se encuentra con zein en Añibarro, con zuña en
Maister, con zeinda en J.J. Moguel y Astarloa, con zelan en Moguel y con non en Aguirre de Asteasu e Iturriaga.
a) (Con sust.). Tanto(s) (...) como. "Tantos como, (c.) ainbeste ur tanta zein itxasoan dagozan" Añ. Ezen
Iaunak egin darot / hain berze garazia / nola baitu saindutasun, / bothere, zuhurzia. Hm 162. Badut hainbertze
borondate eta pasione, nola nahi benitz izan hobiala drano inklinazione, eta respektu ororekin. Tt Onsa 4.
Eztezazüla deüsentako ere hañ beste lotsa üken [...] zuña zure bekhatier. Mst III 4, 3. Ez beñ bakarrik, ezpada
askotan ta ainbeste bider, nola aire guzian lauso edo atomo diran. Cb Eg II 126. Borondate seindü hunen egitia
hainberze amoriorekin eta fidelitaterekin, nola Aingüriek eta Seindiek egiten baitüte Zerian. CatLan 70s. Mamü
harekila nian haiñbeste gozo mintzatzian, nola lotsa egin beitzeitan. Egiat 180. Eztabe ainbeste ondasun aterate,
nola prestamentu onek guztiok daruezanak. CrIc 139. Esazu dakizuna, eta ez dezu ainbeste kalte egingo, nola
egiten dezun itzerdi oriekin. AA II 224. Nire eska-bidiak baleukee ainbeste indar zure aurrian zeinda euki ebeen
Doña Blanka Erregiña Franzijakuarenak. JJMg BasEsc 25. Ezteutsa inori bere Jaungoikuari ezkero ainbeste
amodijo zor zein da berari. Astar II 83. Etzenduban ainbeste aserre eukiko, zein da gero. Ib. 106. Zergaitik
beraganako ez daben ifinten nekazariak ainbeste ardura, nola abere txe, abelgorri, eta azienda beltzetara. Izt C
183. Balautzu eman zeruak / zentzu hainbertze kaskoan / nola bizar kokotsean. Gy 42. Yainkoak eman baitu
beharren etxeri / hainbertze arraizia nola tronueri! Hb Esk 38. Bi gizon haukiek ez dute hainbertze bihi bilduko
nola lur goriko gizonak. Dv Lab 90. Emaiten da kasik hainbertze agordient nola sirop, gostuaren arabera.
ECocin 49s. Emozu hainbertze taza ur nola beituzu litre likur. Ib. 52. Fucheoko hiriari deusek ere ez zezoken
hainbertze atsekabe eman, nola Franzizko galdu behar zuelako berriak. Laph 222. Ez duzue behinere hain
bertze gozo izanen munduko atseginetan nola karitate giristinozkoaren obra xarmagarrietan. Arb Igand 186.
Azkainen ez omen da egundaino hainbertze sos sartu nola orduan. Zerb Azk 114.
b) (Con verbos). Ontzian ainbeste dabill geldirik dagoena, nola bear asko egiten duena. Cb Just 46. Ez du
beste gauzarik ainbeste maitatzen, non garbitasuna. AA III 393. Etzen bat hainbertze Eliza altxatu duenik, nola
azkenik mintzatu den yauna. Hb Egia 116. Bada Jesu Kristo ainberze dago hostiaren parterik ttipienean nola
andienean. CatB 62. Haintzurtu berriak ez du hainbertze balio nola usteltzen atxikiak. Dv Lab 185. Ez da mundu
guztiyan / iñor kapaz danik, / dama, zu maitatzeko / ainbeste nola nik. Bil 136. Arritu zan jendia, baña ez orduan
ainbeste nola gero. Bv AsL 125.
(En contextos negativos, construcción usada para enfatizar el segundo miembro). No tanto (...) como.
Alexandre, Cesar eta bertze antikitatian izan diren kapitain handiak, etziren hainbertze ohoratu, maitatu bere
denboran, nola zu izanen baitzira glorios eta trionfant. Tt Onsa 2. Jangoikoak instituituzué matrimonioa,
prokurátzeko ta azitzekó nórk bére húmeak, ez ainberze usteagátik bere ondasúnen heredero, nola
karraiatzeagátik Jangoikoaren esklábo ta esklába. LE Matr2 82. Artuten dabenian damu txito andi bat, ez
ainbeste galdu dabelako zerurako eskubidea [...], zelan bere aita ain on, ta ain maitegarrijari egin deutsan
bidebaga, edo injurija gaiti. Mg CO 55. Gularen anditasuna eztala ainbeste neurritzen janariaren kalidadetik,
nola jateko ansiatik. Gco II 64. Ez dio gure Jaun Jaungoikoak ainbeste begiratzen eskeintzen zaion doai edo
gauzari, nola borondateari. AA III 361. Santa Teresa, S. Luis Gonzaga, Santa Maria Magdalena Pazis ill ziran,
ez ainbeste gaitzaren indarrez, nola Jaunaren amorioz. AA I 411. Aserratutea eztago ainbeste egitekoaren
balioan, zein personaren kondiziñoan. Añ GGero 216. Erropako lutubari, ez jakon ainbeste begiratuten
kolorera, zeiñ da humilldade ta pobrezara. JJMg BasEsc 271s. Gizon jakin-naiekoen gogoak ez ditu ainbeste
betetzen [...] lugortxeka baliosoak, nola bertan topatzen dituzten edergarri gaiñ gañekoak. Izt C 73. Negarkara
dago, ez ainbeste besuan eta oin batean dauzkan oñaziagatik, nola menderatua izanak ematen diyon
damutasunagatik. Bil 162. Lan hura txit garesti irten zitzaion; ez ainbeste egiñ zuen lapurreriagatik, nola ta
luma arrez egiñ zituen lanakgatik. Arr May 27.
c) (Con hainbeste usado como pronombre). Ta baldin kulpa bakar bat ikara eragiteko sobra bada: zer izango
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
515