A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
hainbategi, anbategi (Lar). "Contaduría" Lar.
hainbatekiro. "Equivalentemente, ainbatekiro" Lar.
hainbateko. (Sust.). Sinónimo. Cf. HAINBATEKO. Españarrak, Franzesak, italiarrak beren hizkuntzak
dituzte, latiñetik jalkiak, eta ala ere eztute hitzik Ave, Salve, Vale, ondo esateko danik. Dios te salve, Dios te
guarde, esaten da Ave-ren ta Salve-ren ainbateko edo ordaintzat. Lar, carta a Gandara 161. Itzak [iztegian]
moltzokatu bear dira ikur-buruka; moltzoan berberan bildurik ikur bati ditxezkan itz guziak, bai ainbatekoak,
bai aitzikoak. Ol EEs 1919, 27.
ainbatetu. v. hainbatu.
hainbatu (V, BN-baig), ainbatetu (Añ), anbatetu (Lar). Ref.: A y A Apend (ainbatu). 1. Calcular, contar,
enumerar; conjeturar. "Contar, en número" Lar. "Contar, numerar" Añ. "Tantear, calcular" A. v. zenbatu.
Edonork barriz bere itz astunen neurritzat ogeita lau urte ainba]i[tuko eutsazan. A La Abeja 1890 (enero), 57.
Gorputzari ezotsezan iñok ainbatuko bederatzi urtetik gora; arimeari barriz amalau edo amabost urte edozeinek
emon euskeozan. A BGuzur 123. Itxi daiogun ekatxa zelan amaitu zan esateari; geldi bedi alde batera zenbat
kaskarreko, zenbat sudur-auste, zenbat dubako agiñ-aterate izan zan ainbatutea (enumerar). Ag Kr 176.
Arrezkero amaika urte luze ainbatu ditezke. Zait Sof 72. Ots bakoitzaren dardara-kopurua ainbatzerik etzuen al
izan. Zait Plat 55. --Ezta iru beserdiko lerroak ere eztu sortzen zortzi beserdiko azalik, arean. --Ez orixe. --
Zenbatekoak beraz? Saia zaitez zeatz esaten. Ezpazeneza ainbatzerik nai, erakuts iguzu zenbatekoz. Ib. 67.
2. (V ap. A; Bera), anbatetu (Lar), anbatatu (Lar). Empatar. "Ainbat emen, ainbat an eta ainbatu dira" Bera.
3. ainbatetu (Lar, Añ). Identificar, igualar. "Identificar" Lar y Añ.
4. "Triplicar, hirutan anbatetu" Lar.
5. "Tantear, tomar por el tanto, anbatetu" Lar.
6. ainbatetu (Lar, Añ). "Equivaler" Lar y Añ.
- HAINBATU EZIN. Innumerable. Ene Yaungoiko ok! dordo ainbatu-eziñak daramatzit. Zait Sof 62.
hainbatxo. "Tantico, ainbatxo" Lar.
hainbatzuk. Tantos. Poz auen berri ongi dakite [...] Arratera jo oi duten eibartar eta eibartar eztiran
ainbatzuk. AEmil AndreM 77.
ainbe. (Partícula comparativa de igualdad, que expresa cantidad). v. adina, adinbat. Mundu onetan ikusten
ditugun [...] probinzia guziak [...], goieneko Zeruaren aldean ozta dirala, bola txiki bat, lur, eta itxaso guzien
aldean dan ainbe ere. Gco I 332. Eztala iñor munduan izan, Jesu-Kristo gure Jaunak ainbe alde guzietatik
sufritu duanik. Gco II 55. Neretzat nai nukean ainbe ondasun Jaungoikoak eman degiola. Ib. 227. Euskeraz
sinismena etzaielako itsatsi, etzaielako biotz-adimenetan landatu bear ainbe argiro ta errozki. Ldi IL 53. Erle
gogatiaren eztia nor-bere abaraskan ainbe ezti eztitekela. Ib. 127.
hainbeste (V-arr-gip, G-azp-bet, AN-gip-5vill, BN-arb; Lar, Añ, Izt 114v, Dv (G), H), hainbertze (Añ (AN
ainberze), Dv, H), hanbeste (Lar), hanbertze (AN-ulz; -rz- Lar), harenbertze, arenbeste, kainbertze (Sal),
geinbertze. Ref.: A (kainbat); Iz Ulz (anbertze-); Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 147.
Tr. En la tradición septentrional no se documenta en Dechepare ni en Leiçarraga, y en los autores posteriores
su uso es relativamente escaso (más frec. hanbat). Al Sur se documenta desde Lazarraga (con el sdo. de
'igualmente') y RS ('otro tanto'), si bien no es frecuente hasta mediados del s. XVIII; desde principios del XIX es
de uso gral. En cuanto a la distribución de variantes, en textos guipuzcoanos, vizcaínos y suletinos domina la
forma (h)ainbeste, en los labortanos hainbertze y en los bajo-navarros se encuentran ambas formas, si bien la
primera es la más frecuente en los textos más antiguos, mientras que la segunda se da más en los más modernos.
Anbeste es frecuente en textos guipuzcoanos del s. XVIII y primeros años del XIX, alternando a menudo con
ainbeste. Hay hanbertze en Jauretche, JesBih, MarIl, Saint-Pierre y Mattin, hanbeste en Larzabal y Arradoy
(SFran 102), kainberze en textos salacencos (CatSal 17, Garral EEs 1923, 83), geinbertze en aezcoanos (CatAe
16), aenbeste en EgiaK y aenbezte en Azkue (Gram VIII). Hay además, alternando con (h)ain-, en Baratciart
harenbertze, y arenbeste en algunos autores vizcaínos, como J.J. Moguel (BasEsc 177), Agirre (Kr 200),
Otxolua, Erkiaga (Arran 116) o Bilbao (IpuiB 50). Hay tbn. arenbeste en una canción de Urdiain recogida por
Azkue (EY IV 194).
1. (Con sust. indet.). Tanto(s). "Tanto, tanta" Lar y Añ. "Gaur ez du ainbeste otz sumatzen (G-azp)" Gte Erd
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
508