A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
v. tbn. Hanbat gaixto: Etcham 142. Zerb Azk 95. Larz Iru 82. Xa Odol 51. Hanbat gaxto: Lap 411 (V 187).
Ainbat gaiztoago: Mg CC 44. Hanbat gaiztoago: Gy 223 (gaitzt-). Hanbat gaixtoago: Lf in Zait Plat XXII.
Hanbat gaxtoago: Laph 142. Arb Igand 142. Ainbat txarrago: SM Zirik 91.
- HAINBAT OKERRAGO. Tanto peor. v. HAINBAT HOBE. --Eztaukat etxerik eta gurasorik. --Sasikoa
beraz? --Or nunbait. --Ainbat okerrago. Ag G 321s. Eta gure iritzia bat ez badator, hainbat okerrago... guretzat.
MEIG II 107.
- HAINBAT ... ZENBAT. a) Tanto (...) cuanto. v. ZENBAT ... HAINBAT. Bainan hanbat baliatzen direla
induljenziak / zenbat deklaratzen baitu mandatu egorriak. EZ Man I 24. Gizona hanbat da bere baithan zenbat
baita zure begietan. Ch III 50, 8. Ainbat deutso [Jesuseri], zeinbat deutsan lege-imintzalla bateri, bere aginduak
izan daitezela gorde eta beteak. Itz Azald 117. (En contextos negativos). Hanbat etzuen sofritu San
Laurendik grisellan [...] / zenbat arimak ikhusten baitu hutsen goitiaz. EZ Man I 121. Lagunak arritu ziran, ez
anbat berai, Judu kristautuak izanik, etorri zitzaielako, zenbat Cornelio, eta onen aide eta adiskide Jentill
ziranai. Lard 499. Esan onekin San Pablo bizkortu zan, ez anbat irrisku gogor artatik ateratzen zan usteagatik,
zenbat aren Izen santua eta legea Erroman erakusteko aututzen zuelako. Ib. 524.
(Con sust.). Hartarakotz hanbat esker duzula ene mihian / zenbat inguru egiten baitu zeru goitian. EZ Man
II 113. Gertuz hanbat maneraz gal diteke kastitatea, zenbat lizunkeria eta ahalkegaberia suerte baitira. SP Phil
260 (He 262 hanbat maneraz, zenbat). Erranagatik hanbat mende / zenbat osto oihanetan. Gç 173.
(Con hainbat como pronombre). Khen ezazu hanbat hogoi eta hamarretarik, zenbatek kontu hura xitu
baitute. EZ Eliç XXX.
(Con adj. o adv.). Gauza bera duk Iainkoaz, zeñaren azoteak / hanbat handiak baitire zenbat pairu luzeak.
EZ Man I 91. Bakhotxak du frogaturen haren pazienzia / hanbat izan dela luze zenbat pena larria. Ib. 62. Ezen
gure ganik hanbat da urrun herioa / untziaren zenbat baita lodi oholatxoa. EZ Man II 143.
b) (Con -ago). Tanto más (...) cuanto más. Ainbat andijagua artu biar dabeela Kalekuak, zeinbat ugarijago
diran eureen artian arimako arrisku, ta galdu bide negargarrijak. JJMg BasEsc IVs. Ainbat egoki gera /
izango du emen, / zenbat urrutiago / oiek gandik, Amen. Urruz Zer 144. Ainbat dala arima bere buruaren jabe /
zenbat-eta egon maitasunaren lege zarraren menpe. "Es más libre el alma más rendida". Berron Kijote 157.
- BESTE HAINBAT. Otro(s) tanto(s). Cf. Dh 182: "Hanbat errege ta erregina; munduko bertze hanbat handi ta
aberats" ('tantos otros'). Santiagok ereñi zituen Españian sei edo zorzi ale, edo Jesusen legea ar-erazi zien
beste anbat gizoni. Mb IArg I 361. Lau edo bost ermutar, beste ainbat plazenzitar. Ag G 351. Emen bost
aukeratu zaizkizu beste ainbat probintziri egiñak. SMitx Aranz 201.
(Como pronombre). Eman zioten zebillen dirutik beste anbat eta anitz geiago. Mb IArg II 270.
- DEUS HAINBAT. v. DEUS HANBAT (s.v. deus).
- ...-TAN HAINBAT (Añ, H; hanbat Lar, H). (Con numerales). Tantas veces. "Ciendoblo, eunetan anbat",
"doble, otro tanto, bitan anbat", "cuatrotanto, lauretan anbat" Lar. "Doble, [...] bitan ainbat" Añ. Nehor ezta
utzi duenik etxea, edo anaieak [...] rezebi eztezan orain denborá hunetan ehunetan hanbát etxe eta anaie. Lç Mc
10, 29s (He, HeH ehunetan hanbat; TB ehun aldi bertze hain bertze, Dv ehunetan bertze hainbertze, Ol eunetan
beste ainbeste, Leon ehunetan gehiago, Ker bateko eun alako, IBk, IBe ehun halako). Jainkoaren hitza artzeko,
gordetzeko, azitzeko ta eunetan anbat emanarazteko. Lar, carta a Mb 280.
(Con -ko, adnom.). "Centiplicado, eunbidertua, eunetan anbatekoa" Lar.
- ZENBAT (...) HAINBAT. v. zenbat.
Etim. La tendencia común llevaba a reducir hainbat, etc., a hanbat, etc., lo mismo que zeinbat a zenbat etc.
Tendencias más recientes, que se siguen en la lengua escrita actual, llevan a hainbat, hainberze, etc., tendencia
que aquí se respeta, mientras que zeinbat, etc. pasan ahora por dialectales.
hainbatar. "Idéntico, [...] ainbatarra" Lar.
hainbatari, anbatari (Lar). "Contador" Lar.
hainbatasun. 1. "Identidad, [...] ainbatasuna" Añ (s.v. idéntico).
2. Proporción. Begiratu bear dula ertilariak, gertariak izan diran bezela jartzen, eta izadian (naturalezan)
argituko dula iñoiz bukatzen ez dan edertasuna, margoaren egokia ta ainbatasuna (proporción). Ayerb EEs
1915, 263.
hainbate (a- Añ), anbate (Lar). 1. "Cantidad" Lar y Añ.
"Cantidad, número grande, [...] anbatea" Lar.
2. (ain- Lar, Añ). "Equivalencia" Lar. "Identidad" Lar y Añ.
"Empate, anbatea" Lar.
3. anbate (Lar, Añ). "Cuenta, cómputo" Lar y Añ.
4. anbate. Tamaño. Irur bolatto bardín bardínak guzietán, kolórean, anbátean, pizuan. LE Doc 122.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
507