A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
hanbat konsideratzen bertutea eta Jaiñkoaren nahia, nola gure intres propiala. He Gudu 167. Eztituz ainbat
gauzak baltztuten / gau ilunaren iluntzak, / zein da miruak dituz iluntzen / ama-alaben biotzak. Zav Fab RIEV
1907, 94.
(En la expr. hainbat da nola 'es lo mismo que'). "Apóstol, ainbat da nola bialdua" Lar. Cf. HAINBAT IZAN.
Emazte burua estali gaberik othoitz egiten edo profetizatzen duen guziak, desohoratzen du beré burua: ezen
hanbat da nola arradatua baliz. Lç 1 Cor 11, 5 (He, TB, Dv, IBk, IBe y Bibl bezala, Ol bezela). Kazua anbat da
lurrezkua nola burnizkoa. Sor AuOst 75.
(Con hanbat usado como pron.). "Hanbat nola ez bat ere [...], autant que rien" SP. Asarra ezkindezen gatik
/ ogi au errepartitzean, / bati anbat ematen dio / millari nola millatan (Pamplona, 1609). TAV 3.1.20, 116.
Deabruak anhitz sare badu ere arimen atzemaiteko, eztu batez ere hanbat atrapatzen nola emazte gaixtoez. Ax
341 (V 226). --Zeinbat bear lizate gabeko kolaziñoa? --Ainbat zeinda useetan dan konzienzia
oneko personaen artean. Cap 58. Munduko disgraziak [...] hanitz dolore eta tormenta emaiten, baina batek ere
ez hanbat nola herioak. Tt Onsa 147. Zeren ez baitzeritzaten hanbat erresuma baten garaitzea [...] nola [...] hei
bere hitzkuntzaren har-araztea. ES 401. Hanbat dela zatittoan / nola baida osoan. Monho 138.
(Con hanbat seguido de adj. o adv.). Ezta deus hanbat segur denik nola baita herioa. Tt Onsa 108. Hanbat
abarizios eta gogor gertatu zen, dignitate hartara iganez geroz, nola baitzen lehen noble. Tt Arima 25. Arno fiñ,
likur, xokolot, eta mazapanetan, / hanbat aise badoako [dirua], / nola purga, aiutetan. Gy 100.
b) (H, A (que cita a Lç)). (Con valor copulativo). Zordun naiz hanbat Grekoetara nola Barbaroetara. Lç Rom
1, 14 (He, Dv, IBk y Bibl eta, Ol y Ker ta, IBk nahiz). Hanbat gure bizitzearen reglatzeko nola Ebanjelioko
gauzák aitzinetik prometatuak ziradela iakiteko [...] profetéz aiutatu eta zerbitzatu behar gara. Lç Ins G 5r.
Hanbat Zenán nola Baptismoan Iainkoak [...] emaiten draukula. Ib. G 7v. Berak dispausatzen eta gobernatzen
ere baititu, hanbat jeneralki nola partikularki. Lç ABC I 2v. Bil zitzaten eriden zituzten guziak, hanbat gaixtoak
nola onak. Lç Mt 22, 10. Probetxa ahal ditezke egun oroz, hanbat goizean nola arratsean. Mat 326. Zenbat
behar duzu hanbat pagatu duzunaren nola zure penaren? "Combien vous faut-il tant pour ce qu'avez payé que
pour votre peine?". Volt 216s. Errezibitzen ere hanbat gorputzean nola ariman. Harb 127. Deshonesta hanbat
emailiaren nola harzaliaren aldetik. Tt Arima 101. Gobernü hanbat espiritüal nola tenporalen pian. FPrS 18.
Herriko güziak, zahar, gazte, txipi eta handiak, hanbat hiri bildü nola bazterretakoak. Bp I 22. Bekhatütik
begiratzez, hanbat mortaletarik nula benialetarik. Mercy 3. Hanbat heen rezebitzeko disposizionen, nola
efektuen. CatLan 121. Bardin judegua, ainbat paganua, / Maometanua, / Protestantia zeinda masoi artekua AB
AmaE 347.
- HAINBAT HOBE, GAIZTO(AGO), etc. (V, G; Lar, Añ, A; (h)anbat V-gip, L-ain, BN-mix, Sal, S, R; Ht
VocGr, Lar, Dv, H; amat- L-ain). Ref.: A (ainbat, hanbat, amatorio, xordets); Lrq (hanbat-hobe, hanbatsordeis);
Etxba Eib (anbat); Elexp Berg. Tanto mejor, peor, etc. "Hanbat hobe, tant mieux. Hanbat gaiztoago,
tant pis" Ht VocGr. "(Es otro tanto) oro, ainbat obeago" Lar. "Peor que peor, ainbat gaistoago, anbat
deungeago" Ib. "Ainbat obeto, tanto mejor" A. "Hanbatorio (L-ain), hanbat sordetx, hanbat ordetx (BN-mix),
tanto peor" Ib. (s.v. hanbat). "Hamatsordei (S), amatsordei (R-uzt), hamatsordeis (S), tanto peor" Ib."Amatorio"
Ib. "Hanbat xordets, tanto peor" Ib. (s.v. xordets). "Hanbat-hobe [...], tant mieux" Lrq. "Hanbat-sordeis
/hamac!ordéis!/, tant pis" Ib. "Anbat txarrago baekixan zer eitten ziarduan" Etxba Eib. "Ezpaiz etortzen, ainbat
txarrago euretzat" Elexp Berg.
Tr. Algo más frecuente en la tradición septentrional.
--Herri honetako da, duelarik emaztea eta hogoi eta borz haur baño gehiago. --Hanbat gastoago. "Tant pis".
Volt 191. Baina hanbat hobe, ezteiak dira eta ez nekeak, hobeagoa gatik diren gero. Harb 250. Baña anbat obe
orientzat. Mb IArg I 334. --Aita, anziñako kostunbre zarra det. --Anbat gaistoago. Cb Eg III 388. Hanbat hobe,
dadin ofizio hartan ardüra are. Egiat 167. Hanbat gaizto guretako, ezpatügü sinhesten. Etch 606. Hanbat hobe
ezpalin bagia enganatzen! Arch Fab 13 (157 hanbat gaixto). Hanbat gaxto, aldean, denari lokhartzen. Hb Esk
92 (Egia 51 hanbat gaxtoago, y 148 hanbat hobe). Hanbat gaixtoago egiten ez dutenentzat. Dv Lab 219. --Saran
zeintakoa haiz? --Matxinenekoa. --Hanbat gaizto hiretzat. Elzb PAd 7. Hanbat gaixtoago beraz, Jainkoaren
graziez baliatuko eztenarentzat. Jnn SBi 17. Hanbat gaixtoago beren bozak xede hortako gizonari emanen
diozkaten boz-emaileentzat. HU Aurp 82. Ainbat obeto niretzat, olan balitz. Ag AL 130 (125 ainbat gaiztoago).
(s. XX). Hanbat gaixtoago apezen menean gazteria idukiko duen erresumarentzat! JE Bur 55. Ageri da zure
galthotik ez düzüla nahi enekin egitekorik; hamatsordei zuretako. Eskual 3-1-1913 (ap. DRA). Zalburdia artzen
badu, bere ingurraztiko idazpenentzat anbat txarrago. Zink Crit 62. --Erran gabe doa ez dituztela berak
hunkituko... --Hanbat gaixtoago! Barb Sup 114. Langille-batzak antolatuko balira, ainbat obe. Eguzk GizAuz 80.
--Ez duzu, ba garbiki erran nahi? --Ez dezaket, aita! --Hanbat gaixto! Lf Murtuts 21. Ainbat obe, pentsatu bide
zun bere kolkorako, gizon illak ez dittun mintzatzen. Etxde AlosT 84 (JJ 116 ainbat gaiztoago). Suak bear baño
oker geiago egiten badu, ainbat obeto. NEtx Antz 135. Hainbat hobe, pentsatzen zuen etseko jaunak, erasiak
biharko uzten baditu. Mde HaurB 44 (Pr 196 hainbat gaixto, 194 hanbat gaisto). Eta galordepe euki ez baldin
badau? Ainbat txarrago. Erkiag Arran 157. Ez duka makil hau ikusten? Hanbat gaixto. JEtchep 111. Hanbat
gaixtoago harentzat bere hartan tematzen balin bazen! Ardoy SFran 259 (9 hanbat hobe). Umore ttantto bat
isur baleza, hainbat hobeto. MIH 139.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
506