A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
gizonenik ez hanbatik. Zby RIEV 1909, 400. Obeko duzu hemendik goiti / artalde oi libro utziz, / nik ez dauzut
hanbatik jaten, / zu kexatzen zira gutiz. Xa EzinB 95.
c) (Con vb.). Mucho. Igerika ez baitzen hura hanbatik ohitua. Gy 65. --Horiek hobeki doazkigu guri. / --Ez
hanbatik zeuer ere. Ib. 151. Ikhusi zuenean haren begi handiek eta oihu ikharagarriak ez nindutela hanbatik
izitu. Elzb PAd 5s.
- HAINBATIK HAINBATEAN (hanbatik hanbatean G-to, AN ap. A; SP, Ht VocGr, Lar Sup, Dv). En igualdad
de condiciones. "Tant pour tant" SP. "Caeteris paribus, anbatik anbatean" Lar Sup. "En igualdad de
circunstancias" A. Hanbatik hanbatean errege bera presunalki nihor gana ethorririk salbatzea gehiago dela
eta prezatzekoago dela daritzat. Harb 228s. Hanbatik hanbatean, ederrago zaitza Iainkoari gaztetasuneko obra
onak, zahartasunekoak baino. Ax 170 (V 115; Añ GGero 139 ainbatik ainbatean). Hanbatik hanbatean: caeteris
paribus: hobe da arropa osoa, pedazatua baino. Ib. 551 (V 353). Ez da nihor gure artean nahiago behar ez
duenik, hanbatik hanbatean, Joben ongarria, ezen ez Salomonen tronua. Lg I 339. Berexte auhendagarria!
Dabitek hanbatik-hanbatean, galdetu zuen izurria. Ib. 322. Dabidek, anbatik-anbatean, izurria autu zuen. Lard
205.
- HAINBATIK HAINBATERA. v. HAINBATETIK HAINBATERA.
- HAINBATIK ...-EN. Lo más (..) posible. v. HAINBAT ... -EN. Ezkutatu zaitez emendik ainbatik ariñen.
Alzola Atalak 42. Pekaturako arrixku aundia zalako, barriro be andik alde egiteko ainbatik ariñenean pausuak
bizkortzen asi ei zan. Ib. 41.
- HAINBAT IZAN (Lar, Añ; anbat Lar). a) (En la expr. hainbat da 'es lo mismo'). "(Todo es) uno, [...] ainbat
da" Lar. "(Lo mismo es) assí que assado, ainbat da onela edo orrela" Lar y Añ. "(No) importa, [...] eztoa ezer,
ainbat da" Añ. Eta zeren bethi baikara inperfekt eta bekhatore, hanbat da falta haren manamenduak
konplitzen ditugun, non anhitz aldez eta maiz hausten ere baititugu. Lç ABC B 8r. Alan bizkaitar guztiendako
ainbat da sartzea, edo sartutea. Cb CatV 113. Amar begi dituan zubi bati, bat falta bajako, ezin igaro liteke beste
aldera; ta ainbat da zein amarrak uts egitea. Añ MisE 139. Baña garbi eta iñolako gaitzgabea, eta bere izatez
santutasuna bera dala! Anbat da, besteren pekatuak bere gañ dauzka, eta gurutze batean ipiñia izateko ori asko
da. Arr May 125. --Etzekiat; baña egin al-gentzakiokek ezer gaurko gizartearen iraduari? --Anbat uke, gaurko
urirabear zoroak biotzean egundo ikutu ezpagindu. TAg Uzt 84s. Baña Euskaldunai egoki, edo arriari, ainbat
dezu, eta onetxek sumindua nauka ezin geiagoraño. Lar, Carta a Gandara 162.
b) (Aux. trans.). "Hanbat du bilhatzea, ez du atzemanen, il a beau chercher, il ne le trouvera pas. Hanbat duzu ez
galdatzea, ez duzu izanen, autant vaut que vous ne demandiez pas, vous ne l'obtiendrez point" Dv.
- HAINBAT ... NOLA (ZEIN, ZEINDA, etc.). a) (Con hainbat seguido de sust.). Tanto(s) (... como). Erran
ahal dezaket ezen [...] nik ukhan nukeela hanbat atsegin nola ukhan baitut atsekabe. Lç Dedic * 6r. Gauza
klaroa da ezen hanbat diferenzia dela nola egunaren eta gauaren artean. Lç Ins B 5r. Ematen zaionean anbat
kontentu nola erran baita. Ber Trat 19v. Oraingoez hanbat dute sensu nola lehenez. EZ Man I 111. Ezen hanbat
gizon eztik / ezpatak hill munduan, / nola atsegin soberak / eman baitu putzuan. EZ Eliç 101. Izan zen perpausa,
etzuela deusek ere hanbat kalte egiten arimako, eta ez gorputzeko ere, nola egitekoen geroko utzteak. Ax 15 (V
6). Arratsaldean trabaillatzen hasi zirenei eman zerauen hanbat iornal eta alokairu, nola goizetik trabaillatu
zirenei. Ib. 169 (V 114). Baletsa Iaungoikoari / har nenzan zerbitzari / hark er', eta leriztan / hanbat on zein nik
hari. O Po 38s. Ezta hanbat premia mainatzeko eta garbitzeko, nola odolaren atheratzeko. SP Phil 324.
Etzinduela munduan egiñ hanbat mirakullu nola egiñ baituzu hemen izatekotzat. Gç 118. Non egiten da hanbat
burdina nola Eskual-Herrian? ES 116. Indazu zure erranen konplitzeko hanbat indar, nola baitut fermutasun
heien sinhesteko. Brtc 21 (tbn. en MarIl 49 y Arb Igand 195). Ona izatekotzat lurrak izan behar du hanbat
buztin nola legar. Dv Dial 44 (It buztin ainbat ondar, Ur buztiñik beste ondar, Ip büztin bezañbat hariña). Eztigu
negu guziuan ekusi, kainbat elur nola orai dagona. Mdg 122.
(Con vb.). Tanto (como). Idolá, hanbat erran nahi da nola imajiná, edo zerbait representatzen duen figurá.
Lç Decl a) 4r. Bi hitz hebraiko dirade, eta hanbat balio dute nola lauda ezazue Iainkoa. Ib. a) 3v. Erran nahi du
hanbat nola fermu eta finko ezartea. Mat 128. Halaber bezti dezagun probe billuz gorria, / zeren baita hanbat
gosta nola Prinze handia. EZ Man I 15. --Zelan dira ziertu fedeak erakusten deuskuzan gauzaak? --Ainbat
zeinda egiak Iaungoikoen esanak. "Como verdades dichas por Dios". Cap 25. Ostien puskarik txikinenean bere
Kristo guztia ainbat dago, zein Ostia osoan. Cb CatV 75.
(En contextos negativos). "Ez du hanbat dirua eskas nola osagarria, ce n'est pas tant l'argent qui lui manque
que la santé" Dv. Ezin erakutsi dezakegula berze gauzetan garadela aien debotoak eta afizionatuak anbat
nola ofrezitzeas [...] sakrifizioa. Ber Trat 19r. Bañan nihork eztemala beharria hitzera, / hanbat nola hitz azpian
ehorzia denera. EZ Man I 4. Zeren haserretzea eztago ez hanbat egitekoaren balioan nola presunaren
kondizinoan. Ax 287 (V 191). Utzi bekhatua ez Iainkoa gatik hanbat, nola bere penagatik. Hm 193. Egiteko
handiek ez gaituzte hanbat nahasten nola xipiek. SP Phil 243. Hartzen dut enetzat [...] erosi duzun lekua; ez
bertze deusetako hanbat, nola zure maitatzeko eta benedikatzeko sekulakotz. Ib. 65. Bizi zeno etzela hanbat bere
hilziaz orhituko, nola bi persona maite haien hilzia zela kausa. Tt Onsa 123. Zure amaren besoek benturaz
eztute balio hanbat nola establiek. Gç 73. Amudio argituak eztio behatzen hanbat dohaiñaren balioari nola
emaillearen amudioari. Ch III 6, 2. Deusi ere ez diozozula hanbat ihes egiñ nola zure bizioei. Ib. 4, 4. Ez dugu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
505