A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
b) HAINBATERAINO. (Con relativo). Hasta donde. v. ADINBATERAINO. --Afari-usi onetan, edo
Kolaziotan zenbateraño jan diteke? --Kristau onak, ta Jainkoaren bildurtiak jan oi duten anbateraño. Ub 189.
- HAINBATETARAINOKO. "Hanbatetarainoko, qui est de tel point, de tel degré que. Hanbatetarainokoa izan
da zure eskergabetasuna (He)" Dv. Izatu ere dire sainduak Jinkoari beheramendu handiak galdetu
diotzotenak; hanbatetareñokoa zen perfet izateko zuten gutizia. Mih 94.
- HAINBAT ETA HONENBAT. a) Tanto y tanto. Hanbat eta hunenbat behartu zuen Samson, egun osoz,
bere nigarrez eta lausenguez, non azkenean amoratu baitzuen. Lg I 233.
b) (Seguido de sust.). "Hanbat eta hunenbat barraiadura garraiatzen diote, ces choses lui amènent tant et tant de
distraction" H.
- HAINBATETIK. Por poco. "Ainbatetik atraia da bizirik (B)" Gte Erd 188 (junto a doi doia, ari aritik, etc., de
otras zonas).
- HAINBATETIK HAINBATERA. "Hanbatetik hanbatera, de tant à tant" SP. Baina bethiereko kargudun bat
ezta egin behar, aitzitik hanbatik hanbatera aldatzen dela. Harb 440.
- HAINBATEZ. Tr. Propio de la tradición septentrional. Al Sur sólo se encuentra en Añibarro. Los únicos
testimonios del s. XX corresponden a Leon y Mirande.
a) Así, así pues, de este modo, con esto. Hanbatez othoiez nauzu (Texto vasco de
Rabelais). TAV 3.2.5, 148. Nork-ere begiesten baitu emazterik, hura guthizia dezanzat, hanbatez adulteratu
dukeela harekin bere bihotzean. "Déjà". Lç Mt 5, 28 (TB yadanik). Hanbatez beud' erranak / agerriz
dadutzanak, / eztakit, ezterrazket, / Gordailluan daunzanak. O Po 28. Begiratzen ezpaituzte gaitzetik, bai bedere
gutiago bekhatu egitera uzten eta hanbatez ifernua gutitzen. Hm 229. Armario xahuetan / zeudezin altxatuak
[beztidurak], / erregen alabak dira / hanbatez prezatuak. Ib. 52. Zeren duenak duena emanez, hanbatez
pobretzen da. SP Phil 270. Hanbatez indartsuago egon da Engelesa Irlandan, bera baitzen orain garaitzaileen
mintzaira bakarra. Mde Pr 209.
b) (En correlación con zenbatez, zenbatenaz, zenbat ere). v. HAINBATENAZ. Nakusanean hanbatez ene
entrepresa handiago, zenbatez nik skribatu dudan lengoaje motá baita sterilenetarik. Lç Dedic * 6v. Hanbatez
haur Moises baino gloria handiagoren digne estimatu izan da, zenbatez ohore handiagotan baita etxea edifikatu
duena. Lç He 3, 3. Eta zenbatenaz baita handi gure premia / Iainkoaren faborea hanbatez da handia. EZ Man I
70. Zuri itzultzeko esker hanbatez gehiago / zenbat orain tristezia baitugu handiago. EZ Man II 155. Unzia
zenbatez hutsago, hanbatez da ozenago. O Pr 452. Hanbatez kolpe gogorragoak jotzerat dohakola, zenbatez
denbora ta salbamenduko laguntza gehiago eman baitio. Dh 137. Zeinbatez ikusten dozuen azken eguna
urreratuten jatzuela, ainbatez lasterrago abiatu, prestatu, estutu ta arduratu zaiteze. Añ GGero 139 (Ax 188 (V
127) zenbatenaz [...] hanbatenaz). Zenbatez behatzenago, / hanbatez Peillori zaio / legez iduritzenago. Gy 13.
Eta zenbat ere zuek heiki yazarriago, / hanbatez heien ospeak du distiatzenago. Ib. 136. Zenbatez ere gehiago
xukhatzen baita hanbatez gasna hobea izanen da. Dv Dial 87 (Ip gazna txükatiago eta hobiago date). Baldin
damu-hartu dagoena, zenbatenaz handiagoa den, hobena ere hanbatez handiago bada, ai! zertan naizen! Dv
LEd 68. Zenbatez triste bizia, / hanbatez eder saria! Arb Igand 157. Saindu guziak zonbat ere baitira zeruan
gorago, hanbatez dira beren baitan umilago. Leon Imit III 58, 8.
c) "Hanbatez [...] gehiago, d'autant plus" H. Ezen nork-ere baitu, hari emanen zaió, eta hanbatez gehiago
ukhanen du. Lç Mt 13, 12. Eta hanbatez gehiago othoitz egiten drauzuet haur dagizuen. Lç He 13, 19. Uholde
minetik duzu / bide hartan edanen: / hanbatez gorago duzu / burupeor izanen. Hm 149.
d) (Dv (que cita a He)). Tanto (...) que. Hanbatez badohatzu, Philotea, erranik heldu naizenaren ongi aditzea
non ez bainaiz herabe izanen hura zuri hedatukiago explikatzera. He Phil 443 (SP 438 hanbat (...) non).
- HAINBATEZ HAINBAT. "Tantos a tantos, ainbatez anbat [...]. Lat., numero æquali" Lar. "Hanbatez hanbat,
ainbatez ainbat, rendre en égal nombre" H.
- HAINBAT GAIZTO(AGO). v. HAINBAT HOBE.
- HAINBAT GUTI. Tampoco. v. HAINBAT GUTXIAGO. Iguzkiak etzaituke / egunaz hiratuko, / ilhargiak
hanbat guti / gauaz doloratuko. Hm 127.
- HAINBAT GUTXIAGO. Menos aún; tampoco. v. HAINBAT GUTI, HAIN GUTXI. Nik ez neukan ogirik,
ainbat gutxiago nun irabazirik. Zab Gabon 79. Ez da partidu politiko bat, ainbat gitxiago alkartasun ongille bat.
Itz Azald 54. Aita Santuak eta Obispoak [erabagi bear dabe]; iñozko eraz ez gobernuak eurak eurenez, eta ainbat
gitxiago gizonak eurenez. Ib. 53. Ez nau egundo neuk egin dotan gauza batek ase, ta ainbat gitxiago irakurgei
onek. Ag Kr 11. Urraida-garaiko jantzien berri gutxi dakigu. Eta aldi artako euskaldunak nola jazten ziran
berriz ainbat gutxiago. JMB ELG 70. Ez eban iñoiz jakin [...] auteskundeetako gorabeerarik. Ainbat gitxiago
susmau ta ikusi, aldi orretan angoak eta emengoak erabilten dituen joan-etorriak. Erkiag BatB 68.
- HAINBATIK. (En oraciones negativas). a) (Tras sust.). Marmutza hekiek landetan ez lezakete kalte
hanbatik egin. Dv Lab 168. Elhe onak hitz murritzez / ez du gozo hanbatik. Zby RIEV 1908, 757. Ez du urthe
hanbatik / sor herritik joanik, / Pattin ethorri zaiku / aberats jadanik. Id. ib. 1909, 226. Ez duzue mandarin
hanbatik nik bezala egiten ikhusiko. Prop 1896, 19. Ez zen harriz etxe egiterik. Harri hanbatik, ez hanbatekorik
ez da. Prop 1902, 158.
b) (Como pronombre). --Baduzu asti. --Ez hanbatik. Darthayet Manuel 342. Jainkoaren beldurra dugu bai, /
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
504