A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ba, biar bertan Ipiolara, jabetu adi otsegiña dagonez, eta dakarkidak onontz ainbat laisterren. Etxde AlosT 76.
Joan-etorria ainbat ariñen egitea erabagi eban. Bilbao IpuiB 262. Neroni saiatua naiz besteren ondotik [paper
zaharrak] hainbat zuzenen argitaratzen. MIH 281.
v. tbn. Zuzaeta 50. Azc PB 45. Altuna 67. Balad 58. BEnb NereA 220.
Ainbat gogorik onenagaz ta usterik zintzuenagaz entzuteko. fB Ic II 271. Ainbat berbarik gitxienagaz. Ib. 220.
Ainbat usterik garbijenagaz, ta zuzenagaz begiratu biar dau kristinaubak. fB Ic III 333.
Ez berba bat, ainbat zuzenena ta santubena izanda bere. fB Ic II 225.
- HAINBATENAREKIN (Dv). Así pues, así; de este modo. v. HAINBATEKIN. Zeren Iainkoaz lekora
Saindurik handiena Andre Dana Maria baita, eta hanbatenarekin arartekorik ere hoberena. Mat 92.
Hanbatenarekin ene Iainko Iauna ez nazazula utz, etzaiteala ene ganik hastan. Harb 330s. Baduke bere
bekhatuaz behar den urrikimendua, damua eta dolorea. Eta hanbatenarekin eztu bitartean zer etsiturik [...]
zeren ezpaita oraiño orduan erremediotik kanpoan. Ax 196 (V 131). Ebatsten baitiote Jainkoari, emazteari,
senharrari, zor zaioten amodioa, eta hanbatenarekin bihotza. He Phil 288 (Dv traduce "en même temps").
- HAINBATENAZ (hanbatenaz SP, Lar, Dv, H). Tr. Exclusivo de la tradición septentrional, prácticamente
desaparece en el s. XX.
a) (En correlación con zenbatenaz, zenbat ere). Tanto más (... cuanto más). "Zenbatenaz hobeki mintzatuko
baitzare, hanbatenaz hobeki entzuna izanen zare" Dv. v. ZENBAT ... HAINBAT (b). Zenbatenaz on
beharrago [...] gure buruak ezagutzen baititugu, hanbatenaz zinezago dugun rekursa hire ontasun subiranora.
Lç Ins A 5r. Eta haur hanbatenaz gehiago zenbatenaz baitakusazue hurbiltzen dela egun hura. Lç He 10, 25.
Zeren zenbatenaz eta halakoak periletanago baitabilza itsasoan, hanbatenaz [...] ikasiagoak behar dute egon.
Mat 326. Hanbatenaz behazuna eztugun handiago, / zenbatenaz neke izan baitugu gehiago. EZ Man II 139.
Zeren usoak zenbatenaz gazteago, hanbatenaz dira hobeago, gozoago eta zaporetsuago. Ax 171 (V 115).
Zenbatenaz geiago ilkhi ahal baitzaitezke zure ganik hanbatenaz barrenago ene baitara iraganen ahal zare. SP
Imit III 55, 1. Hanbatenaz barkhakizunago, zenbatenaz ere [...] enorantzia, eta arbuioa baitira hobenduriagoak.
ES 164. Zenbatenaz izanen baituzu animo gehiago, hanbatenaz agertuko zaizkitzula traba hauk ariñagoak. He
Gudu 167. Zunbatenaz bortxa haboro zure büriari eginen beitüzü, hanbatenaz bizitze hunian profeitatürenago
düzü. Mst I 25, 11. Hanbatenaz minkiago sentitzen zuen sakrifizio hura, zenbatenaz baitzakien [...] zer tormenta
ikharagarri, eta zer heriotze laidotsu yasan beharko zituen. Lg II 117. Hanbatenaz leialtasun gehiagorekin,
zenbatenaz berant hasi izatu bainaiz. Mih 15. Zonbat ere handi beita gure inikitaten nonbria hanbatenaz
handiago düzü Jauna zure jüstiziaren pietatia. Mercy 3s. Zenbatenaz apalago / bai datza ezarria, / hanbatenaz
bortitzago / da zimendu berria. Monho 106.
(ss. XIX-XX). Hanbatenaz gehiago hurbilduak Jesu-Kristo gana, zenbatenaz hobekiago iakinen baitugu
haren imitatzen bere sofrikarioko estatuan. JesBih 450s. Eta askotan gerthatzen baita gauza bat zenbatenaz
xehatzenago, eta hanbatenaz dela, argitu behar bidean, goibeltzenago. Gy Vs. Eri bat, zenbat ere etsiago
dagoen, hanbatenaz hobeki agertzen da nolakoa den midikuaren jakintasuna. Dv LEd 66. Soineko labur bat
dakharre, hanbatenaz irriegingarriago zenbatenaz bera baita luzeago. Laph 95. Zenbatenaz ere Eskualduna
atxikia baita [...] fueroeri, hanbatenaz zitzaion gorago ezartzekoa jendaiarik handienen herronkan. Zby RIEV
1908, 89. Zonbatenaz beitzen dohaintsiago, hanbatenaz bere büria zordünago edükitzen zian Jinkoaren eretzian.
Ip Hil 59. Ahulezia, hanbatenaz bitxiagoa, ahalgegarriagoa, zonbatenaz ere gutiago baitziren holetan oraino
bihurrian jarriak. HU Zez 211. Zenbatenaz ere lehiatzen zaren oinak lehorrean landatu beharrez, hanbatenaz
murgiltzenago zara lokazpean. MEIG IX 95.
v. tbn. Hanbatenaz: Arg DevB 48. Tt Onsa 148. Ch I 4, 2. CatLan 3. Dh 44. MarIl 114. Jaur 115. Hb Egia 135.
CatS VIII.
(Sin -ago). Ezen zenbatenaz baitu luze pazienzia / hanbatenaz eman ohi dik gaztigu larria. EZ Man I 91.
Hanbatenaz aitzinaturen zare bertutetan, zenbatenaz eginen bailieozu zure buruari bortxa. SP Imit I 25, 11.
Zenbatenaz zure buruari bortxa egiñen baitiozu, hanbatenaz goanen zare aitziña berthutean. Ch I 25, 11. Miñtza
gaitezke enganio hanbatenaz beldurtzeko batez, zenbatenaz baita deskobritzeko gaitzagoa. He Gudu 80.
Zenbatenaz [...] gudukatzeko molde hura baitzen ohi ez bezalakoa, hanbatenaz da ageri zenbait misterio gorde
erakutsten zuela. Lg I 214. Huna non, zenbatenaz aintzinat baitohazi eta hanbatenaz [...] lurra urruntzen
zaioten. Lap 43 (V 24). Bainan zonbatenaz baikare erdaran usu mintzatuko, hanbatenaz hartuko dugu
harrekilako trebetasuna eta amodioa. Arb Igand 28. Zonbat ere ükhen beitzian, hanbatenaz bere büria Jinkoari
zordün edükitzen zian. Ip Hil 113.
b) Así, de este modo. v. HAINBATEZ. Hanbatenaz alianza hobeagoren fiadore egin izan da Iesus. "D'autant
Jesus est fait pleige d'un meilleur testament". Lç He 7, 22 (Dv hanbatenaz; TB hainberzez, Ol onezkero, IBe
horregatik). Egia da Iguzkia / ez da nihoiz zahartzen, / guztioi egun berria / darokula ekhartzen. / Hanbatenaz
da indartsu / bere naturalezan. Arg DevB 27. Erresumatik igorri dirua, bethikotz galdua da eta hanbatenaz
erromesten da tokia. Dv Lab 86.
c) (SP, Dv, H). "Hanbatenaz geiago, d'autant plus" SP. "Hanbatenaz hobeki, d'autant mieux" Dv. "Hanbatez,
hanbatenaz gehiago, d'autant plus" H. Hargatik eztugu etsitu behar tentatzen garenean: aitzitik hanbatenaz
berokiago othoitz egin behar diogu Iainkoari. SP Imit I 13, 7 (Ch hanbatenaz khar gehiagorekiñ, Mst, Ip
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
502