A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
- HAINBATEKIN. Así pues, así; entonces. "Hanbatekin, hanbatarekin, sur ce (Lç Decl); en même temps" Dv.
v. HAINBATENAREKIN. Hunen gainean zure maiestateari suplikamenduz nagoka [...]. Hanbatekin
Iainkoari othoitz egiten draukat, Andreá, nahi zaituen [...] konserbatu. Lç Dedic * 7r. Hanbatekin, hari berarik
othoitz egiten draukagu. Lç Ins F 6r. Aingerua hanbatekin, / hitz hauekin, / Nazarete hirira / ethor zedin berri
haren / Mariaren / heltzeko beharrira. O Po 56. Ezar nezan porogutan, / ordea hanbateki / ez, izireki, / har den'
eztela burutan. 'Mets-moi à l'épreuve. Mais pendant ce temps ne t'obstine pas à considerer que ce qui est n'est
pas'. Ib. 29. Segurta zite hala egin badezazu eztizula iagoiti bekhaturik egiñen [...], eta hanbateki onsa hilen
zirela. Tt Onsa 37. Paganoak eztaki Iaunaren borondatia eta debetia, eta guk bai; hanbateki gehiago bekhatu
egiten dugu. Ib. 28. Herioa dela gizonaren honki egilia, eta hanbateki herioa eder dela, hon eta maitagrri
gizonaren. Ib. 167. Egunaz gau ilhuna eta beltza bilhatu zuten, hanbatekin hamar birjina gaixo hek [...] oherat
ioan ziren. Ib. 72. Badire hamateki (pilotari) biga prest direnak partida horren egiteko. Eskual 9-10-1958 (ap.
DRA).
- HAINBATEKO (hanbateko Dv A). a) Tan grande, de tal magnitud. "Qui est si grand, si considérable.
Hanbateko haizea da non, le vent est si grand que" Dv. Cf. hainbateko. Ezin jan zindukean zuk / anbateko
amena: / ala bera txipitu ze / zure aguaren neurrira (AN, 1609). TAV 3.1.20, 112. Ekusi zuen an bere ama maite
hau [...] bizirik ezin iraun zezaken eran: anbatekoa zen horduko Birjin Amaren bihotzeko illuntasuna. Mb OtGai
III 37. Oi nere Jesus guziz maithagarria! Hanbateko amodioagatik, nik zer zor ez darotzut? Dv LEd 56. Zure
hanbateko ontasunak ukitzen nau noizbait bedere. Ib. 78. Hainbateko etsiak hartu zituen guziak, non ez baitzuten
gehiago ihoren hiltzeko gogorik. Mde Pr 139. Jakite goren au ere / ainbateko duzu, / jakite-almenik ezta ura /
dezakena burutu. "De tan alta excelencia [...] que no hay facultad ni ciencia que le puedan emprender". Gazt
MusIx 229. Anima illezkorrak, / ainbateko egiñak. "Hechas a bien tamaño". Ib. 107.
(En contextos negativos). "Hanbatekoa (ez da), il ne vaut guère; ça ne vaut pas gran'chose" Dv. "Zaldi hori ez
duzu hanbatekoa" Ib. Ezi debózio sóllak eztire señále anbatékoak. LE Doc 203. Ezpaita ere disposizioa béti
anbatékoa. Ib. 115. Segur harotxak hauzoa / ez zuen hanbatekoa. "C'était pour l'horloger un mauvais voisinage".
Gy 135. Gogo gaixtoz eman baleza, bera ez laiteke hanbateko gizona. Dv Lab 140. Bertzalde, gauza orok
dakitena da, Apostoluak etzirela han arte hanbateko soldadu agertu. Hb Egia 87. Nola eskolarik ez baita hemen,
hanbatekorik, gure serorek daukatena baizik. Prop 1884, 5. Ene misionearen hastapenak ez dire hanbatekoak
izan. Prop 1896, 97. Nahiz ez hanbateko giristinoa, gerla zozo hortan ari zenaz geroz! HU Zez 23. Zuhatz
multzoño batzu ikusten ere daizkogu tokika, ez hanbatekoak haatik. JE Ber 40. Burdin-biderik ez zen nehun, eta
gainerateko bideak ere ez omen ziren hanbatekoak. Lf Murtuts 20. Baña Fray Luisen Bibliarekiko jakite guzia
[...], ezta ainbateko aren egintzan. Gazt MusIx 61. Uzta etzen mentura hanbatekoa, bost ehun giristino. Ardoy
SFran 241. Haizeak ere etziren hanbatekoak. "Les vents non plus n'étaient pas excellents". Ib. 216s. Bainan ez
dakit zer hainetako pertsularia zen. Ez hanbatekoa neholaz ere, nehon ez denaz geroz aipu. Xa Odol 32.
"Anbateko liburua, libro enorme" A Apend. "Enorme. Anbateko ostikoa man zion" Izeta BHizt2. Anbateko
elur pilek egin zituzten. Izeta DirG 87.
b) "Equivalente, ainbatekoa", "idéntico, [...] ainbatekoa" Lar y Añ. Cf. hainbateko. Cf. tbn. ADINBATEKO.
Eskoletatik ik eta nik atera ddoagun yakituria arenbatekoa dok. A Latsibi 220. Yauberik eskeñitakoetan, oarkabe
uts eginda, norbait ogendun izan ezkero, erin-oparitzat Yauberi artaldeko aari narriogabe bat ekarri bear dio
bere utsarengatik, arenbateko zillarra yauretxolako sikeletan zure iritziz zenbatuz. Ol Lev 5, 15 (BiblE
zillarretan hainbesteko bat balioko du ahariak).
c) (Tras numeral). Tantos como (...). Egia da horrela mintzo diren gizonak ez direla mila hanbatekoak. HU
Zez 29.
d) "Arenbatekoak edo dire, son de por allí" Alt Eus 1925, 73.
- HAINBATEN. Eiagora, nik zer daidit? Zaude ixilik hanbaten. 'Un instant'. E 173.
- HAINBAT ...-EN (V-gip; Añ, H, A). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Lo más (...) posible. "(Con la brevedad)
posible [...], ainbat lasterren" Añ. "Ainbat lasterren, cuanto antes, lo más pronto posible. Ainbat beranduen, lo
más tarde posible" A. "Ainbat geixen ekarrizu" Etxba Eib.
Tr. Propio de la tradición vizcaína, aparece tbn. en algunos textos guipuzcoanos.
Kontriziñoa. Egin bear leukeana ainbat sarrien. Cap 118. Ez daruez egin loikeriak gurasuen aurrian, ezpada
ezkutuban ta ainbat bakarren. CrIc 180. Prestatzen zirala anbat ondoen. Mg CC 157. Urten egizu ainbat
lasterren onelango etxeti. Mg PAb 72. Anbat lasterren eldutzeko. VMg 62. [Errazoiak] iminiko ditut bada,
ainbat argiruen aituko dituzun moduban. fB Ic II 271. Ez zara aaztuta egongo aita, ainbat lasterreen honraak
egitian zeure emazte nire Ama onari. JJMg BasEsc 273. Baña gura leuke ainbat sarrijen konfesadu deitezan
bere semiak. Astar II 221. Da propositu firmia ere / aurrerantzerako artu, / ipintzen deuskun penitentzia / ainbat
lasterren kunplidu. In Xe 351. Nai eban ipintea ainbat galantoen. AB AmaE 214. Joan dedilla Inazio ainbat
laisterren. Apaol 50. Ainbat sarrien [artu bear dabe], il guztietan, aste guztietan, eta egun guztietan bere. Itz
Azald 162. Eskolatik ainbat goizen urteteko. A BGuzur 126.
(s. XX). Ainbat lasterren erabagi bear ebala gauzeak. Ag Kr 165. Etxera ekarri bear dozu ainbat ariñen.
Echta Jos 178. Adiskide andi ura ainbat lasterren arpegiz arpegi ikusteko leiea erne zitzaion. Ag G 206. Zeure
zartzarua ainbat ondoen igaroteko. Kk Ab I 28. Bera artezkaitzat dala juteko / ainbat ondoen errira. Enb 40. Ua
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
501