A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
sua? Ch III 12, 2. Hortan konplitzen da bakhotxak bere buruaz egin behar duen ukhoa, Salbatzailleak
Ebanyelioan hanbat gomendatzen duena. He Gudu 36. Nigatik anbat ekusi zuen Jangoikoaren izenean izan
dedilla. Mb IArg I 108. Jainkoak hanbat benedikatu bazituen Obededon eta haren ahaideak. Lg II 102. Hanbat
prezatzen duzun garbitasun hark berak, zure erraietarat yautsaraziko du. Mih 21. Egizu beraz, maita dezadan
zuk hanbat maitatu duzun humiltasuna. Brtc 218. Nola hanbat konta dezakegu gure prestutasunaren [...]
gainean? Dh 214. Etzira hanbat ibilten / lo dutenian jendek egiten. Arch Fab 239. Baiña han edergaillua, /
berak hanbat laudatua, / kaltekor zaio gerthatzen. Gy 63. Berehalako ona ez badugu ikhusten, geroxagokoak ere
ez daroku hanbat ukitzen bihotza. Dv Lab 334. Premu Jauna, handitxu hura nahi nuen baitezpada khendu; ez
nuen harekin hanbat argituko gorthean. Laph 18. Hanbat dute xuritzen / handi hoiek elgar. Zby RIEV 1908,
762. Goazin mintza xuxen, eta itzul gure solaserat, nahiz ezkiren hanbat urrundu. HU Aurp 199.
(s. XX). Nola ez baitu [zarrak] kanbat ekusten [...] ez yai ekusen lasterrari emoiten. Mdg 164. Argatik ainbat
maite zaituzte Ama maitedun / olerkarien biotzak. Jaukol Biozk 59. Noraño elduko ete litzake / bere poz eta
atsegiña, / ikusirik gaur argitaldurik / berak ainbat nai ebana. Enb 121. Lurra ez baita larrutua nihun [...],
gerendari beha egoiteak ez gitu orai hanbat lazten. JE Ber 14. Irurtzuna zan bera; Latasan gau egin, / zekorra
bidez anbat lermatu ez dedin. Or Eus 357. Hanbat zerk dautzu ote bihotza zauritzen? Iratz 40. Ta atzetik zitalki /
eraso ta esi / anbat kosta bear zuan Ondarrabi. SMitx Aranz 212. Hainbat lilluratzen bahau, entseia hadi
sartzera. Mde Pr 102. Ainbat kostata egindakoak / beste batzuek jatea. Basarri 130. Halere ez zaiku iduritzen
elgarretarik hanbat zeiharkatzen direla. Lf in Zait Plat XXIII. Rhodope ta Ismaruk ez dute Orpheu ainbat
miresten. Ibiñ Virgil 49. Etzauku iduri Beila famatu horrek bazterrak hemen gaindi hanbat inharrosi dituen. "À
ce point". Ardoy SFran 13. Ez dira faltatu negar eresiak eta deitoreak, Kanpionek hainbat miresten zuen Arrese
Beitiarenak esaterako. In MEIG VI 36.
v. tbn. Inza Azalp 65. Arti MaldanB 217. Hanbat: Hm 126. Arg DevB 105. ES 144. UNLilia 4. Kainbat: Mdg
130.
(Con oraciones consecutivas). Eta signo handiak egiten zituen, hanbat non sua zerutik lurrera eraits
eraziten baitzuen. Lç Apoc 13, 13. Ainbat sentitu eben, bada, Silverok Sirenak agaz egin eben kaso gutxia, eze
etorri zan eriotzako puntura. Lazarraga 1142r. Bekatu mortaleak egin zituen gaistoak [aingeruak], anbat eze
geros baitirade demonioak. Ber Trat 93v. Maite ditu gizonak / anbat eze barkatzen du / paradizuko jatea (AN,
1609). TAV 3.1.20, 113. Egizu hanbat zeure othoitz onez eta arartekotasunaz, non hekin batean ardiets dezadan
orai Iainkoaren garazia. Mat 291. Artifizio gaixtoz da hanbat baliaturen / non iauntasun handiena baitu
ardiatsiren. EZ Man I 65. Zu hanbat faboratu zaitu, non Iainkoaz lekhora ezpaita zu bezain miserikordiazkorik.
Harb 90. Eta hanbat usatzen duzu bekhatu egitea, hanbat segitzen duzu, non alde guztiz beldurra galtzen
baituzu. Ax 106 (V 71). Eta batzutan hanbat bortitzten da [...] non ezpailuke egon nahi herstura eta dolore
gaberik. SP Imit II 12, 8. Ene probidenzian eztire hanbat fidatzen, non ezpaitute berek ere zerbait artha bere
buruez itxekitzen. Ch III 37, 4. Orhoitzapen hunelakoek, hanbat borthiztu eta animatu dituzte emazteki sinpleak
ere, non bentzutu izan baitute Munduaren zuhurtzia guzia. He Gudu 98. Memento batek ainbat balio dau, ze
berean irabazi lei bekatari batek, bekatuaz il eban arimea ta galdu daben Jangoikoa. Añ EL 1 48 (EL 2 55
ainbat... eze). Inguru larroina hanbat ibilli zen, / non zitadelara noizbait sarthu baitzen. Gy 282. Jesüs Kristek
hanbat maite / ükhen dü khiristinoa, / ezin erran beitaiteke / Hark dian amorioa. UNLilia 13. Ainbat samurtu
ere, malkoak ugari asi baizitzaizkion jalkitzen begietatik. Gazt MusIx 163.
hanbat (S ap. Lrq). Mucho. "Guère" Lrq.
Tr. A partir de mediados del s. XIX parece usarse sólo en contextos negativos.
Berze oroz gainetik hanbat maite zitut nik, / mundu oro utzi niro zure amorekatik. E 195. Ingurura beha dago
nork dezaken defenda, / guztiarekin alferrik hanbat doloratzen da. EZ Man I 93. Eta zuria hala baliz / arras
kontent nündükezü / zeren zureki izatia / hanbat beitüt desiratü. Xarlem 202. Ez naiz hanbat orhoitu ez naizela
iragaitzaz baizik lurrean. Dv LEd 275. Gantzak hanbat trabatu gabe, mendixka horren gainera igan zenean.
Elzb PAd 2. Irrits heier dagon gizona aberearen heinetik ez da hanbat goititzen. JE Bur 97. Nola bizi den,
nehork ez lakike hanbat. Etcham 171. Jakizu, nik erranik, hauziño bat eginen dauzutala, ez baitu Itsasuko herria
hanbat aberastuko. Lf Murtuts 8. Han hil zen 1920ean, hanbat zahartu gabe. Zerb Azk 78. Ez nuen hanbat
merexi bainan urrikaldu zen ordea. Xa Odol 328.
v. tbn. Hanbat: Arg DevB 123. Const 42. Zub 102.
3. (H), hanbat (Dv, H). (Como pronombre. Puede recibir casos de declinación). "Hanbaten, qui appartient à
tant de personnes" Dv. "Egizu ainbat, hanbat ene amoreak gatik" H. "¡Cuántos! [...] amaikak, makiña batek,
ainbatek" Onaind EEs 1927, 122.
Tr. Mejor documentado en la tradición septentrional.
Tira zezan sarea lurrera, ehun eta berrogei eta hamairur arrain handiz bethea: eta hanbat bazen-ere, etzedin
ethen sarea. Lç Io 21, 11. Baduk hemen muthilko bat, dituenik borz ogi garagarrezkorik, eta bi arrain: baina
hauk zer dirade hanbaten arteko? Ib. 6, 9. Ordu heronek iakiñen meza berezientzat, erregela ematea xoill gaitz
duk hanbatentzat. EZ Man II 51. Eta hanbat bidegabe, hanbati, Iainkoari, geure buruari, Aingiruei, giristino
lagunari, eta munduko bertze kreatura guztiei ere. Ax 568 (V 364). Hori egiten zuen Errege Davitek hanbat
zituen egitekoen artean. SP Phil 123. Alakoak, ain andiak eta anbat dira Jangoiko maitagarriak munduko bazter
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
498