A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
desordenatuak hanbat kalte egiten du non behin hark itsutuz gero [...] egiten baititu [...] traidore. Ax 352 (V
234). Bazko [...], zoñek hanbat merexi [='tanto mérito'] baitü, non bihar eta etzi orano begiratzen baita. Bp II
54. Hanbat hertsitasunekin, non ez baitzuen huts egin pontu xoil bat ere. Mih 89. Hanbat hots eta azantzekin /
non [...] / ikharan bainintzen gan handik itzuri. Gy 219. Hanbat xehetasunekin mintzatu izan dire Salbatzaile
aginduaz, non haren bizia eta heriotzea aintzinetik erranak bezala baitziren. Lap 150 (V 66). Hainbat atsegin
izan nuen ikustez, non uste bainuen behin ere ez nintzala geldituko haren eskua trinkatzetik. Mde Pr 106.
(V, G ap. A). Mucho(s).
Tr. Aunque no es fácil distinguir en cada caso si el significado preciso es 'tanto(s)' o 'mucho(s)', parece ser
usado en todas las épocas y dialectos.
Hanbat (heltzen ohi den bezala) soinu mota da munduan, eta batre ezta muturik. Lç 1 Cor 14, 10 (He, Dv
hanbat, Ol asko). Egin ziola [Iaungoikoak Abrahani] anbat ofrezimentu juramentureki. Ber Trat 77r.
Sinhetsberak trunpaturen ditu obra falsoez, / baliaturen da hanbat arte Ifernukoez. EZ Man I 66. Berze lanik /
baduta nik / diela hanbat denbora, / zure artatzez, / zerbitzatzez, / et' onhestez kanpora? O Po 4. Gauza gustuko
enetzat, / hanbat duzu kreatu. Arg DevB 117. --Elizak nola erakusten dü ügürikite hori hil ohoretan? --Hanbat
khanderaren pitziaz. Bp II 128s. Konfesiño Jenerala deritxan Oraziñoa Eleza Santeak egunean egunean ainbat
bidar munduan Meza ta errezu santuetan egiten dau. Cb CatV 87. Moda ergelei jarraiki hatzaie hire
jaunzturetan, solasetan, bertze hanbat gauzetan. Dh 149. Ainbat atxakija billatu oi dozuz ez egiteko. Astar II
115. Ikhusgarri horrek, denbora hartan, ukhan zuen hanbat lekhuko. Laph 230. Laborantzari ihesi / hanbat seme
alaba, / ai! ondikotz, baitoazi / toki arrotzetara. Zby RIEV 1909, 109. Gorphutzean baditugu begiak ikhusteko
[...] eta bertze hanbat indar eta gai biziko beharrentzat. Arb Igand 149s.
(s. XX). Baseliza orretan, Done Antonio miragillearen bitartez, ainbat euskaldunen zauriak sendatu zirean.
Ag Kr 206. Ainbat goialdeko ipui eta lurpeko gertaera badakizkit, urteak erakutsita. Ag G 210. Ainbat ardi
galdu yozak. Kk Ab I 54. Euskal-Errian / bai-doguz ba gaur / biotz oneko / ainbat euzkotar jaupari. Enb 141.
Ama Begoñakoak dau ainbat meritu. Enb 81. Eta au esanik, bakandereagana bigurtu zan agur egitten, eta
ainbat zaldun emon eutsazan gelaragiño lagun egijuen. "Molti cavalieri". Otx 52. Ainbat mende esku sendoaz
idazten iardukan. "Siglos y siglos". Ldi BB 100. Eldu intzan Nabarratik / ainbat zango egiñik. "Haciendo mil
pasos". Laux AB 63. Urte on dalarik ere, / aurrera dira ainbat jale. "Muchos comensales". Or Eus 279. Onetan
ainbat aburu ta eretxi dagoz. Eguzk GizAuz 176. Baiña gizabiotza ikasten ari izan diran filosofu ainitzek ainbat
jakituri erakutsi dauskue euren biziera ta egitadetan. Erkiag Arran 117. Guzia garbi esan nai dizut jakitun ein
zeralako, lenago ere gertatu dira lurrian ainbat olako. SM Zirik 98. Gizaldietan emon izan dauz / ainbat eliztar
jakintsu. BEnb NereA 40. Andra Mari ta euskal-fede kondairetaz / ainbat bider itaundu neutsan illuntzeetan.
Gand Elorri 215. Mixio-lurraldetan lan egiñaz ainbat sinisgabeko onbideratu omen zitun. MAtx Gazt 102. Gaia
ainbat literaturetan agertzen da. Alzola Atalak 148. Morroi-neskame ta ainbat soiñeko / izango ditut etxean.
NEtx LBB 221. Bekatuari estekatua naukate hainbat lotgarrik. Xa Odol 265. Bere lanaz eta eraginaz, lanak eta
eraginak utzi zituzten ondorioez, hainbat jende mintzatu da. MEIG VII 30.
v. tbn. A BGuzur 136. Basarri 75. Azurm HitzB 28.
(En contextos negativos, con el sust. en partitivo). Ene etxen ezpeitut / peretxurik hanbat. AstLas 20.
Ederragorik hanbat baditaken etzautak iduri. JE Bur 122. Jakitaterik ez, dirurik ere ez hanbat. JE Ber 49.
Kristautasunik ez dunak / euskaltasunik ere ez anbat. SMitx Aranz 178.
Alguno(s). Jentiak euki eban / ainbat ereparu, / argatik esan eben: / "Ak irabazi du". (1857). EusJok II 78.
Joan zan eurakaz ibiltaldi bat egittera, ta ainbat berba egin da gero, aittatu eben Eladi. Echta Jos 198. Oi ez
duzunez, ainbat berri pozgarri esaten dizkidazu. 'Me anuncias algo que me alegra mucho'. Zait Sof 50. Or, an
et'emen, / egari baldan, / ainbat inguma dabiltza. Gand Elorri 61. Lurraren ganean lo, ainbat gizonezko. Erkiag
BatB 192. Ainbat aldizkaritan idazten deusku Kerexetak: Euzko-Gogoa-n, Zeruko Argia-n. Alzola Atalak 129.
(Para expresar un pico, cantidad que excede). Gero agertu zitzaien bosteun ta ainbat anaiei batean. Ir
YKBiz 540. Berreun da ainbat gizon / galdu alajaña. Basarri 45.
(Referido a una cantidad variable). "Boxar, boxear, tener en circuito tantas leguas, itxerzan, inguruan ainbat
lekoa izan, iduki, euki" Lar.
2. (Lar), hanbat (Urt I 149, H), arenbat (A Morf 650), kanbat. (Con vb.). Tanto. "Tamañanamente" Lar.
Tr. Mejor documentado en la tradición septentrional.
Gure artian haur dakusat itsutarzun handia, / nola dugun zerbitzatzen hanbat gure etsaia. E 25. Eta miresten
zuen nola hark hanbat beranzen zuen tenplean. Lç Lc 1, 21 (TB hainbertze, Oteiza, Brunet, IBk hainbeste, Ker
ain luzaro). Ene aragiok ikara dabilz; / ainbat sartu jate zure bildur[ra], / beretxat naxala gaxto lap[urra].
Lazarraga (B) 1153vb. Zergatik haren ondoan / hanbat naizen penatzen. EZ Eliç 219. Zeure salbamendua,
hanbat dihoatzun gauza. Ax 73 (V 49). Zegati ofendietan da Iaungoikoa ainbat, modu bi oneetako
iuramentuakaz? Cap (ed. 1893), 45. Eta nutenak nihaur er' asaldatzen, / zergati baitut hura hanbat maitatzen. O
Po 23. Bada zure miserikordiak eman diazaket hanbat desiratzen dudan grazia. SP Imit IV 14, 3. Zuk hanbat
pairatu ondoan, / Jesus, zure gorphutzean, / egiñen othe narotzuke / urkhabea bihotzean? Gç 92. Hanbat behar
dügia goiz arrats oroz Jinkoa othoitü? Bp I 124.
(ss. XVIII-XIX). Erraten badarotazu eziñ hanbat paira dezakezula, nola bada pairatuko duzu purgatorioko
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
497