A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
berria. Ardoy SFran 108. Santa Ana biaramona gaiñera ain zuzen; egun señalea. Uzt Sas 347. Herri batez
izanen da solasa. Hain xuxen, Santa Grazi, Basabürü Ibar-exkerrekoaz. Lf in Casve SGrazi 15. Hor baitute hain
zuzen hizkuntza-sailean falta zaien indarra. MIH 120.
v. tbn. SMitx Aranz 209. Mde Pr 154. Basarri 5. Vill Jaink 32. Salav 100. Gazt MusIx 61. Etxba Ibilt 461. Lab
SuEm 186. Hain xuxen: StPierre 22. Etcham 204.
(Con ere). Tr. Documentado desde comienzos del s. XX en textos meridionales, y en Mirande y Xalbador.
Isabel, ain zuzen ere, zure eskutitza iritsi zanean [...] Lasartera joana zan. A Ardi 9. Ain zuzen-be, egun
atantxe sartu zan bertan portuan, auzietako Englandar ontzia. Echta Jos 146. Ain zuzen ere, noren mendean
egon Santa Cruz eta Ernialden musu-uts utzi zun batalloiaren beraren mendean. Or SCruz 45. Ain zuzen be,
Bertoldinen ama une atan etorren urittik. Otx 156. Zer esango dut? Aita, gaizka nazazu ordu onetatik? Baña ain
zuzen ere, ortarako etorri naiz ordu onetara. Ir YKBiz 425. Eleizaldek lan ori ain txuxen ere Europako guda (edo
gerra) aundia baño leentxeago idatzi zun. Ldi IL 161. Buruko argiaren jabe gara, ta ain zuzen be beste abere
guztiakandik, geure buruko argi orrek berezten gaitu. Eguzk GizAuz 26. Ain zuzen ere orretxegatik mintzatu
natzaizu. Etxde AlosT 64. Euskaldun guztiz gehienek jadanik badute hizkera komun bat: Erdara, hain zuzen ere.
Mde Pr 205. Ain zuzen ere, Atxabal kalean beera etorren Xirdo. Erkiag Arran 80. Ain zuzen ere, bakarrik
egoteko etorri naiz Zerubide onetara. Txill Let 21. Eta arrisku orrek bultzatzen omen gaitu gauza bat egitera,
zailla eta gaitza denean, eta gaitza delako, ain zuzen ere. Vill Jaink 80s. Ain zuzen ere... emen dator Niko
garagardoarekin. NEtx LBB 88. Badirudi aitzitik gaurko edozeinek ontzat hartuko lituzkeen eskabideak direla
hain zuzen ere baztertu direnak. MIH 172.
v. tbn. TAg Uzt 88. Zait Sof 14. SMitx Aranz 177. Anab Poli 89. Gazt MusIx 7. Xa Odol 25. Berron Kijote 138.
Hain zuzen be: Osk Kurl 114.
Etim. Contracción de (h)aren, vizc. ant. aen, genitivo del demostrativo de. 3. a pers. v. FHV 141.
2 hain. 1. (Precedido de sintagma con suf. -t(z)eko). "En situation de, digne de" H. Jauna, urrikal bekizkitzu
minduri gabeak, zure loriara ethortzeko hain direnak. Harb (ed. 1690, ap. H). Parabisura partitzeko hainen den
arimari. Ib. (ap. H).
2. Cantidad, medida; nivel, punto. "Bidarraitik Kanborako haina, la distance de Bidarray à Cambo" Lh. v.
hein. Zuraide! Lapurdiko herri pullitenetarik bat... Azken 20 urte hautan, ez ahal da bertze bat, hain berean,
hori bezenbat emendatu eta aberastu denik jendez, bidez eta etxe ederrez. Herr 5-12-1985, 3. --Poxi bat
lagunduz, errekatik jalitzen ahal baginu! --Hura jali den hainetik? Ez dik itxurarik. Larz Iru 110. Bainan etziren
[pertsulariak] nik amensten nituen heietarik; ez beti ere, nik nazkien kantuen egileen hainekoak. Xa Odol 37. Ez
dakit zer hainetako pertsularia zen. Ib. 32. Gaur zer hainetan zauden zu euskaldungoan. Ib. 261.
(BN-baig ap. A). Cantidad aproximada. "Promedio. Oren baten haina, cosa de una hora" A.
- HAIN BAT. "Dans une certaine mesure" Lh.
- HAIN HAINEAN. A punto de. v. HEINEAN. Hain ziren kuraia handitakoak, non etortzeko hain hainean
ziren periletarik eskapatzeagatik, bere buruak bere nahiara hiltzen baitzituzten. ES 111.
hain. v. 1 hagin.
1 aina (aiña V, Sal, R; aña V, L, BN, R; Lar, Añ, H). Ref.: A (aiña, aña); Etxba Eib (añia). Nodriza; aya.
"Ama que cría", "nodriza", "nutriz" Lar y Añ. "Cunera" Lar. "Nodriza, ama" A. "Aña [...] 2.º (L, BNc, R), niñera,
[...]; 3.º (Vc), nodriza" Ib. "Nodriza" Etxba Eib. "Aña juan, ir de nodriza. Umia izan dabenetik, aña juan da
aundiki baten etxera" Ib. v. inude. Aiña, ekarzu kaldera bete ur. "Ama traiga un caldero de agua". Mic 14v.
Bular-ean zedukan unide-aña batek besteren aur bizi bat. Mb IArg II 310. Ume batek negarren negarraz lortu
edo eskuratu eban beren Aiñagandik ron deritxon edari-tinti bat. Ezale 1897, 182b. Bai pozgarria izan oi dala
erriko neska-mutillak esnedunenera edota iñude-aiñanera joatea. Erkiag Arran 119.
- AINA SEKA. "Aiña sékia, iñude liorra, criada para cuidar al niño" Iz ArOñ.
2 aina. "Añak (Hb), les rayons de la roue" Lh.
"Aiña [...] (V-m), escarpias, trozos de hierro que se fijan a la rueda del carro para consolidarla" A.
"Aiña [...], segunda llanta de la rueda para afirmarla" A.
"Gurtzilla txirrinkai josten duten untzeai añak deritzaie (V-gip)" Urkia EEs 1930, 47.
3 aina. (Parece tratarse de un nombre de lugar; a la vista de asne puede pensarse en una relación con la parte
final de astaña). Bordeleko aiñak. "Asnes". INav 29. Baldin itsaso handi bada zeronek ikusiko dituzu hausten
eta aiñarik eta maubeserik artean bada 22 brasa aiñen entradan 7 brasa ura. Ib. 50. Ez hurbil aiñei 10 edo 12
brasas gutiagotarat. "À l'Asne". Ib. 50. Iakiteko duzu nahi baduzu sarthu Bordelleko aiñetarik emazu Cordan
estean. Ib. 49.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
492