A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
1 hain (gral. (no Ae, Sal, R); SP, Urt I 149 (+ hañ), Lar, Añ, Izt 7v, Gèze (hañ), VocBN, Dv, H), aen (V), aren
(V-ger), gein (Ae), kain (Sal, R). Ref.: Bon-Ond 171; A (aen, hain, gain, kain); EY III 340; EI 97-98; Iz Ulz
(ezta); Elexp Berg; Gte Erd 147.
Tr. La forma arcaica aen la emplea Micoleta (y modernamente Orixe), pero ya en textos vizcaínos anteriores
se documenta ain. Hay kain en textos salacencos y roncaleses, y gein en aezcoanos. En DFrec hay 725 ejs. de
(h)ain y 2 de aiñ.
1. Tan. "(No le doy tan) cerca [...], aiñ ur eztiot ematen" Lar. "(Ni) tanto ni tampoco [...] ez ainbat, ez ain gitxi"
Ib. (cf. HAIN GUTXI). "Tan diestros, tan agudos, tan puntuales, ain argi, ain zorrotz, ain meak munduko
gauzetan" Izt 7v. "Ezta añ onáre, no es tan bueno" Iz Ulz. v. honen, horren.
Tr. De uso general. Aunque originalmente se refiere al 3. er grado demostrativo, ya desde los textos más
antiguos parece ser empleado indistintamente para todos los grados.
Arima gaixoa dabilela norat ahal dagien; / hain biaje bortitzian konpainia faltatzen. E 27. Nola oren batez
desolatu izan dirade hain abrastasun handiak? Lç Apoc 18, 16. Ekusirik Silverok ain kruelmente bere Sirenak
trataetan lebela. Lazarraga 1143r. Ain egin jat atz andia. Ib. 1190r. Ez dauko Peru Garziak bearrik / ain gatx
andia apukadua gatik. TAV 3.1.5, 76. Bada pena eta trabaju ain andi ohetarik libratzen gaitu Iaungoikoak. Ber
Trat 92v. Nola sofrituren dituk hain dolore biziak / doloratzen auenean hain arantze ttipiak? EZ Man I 115. Ain
egun alegrea. EgiaK 90. Erleak, hain gauza ttipiak eta flakoak, bethatzen du mundua eztiz eztitzeko eta ezkoz
argitzeko. Ax 35 (V 21). Bada zelan xaigiten da aen goxeti ezpadabil ondo? Mic 13r. Eta alan, ain ardura
andiko negozio baten, bear dau begiratu leenago, zelan doean konfesoreen belaunetara. Cap 87. Zuzaz berzerik
/ nehor maiterik / eztudalarik herrian, / zu bezain gorrik, / ez hain gogorrik / eztudala d' agerrian. O Po 11. Hain
flako, arin eta mudakor garenaz geroztik. SP Imit I 22, 6. Gorphutz hilla, lehen arima / haiñ ederraren egoitza!
Gç 88. Orotrat ere hain osagarrisü den manü haur. Bp I 19. Aithortzen dut egiazki eta garbiki, ni enaizela gai
hain eginbide handieri ekhiteko. ES 123. Ez nuen uste aiñ gogor egongo ziñatela San Agustiñen argiarekin. Lar
SAgust 7. Pensa zazu, orai haiñ xarmagarri zaizkitzun objet horiek, zer izanen diren hill-ondoan. He Gudu 140.
Estonatzen nüzü, nula hañ thenpora llabürretan solajatzen, eta hañ eztiki besarkatzen naizün. Mst III 8, 1.
Itsasoa ta itsasoko aizea ain asaldatuak ekusi ta joan ziran lasterka. Mb IArg I 194. Baña ai nere ditxa gabea!
Estimatu bearrean, ori añ erraz galdu det! Cb Eg II 19. Hain errexki zuen buruei barkhatzen diotzotzuen huts
arin hek, sentitu gabe Jesus zuen ganik urruntzen dute. Mih 121s. Zer lazturaz, zer trublez ez da bethea Juie hain
garratzaren aitzinean interrogatua den arima dohakabea! Brtc 126. Zergatik Jainkoak ain gogorkiro kastigatu
zuan Erri hura? Ub 113.
(s. XIX). Zegaiti izan eben kastigu ain latza? Mg CO 175. Eta ala ere aiñ ardura bage pekatu mortala egin
dezue. Gco I 10. Zeren guri betiko zori on eta bizitza emateko, gauza guziak añ ederki prestatu dituan. AA I 542.
Zer sakrilejio ez liteke bada, Jainko bati hain goraki eman diodan hitza haustea? Dh 116. Oh, kristinaubaren
itsutasuna, ain Jaungoiko andijaren bildur ez izatia! fB Ic I 56. Berez ezin igarri leike ain ezkutuban, ain isilian,
edo ain urrin daguan gauzia. Astar II 38. Orai munduan hain hedatuak diren kongregazioneek beren hastapena
eta ethorkia zor diote Aita Joannes Leon Faminguari. JesBih 388. Begiek eztiela deus ere ikhusi hain ederrik.
UskLiB 69s. Urraren olioa ez da ain ona argitarako ez bada. It Dial 106s. Eta ain denpora luzian, ez dot eukiko
une edo instantetxu bakar bateko atsegiñik? Ur MarIl 41. Gizon ain donga bat. Ib. 113. Peisant batek ikhusirik, /
fruitu hori hain gordoa, / girtoia aldiz hain flakoa. Gy 12. Arraro heldu dire hain gizon hautuak. Hb Esk 130.
Izar maite nuena / ain biyotz guztitik, / juan zan Donostitik. Bil 139. Justiziyari parte / emate ezkero, / ain errax
libratzekorik / enuan espero. Xe 175. Nora biurtu jaku kaiola euskerazko au? / zelan jarri da aiñ basamortu
mututua? AB AmaE 168. Añ azkenetan zegoela eziñ sinistu zuten. Arr May 101. Bainan nola egin zen bizitze bat
hain gogorrari? Jnn SBi 114. Eta ez eban izango / ain errez igarten, / oikoak ezpaleutso / emon iragarten. Azc
PB 250.
(s. XX). Iaketa kain on baizau gore uskara, nik ere ala egin nazake sar lakion buruko unetraino. Mdg 129.
Itxasoa ain aserre egon ezkero. Echta Jos 62. Eztakit seguru esateko, baña erropa zuriz ez nago ain gaizki.
Iraola 112. Halako eremuak gure oinetan ikusiz eta guhau hain ttipi, hain ezdeus. JE Bur 161. Etzan ba aiñ
itxusia gure Simona; baiña aiñ ederra ere etzan. Urruz Zer 89. Ekin eta ekin lortu eban argi izpitxo bat sartzia
illundasun ain sendo artan. Kk Ab I 49. Eta, egia erraiteko, hain ona ere zen aphez maitea! Barb Sup 2. Ain
gaiztoa izan balitz, etzan gerratik misioetara joango. Or SCruz 131. Yakin begi berorrek, oinbeste diru bilduta
bere, enebala ikusi sekula aen gizon zikoitzik eta zuurrik. Or Tormes 17 (Mi 114 y Eus 36 tbn. aen). Erioa ain
urbiletik ikusi zuelarik, gogoa argitu zitzaion. FIr 146. Ain maite dodan oia itxi amaituta. Laux BBa 12. Eta
gizonarentzat ain maitagarri dan azkatasuna, non da? Eguzk GizAuz 105. Baña, Malentxo, zer gertatu zain ain
bat-batean gaizkitzeko? TAg Uzt 274. Libe emaztetzako ain atsegin bazaik. Ib. 288. Aren sendoak zelan egozan?
(V-ger). ¿Cómo estaban tan fuertes?". A EY III 340. Berak ezetzen zion goizero usaiki ederrez, garai batean ain
zabar eta zikin euki zun adats ederra. Etxde AlosT 56. Orrekin esan nai nizuke ain ona izan bear ez duala.
JAIraz Bizia 77. Notarioak gaxoa ain txarto ikusita, orduntxe bertan eskatu eutsan testamentua. Bilbao IpuiB 28.
Zure adiñetan, ea nok irabazi legian orrenbeste diru, eta ain errez. Erkiag BatB 33. Baña ludia ain eder eta
aberats izanik, zerbaiten zai zegon. MAtx Gazt 13. Ikertzale zonbeitek diotenaz, ez omen du horrek hain aspaldi.
Ardoy SFran 11. Zortzi seme-alaba / errez da esaten, / azitzia ez da ain / erraza izaten. Uzt Sas 28. Garbi
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
486