A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aikatu. "Aika, aikatu (G-goi), mencionar" JMB At. v. aipatu, aitatu.
haikatu (Dv, H, A). Levantar(se). "Se lever" Dv. "Haika zaite, levantaos" A. v. jaiki. Eta xakur gaixoa
joan zen firurikan, ardi bat hemen haika, bertze bat hantxet erdi ausik, mendi guzia bere saingaz bethetzen zuela
eta inharrosten. "Faisant se lever ici une brebis, en mordillant une autre là-bas". Barb Leg 149. Saheskatzen
gituztenek 30, 40, 50 metraren goratasuna dakarte; bazterxago dira goitiago aikatzen direnak. JE Ber 42. Ile
beltz azkar batzu kopetatik goiti zut aikatzen zaizkona. Ib. 45. Berehala, gero, dantzak aikatzen zituen bere sail
berrirat. Ib. 94. v. tbn. Lf GH 1930, 314.
Etim. Formado a partir de (h)aika, imperativo de jaiki.
haikatze. Acción de levantarse. Hastapeneko erortze xarrak maiz aikatze nekea. JE Bur 209. Beharrik
Jainkoaren eskuak zapatzen zun bere [uhinaren] aikatze sorjesean! JE Ber 79.
aiketa. v. harik eta.
aiki. "(L-ain), probablemente. Etorriko da aiki, vendrá probablemente" A. v. eiki.
ahiki. 1. "(Hb), plat de bouillie" Lh.
2. "Marmelade" T-L.
aikintze, ainkitze, ainkintze. Ojalá. Cf. las formas votivas del tipo aikina, aikintzeizü, "plût à Dieu que nous
fussions", etc. (Gèze 95). Eraman die (gizon kolpatua) mousde Laffite-en eritegiala. Aikintze jeiki dadin
laster! Herr 26-5-1960 (ap. DRA). Ainkitze ildoa phika dezala. Herr 14-9-1961 (ap. DRA). Añkintze lüzaz (jaun
erretor berria), Jinko maitiak plazer dialarik. Herr 14-12-1961 (ap. DRA).
1 aiko (V-ple-arr ap. A). "2.º (V-ple-arr), interj. que vale por el latino ecce y el italiano ecco: 'he aquí, he ahí,
he allí'. Aikotarrak son llamados los habitantes de aquella comarca de Bizkaia en que se usa con profusión esta
palabra, los de la antigua merindad de Maruri; [...] 3.º (V-arr), mira, atiende (tuteando)" A. Aiko (ona emen)
Peru Zeberio, esan eban Peru ikusitakoan. A Ezale 1897, 19b. Egin eban zenbaketea, eta aiko! Aita Gureak
daukazan berba beste ardi, ez geiago ez gitxiago, eukazan Erramonek. Bilbao IpuiB 74. Aiko! Begiratu: an
txakur bat doa bakarrik, jaberik gabe! Erkiag BatB 57. v. tbn. Ezale 1897, 327n.
2 aiko. "(V-gip), zoquete, lerdo" A.
3 aiko. Queja. Ta beren aikoak (kejak) eramankizun onez aditu bear ditugu. Elizdo EEs 1929, 179.
aiko. v. ahaiko.
aikoan (ines.). Al instante. Lourdesko uretan sartu zanean aikoan apetitua be senti eban ta barriztatuta
geratu zan. EgutAr 23-11-1959 (ap. DRA).
aikolo-maikolo. "(V-m), indeciso" A.
aiko-maiko (V-ger-m ap. A). I (Sust.). 1. "Indecisión, indeterminación" A. Mutillak, idaztija aiko-maiko
barik emon eutson. Karmengo Amaren Egutegia 1956, 65 (ap. DRA). Bakandereak, Markolberen aiko-maiko
bako berbaikereaz arrittuta, ba-dagitso: [...]. Otx 125.
2. "(V-ger-m), excusa, pretexto" A. Ta bi librakin an dijoa [astoa] / Nausiari bekaña aloztuz... / Gezur-eztul
eta urgun erruz... / Aiko-maiko naiko! "Todo son excusas". JKort EuskOl II 30.
3. Aspaviento. Orduban, didar ta beso-erabilte ta aiko-maiko andijak egiñik, zabaldu dau asko
gudamutillen arteko utsunia. Kk Ab I 94. Ondo neurtu, orratio, aren aurrean jaulkitako itza. Ez aikomaikoetan
eupada arrorik jaurti. TAg Uzt 35.
II (Adj.). "(V-ger), indeciso, irresoluto" A.
- AIKO-MAIKOAN. "Aiko-maikoan (V-m), en pamplinas" A. Au beti aiko-maikoan. Zam Man 1. Askotan
esaten da, ez asmo txarragaz, baiña bai 'aiku-maikuan', laster Rusiatik urten dauan komunismuaren edo USA-tik
datorren kapitalismuaren menpean jausi bear dogula. EgutAr 26-10-1963 (ap. DRA).
- AIKO-MAIKO HASI. Empezar a poner excusas. Otorduan, deituei bere morroia igorri zien etortzeko
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
479