A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aierukari (aih- Dv A). "Aiherukari, faiseur de conjectures, soupçonneux (He)" Dv. "Suspicaz" A.
aierukor (Lar, H A Apend). Suspicaz. "Sospechoso, suspicaz" Lar. "Soupçonneux" H.
aierupen (Lar H). Conjetura. "Indicio" Lar. v. aieru. Lehen erran nezake, Eskualdunen eta Eskualherriko
berririk jakin gabez, eta bertzetarik entzun ahal zituzken aierupenezko kontairei sobera fede emanik
aitzinatxe iragan zela. ES 120.
aierupendu. "Indiciar" Lar.
aierutsu. "Soupçonneux" Ht VocGr.
aierutu. Conjeturar, sospechar. Bai, aieru ditekenez, zorioneko dator, ezperen eluke burua ereñotz loretsuz
buruntzaturik ekarriko. 'Por lo que se puede adivinar'. Zait Sof 59. Arinkiegi aierutu zenun gobernuak gure elea
legezkotzat babestuta re au e'tzala gai izango euskotarron aurrerapide ta mintzabear-etarako. SMitx Unam 87.
aieska (G ap. A; Dv (G), H (G)). Grito de dolor, lamento. "Plainte" H. "Grito de dolor, de espanto" A.
Esauk, aitaren itzak entzun zituenean, aieska eta deadarrari eman zion. Lard 33. Aitaen deadarrak, amaen
aieskak, senideen garraxiak, aideen negarrak batean ziran. Ib. 370. Guziak negarrari eman zioten, eta etzan
Siloko karrikaetan aieskak baizik. Ib. 151.
- AIESKAZ. Gritando (del dolor). Ikusi zuanean ama negarrez eta aieskaz aldegiten. Lard 23. David bere
lagunakin negarrez eta aieskaz eremuronz bazijoan. Ib. 197.
aieta. "(V-ger), rizoma, tallo subterráneo y horizontal. Berakatz-aietak, rizomas del ajo" A.
haietaratu. Unirse a ellos. Gabaongo arkaitz ondora eldu ziranean, Amasa aietaratu zan. Ol 2 Sam 20, 8.
haietxek. v. haiexek.
aietz. v. aihotz.
haiexek, haietxek, haretxek (V-gip ap. Etxba Eib), haetxek. Aquellos (mismos). "Pron. personal
determinativo; tercera del plural, aquéllos. Aretxek izan ziran a ondamendixa ekarri ebenak" Etxba Eib. Ze
ezta Gipuzkoa / guganik konsegidu, / aetxek nola guregana / zugana interesadu. BBizk 36 (ap. MEIG V 88;
según Lakarra aetxek (que lo atribuye a algún copista guipuzcoano) sustituye a un original vizcaíno aek). Aietxek
dira nere / buru galgarriyak. Bil 59n. Ikusiko balizkigu gaur / Edozeñek arpegiak, / Esango luke dirudigula /
Anima errukarriak, / Garbitegian aietxen gisa / Gaudelako emen itxiak. AB AmaE 53s. Nere egunik ilunenak
aietxek izan zitukan. A Ardi 20. Mutil aetxen aotik ikasi du geroenean, jakiteko bildur zana. Mok 19s. Asmati
andija dan lez, areexek ikusita sortu yakon Jonandoni asmo bat. Kk Ab II 149. Arexek lakoxiak izateko gurari
biziya sortzen zan mutil gaztetxo areen gogoetan. Ib. 164. Gerta diteke gizagaxoak erreal biak arnasa artzea
baño bearrago izatea; aitak zuzenbidez aietxek zor izatea. Ldi IL 59. Begiak malkoz, / aietxei begira ernai.
SMitx Aranz 165. Iturriak badaki, / kañabera nun den; / Andra-Marik ere bai / gaixorik non duen. / Aietxen
etxez-etxe / gauero da ibiltzen. Ib. 203. Piarresek etzun segurki [...] italiar erriaren sortze aurretik lur aietxek
berak erromatar kulturaz edertu zuten buruz ain landutako gizonen aitzerik. Etxde JJ 238s. --Arantzazuko
praileak ori? --Aietxek. Or QA 85. Aretxek bai eliziak azpian artuta iltzeko arriskorik barik bizi zirana. SM Zirik
11. Ekintza taldearen / dantza bereziak, / [...] aietxek daude dantzan / ederki eziak, / junturaz bigun eta / jenioz
biziak. Uzt Sas 316.
v. tbn. Aretxek: Otx 115.
Alderdikeri aietxek au ekarri zuten ondoretzat: [...]. Gazt MusIx 60.
(Introduciendo oraciones exclamativas o ponderativas). Aretxek zirean dendak, aretxek. Ag Kr 190.
- HAIEXEK BAI. (Introduciendo oraciones exclamativas). Arexek bai, kistar onak! Enb 96.
aiezka (V, G, R ap. A). Gimiendo, quejándose, gritando. v. aika. Biotz gaisoak, miñaren ezpat zorrotzaz
zulatua, ojuka eta aiezka bere aserre biziya agertzen zuben. EE 1882a, 33. Norentzat da aiezka? Noren
aitarentzat aiezka? BPrad EEs 1915, 146. Zure deiez gaude Ebaren ume erbesteratuok: zuri aiezka, antsiz ta
negarrez negar-erri onetan. ArgiDL 15s. Gau guztia sukar ikaragarri baten mendean igaro zun antsika ta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
477