A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ellos, aen-, aienganatu" Ib. "Recurrir a ellos, aekganatu" Ib. "Hekienganatu, aller à eux, se réunir à eux" Dv.
Gizon gazte Konketuko ezkondu berri batek onhetsi zuen bere emaztearekin hekienganatzea. Prop 1896, 157.
Aiengana dira beren erratzekin. Or Eus 53. Luzaro bage aiengana da / atzeko biko laguna. Ib. 328. Yesus oartu
zan, arraunketan nola nekatzen ziran, eta laugarren gau-aldian-edo aiengana zan, itsaso gañean ibilki. Ir YKBiz
213. Bazterretan iakinkizun dan guzia bazekiten, eta aienganatzen ziranak oro ta aien pentzutan zeudenak berak
bezain iakitun egiteko bidea bazezaguten. Zait Plat 114.
aienka. "(V-ger), raca, palitroque como de un codo, que se fija a la verga para que la vela no sea llevada por el
viento" A.
aihenkarako. "Qui est de nature sarmenteuse" Dv.
aihenki. Tallo, vástago. Sarthuko gare behin gizonaz bi gora den belhar baten barnean; [...] edo behartzen
dire basa aihenki eta sasiak eskuz baztertu, urratzen darotzutelarik begithartea. Prop 1900, 33.
aihenondo (BN-mix, Sc ap. A; Lecl, Gèze). Vid; cepa de vid. "Cep, pied de vigne" Lecl. "Cep, aihen-ondo"
Gèze. "Cepa de uva" A. Nula txermentak ezpeitü berartzaz ekharten ahal frütarik, aihen onduan egoiten. EvS
Io 15, 4. Ni aihen ondua niz, eta ziek adarrak. Ib. 15, 5 (Lç aihena). Hala nola aihen-ondoari lothua ezten lairak
ezpaitu mahatsik ekhartzen ahal. Jnn Bihotz 86.
aihenstatu. "(S; Foix), émonder la vigne" Lh.
aihentsu. "(Adj.), qui pousse beaucoup de sarments" Dv. Aritzetik erortzen da egur luze aientsu bat. Etxeg
EE 1884a, 549.
aihentze. "(Hb), quantité de vignobles. Hau da aihentzea! (Hb), en voilà-t-il des vignobles!" Lh.
aiher (AN-gip, L, B, BN, S; SP (sin trad.), Lar, Dv, H). Ref.: A; Gte Erd 78.
Tr. Poco documentado excepto en la construcción aiher izan (v. infra).
I (Sust.). 1. Propensión, inclinación; deseo. "Inclinación, afecto" Lar. "Cada loco con su tema, txoroak oker,
edozein aier" Ib. (s.v. tema). "Haren aiherra zen urthatsetako etxe berriaren akhabatzea" Dv. "Aiherrik eztu
edanaren (BN), il n'a pas goût à, envie de boire" H. "Propensión, inclinación" A. "Edozein gauzetako aierra
daukat (AN-gip), mendira joateko aierra daukat (AN-gip)" Gte Erd 78 (junto a gogoa, emeia, etc., de otras
zonas). Berari zioten begi / zeiharrez begiratzen, / aski ziotela bere / aiherra erakusten. EZ Noel 91. Obra
hunetan hobeki urgulutik begiratu behar diizi, amorekatik laudoriuen aiherrak gal-arazi eztezagun egiten tugun
obra laudagarrien prootxia. AR 260. Deabruaren gathibu eta bethiko oinhaze garratzen aiherretan jarri zare.
Dv LEd 99. Andiako gaiñ Aiedon bizi / Ziñaden, Goñi zalduna; / San Migelentzat maitagarri da / Diyozun aier
kutuna. SMiguel 31. Bere buruaren urkatzeko aiher mikorik ez zuen izan. Barb Sup 100. Nitzaz trüfatzeko
aiherrian hizala uste diat. Mde Pr 47.
2. (H (S)). Duda, sospecha. Etxetik loa zeion joan, / Etxeliar jin zeitzon phenak, / Aiherrak eta lotseriak.
"Les soupçons, les alarmes vaines". Arch Fab 229.
3. (L, B, BN, S; Dv, A, H). Ref.: A; Izeta BHizt2. Odio. "Mauvais vouloir, passion contre quelqu'un" Dv.
"Rencor. Aiherra ta tirria biak dire gogo handiak; aiherra beti gaiztoa, tirria beti ona (L-ain)" A. "Aiherrez
betherik nago" Darric (ap. DRA). "Rencor. Neonek aier bat dauket gizon orri. Aierra dauket" Izeta BHizt2.
Dezio igo zan bakalkira; sinistedunai ziyen aierra ez zan bestiena baño makalagoa. J.M. Tolosa EEs 1913, 178.
Eta Elade osoaren iardunean, urteak ioan eta urteak etorri, aier (gorroto) bizi ziran ioerok ageri dira. Zait Plat
115. Ai ene, ikusiko balu, nolako jelosiak, nolako amorruak eta aiherrak astinduko lukeen bere bihotz zaharra!
Arti Ipuin 59.
Bere orri artian ostendu dagidan / neure neskuts lirañan aier tolesgia. "La ira sin malicia de mi pequeña
adorada". Laux BBa 62.
4. Iñola eziña dana aierrik irudikorrenean ere ez diteke izan. "Suposición". Zink Crit 17.
II (Adj.). 1. "Aiher (adj.), qui survient aisément (S)" Lrq.
2. Contrario. Bi naimen aierrekin ez-mezean badago. Or Aitork 203. Ez bezate esan bi zerki aierretatik edo
bi etorburu aierretatik datozen bi anima dirala. "Duas contrarias mentes de duabus contrariis substantiis". Ib.
203.
Maulen moldeatzeari aiherrenak lehenak izanen zirela Mauleko serora Dominikanoen goresten eta heier
atxikimendurik handienaren erakusten. Herr 21-3-1957 (ap. DRA, que interpreta "adverso").
3. Receloso. Onen biotza, gogor samarra bazan izan; orain, ostera, latza, idorra, samurtasun bagea dala
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
471