A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aihendadura. Bordado. Emaztekiak ez dira behinere gelditzen edo ileen irutetik edo oihal baliosen
aihendaduraz edertzetik edo plegatzetik. Dv Telem 51.
aiendratu. "(BN-baig), procurar, agenciar, conseguir" Satr VocP.
aiendu. v. aienatu.
aihendu. 1. "Enrodrigonar vides, árboles recientes. &c., aiendu" Lar.
2. "Aiendu, brotársele los pámpanos. Banabarrak aiendu dire" Asp Leiz.
aiene (V-gip, R), aien. Ref.: A; Etxba Eib. (Sust.). Quejido, lamento. "Lamento. Aienez beterik, lleno de
lamentos" A. "Aienia oso tristia entzun genduan illunian" Etxba Eib. Cf. AI ENE (s.v. 1 ai). Zure gana
gaudezu suspiratan, aienez beterik nexarrezko balle kontan. CatR 7 (CatSal 7 aiez oiez). Susmo txarrean, aiene
mintsuan. Ag G 100. Egun batzuetan ai-ene guzurrezkuak ugari ebazala lotu zan oian. Kk Ab I 44s. Ango atedranbaladea,
ango aienak, ango uluak, ango egurrotsa. Kk Ab II 52 (166 aiene). Orrein malkuak eta negarrak,
orrein ai-eniak eta larrijak, orrein ziñuak eta pariztak. Otx 21. Asto ganetik jausi yat Bertoldin, eta albo bata
mallatu-mallatu egindda dauala daukat semia ai-ene batian. Ib. 179. Elurra aztiatzen du "ai ene!" batekin.
"Adivina la nevada con una exclamación". Or Eus 129. Etzuan iñork egundo aren txintik entzungo; ez oiurik, ez
garrasirik, ez aienerik. TAg Uzt 315. Etzuan negarrik egin; etzan aren agotik, ez aienerik eta ez zirimolik irten.
Ib. 260. Gizonaren urteak daroez zati bi: lenengo erdiak amets zoragarri ta beste erdiak ai-ene tamalgarri.
EgutAr 22-4-1956 (ap. DRA). Orko aienea ta ango biraoa! Erkiag BatB 147.
- AIENE BATEAN. Quejándose. v. aieneka. Anaia biyek yo ditu adakiyaz burutik bera ta an dagoz aiena
baten, bata oge-ganian oker-oker einde, bestie lurrien yagi be ezin dala. Kk Ab II 55.
- AIENEZ. Lamentándose. Ronzesballesko mendi guena negarrez dago, / Zotinka, aienez, illetaz eta
zizpuruka. AB AmaE 449. Espaz, aienez eta zinkuriñez. Erkiag Arran 66.
aieneka (V-gip), aienaka (V-arr-gip). Ref.: Iz ArOñ (aiéneka); Etxba Eib (aieneka egon, aienekia); Totor Arr y
Elexp Berg (aienaka). 1. (Adv.). Quejándose. "Aieneka egon, lamentarse. Gizon eiña izan arren, aieneka egon
da gau guztian" Etxba Eib. "Koittaua, aienaka baten egon da gau guztia" Elexp Berg. "Operau ondorian
aienaka pasau nittuan iru egun" Ib. v. aika. Indarrak uts eginda aieneka lurra jo eban. Kk Ab I 43. Zer
daukazu zergaitik aieneka ibilli, gizon ziztrin orrek? Pi Imit III 13, 3. Baña etzan poztuten, bai zera, bide guztian
aieneka etorri zan. Kk Ab II 83. Lurrera jausi zirean bata bestearen ganera, aieneka ta erdi arnas barik. Ib. 11.
Eriosuar yoan zan argi-billa, ta urreratuta aienaka aurkitu nindun. Or Tormes 59. Lazar'ek dio aieneka:
Yainkoa, zaite gure lema! Or Mi 130. Naigabe ta atsekabez beterik igaro eben gau osua onexatara ai-eneka. Otx
49. Etxeko danak agertu zuen aieneka txakurraren eriotzazko biozmiña. TAg Uzt 143. Gizon bat zetzan lurrean
aieneka. Ib. 18. Egundokorik antzi izuena / ai-eneka aidatu zuten. SMitx Aranz 102. Karraisika ta ai-eneka.
Erkiag Arran 73. Adi-osoz ai-eneka diot zure edertasunari. "Con razón me quejo de la vuestra fermosura".
Berron Kijote 32. Artzainen bat asperenka emen, aieneka an. Ib. 139.
2. (Sust.). "Aienekia, lamento, queja. Benetan miñ dabenak, eziñ aienekia gorde" Etxba Eib. Gurdi
negartira igotzen da Yoana Mari, ta aizea sekulako zinkuriz eta aienakaz betetzen du. Or Mi 115. Aiek izan ziran
orduan mutillaren aieneka ta istilluak! TAg Uzt 103. Ogei t'amar aieneka ta irurogei asperen egiñaz. Berron
Kijote 171.
- AIENEKAN. Quejándose. Aiñ mingarrizko aienekan ari bait-zan. Berron Kijote 68.
aieneko (V-ger ap. A; Ort Voc (V-ger)). "Grumete" A. "Aidxeneko, muchacho que recorre las lanchas,
haciendo travesuras" Ort Voc. Ni aieneko edo ontzi-mutil joan nintzen txangoan. Etxde Itxas 141.
"Aidxenekuak, aia iaten dabelako auza, esaten iake itxaserri batzuetan itxasgizonen seme-alabai" A Txirrist
87n. Errondako kolejidxuan mondxakaz euki dot urte bi edo iru onetan, iñun dirian gauzak ikasten; da bai
sartu ta bai atara nebanian be, bakizu ba, bein polla-usaiña emoten asiezkero, aidxenekuak duazan lekuan ezin
dxuan ba. A Txirrist 87.
aienetxo. Dim. de aiene. Bada ez aienetxo bat esaterik, ez kolore aldatzerik zuen; ezpada egiten zuena zan,
ekubillak estutu eginkizun izugarri aiek zirauten bitartean. Aran SIgn 10.
aiheneztu. "Rodrigar, poner rodrigones, aieneztu, mastietan esolak paratu, ifini" Lar.
haienganatu (Lar), hekienganatu (Dv). "Adherirse a aquellos, aenganatu, aienganatu" Lar. "Apuntarlos a
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
470