A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aien-erbestatuak izanen dira. Ib. 345. Deabruak aienatzeko. Cb Eg III 257. Gero makilla bat artu, ta txakurren
gisa golpeka, edo itz batekin aienatzen zituen. Cb SIgn 59. Erbestetuak eta aienatuak izan ziran [juduak] heren
Errietatik. Ub 112. Oek dira beldur sustrai gabeak ta aienatu bear diranak. Mg CC 228. Ala etorri zan Maria
Santisima [...] munduko illuntasunak eta pekatarien itxumenak aienatzera. Gco I 460. Bereala aienatu bear
ditugu [arrotasunezko pensamentuak]. Gco II 26. Artzen du oleazioa garai onean; eta arintzen dio barrengo
nekea, aienatzen diozkala kezka eta beldur geiegiak. AA I 541. Aiena ezazu [mirabea] lenbait len etxetik. AA II
85. Eskatzen dizut aiena ditzatzula nere arimako etsai gaiztoak. Echve OngiB 98. Badakite ere Gipuzkoatarrak
[...] arraintza andiak egiten, eta itxas lapur txar asko aienatzen ere. Izt C 219s. Nork daki nolako nekeak eta
zenbaterañoko buru ausitzeak egin izan dituzten gizon andi usteko askok, [...] beñere agertuko ez dan tokira
[euskarazko itzkuntza] ainatzeko asmoan? Ib. 8. Rakel-ek ere bere aitaren idoloak isillik artu zituen, dala asko
balio zutelako, dala bere aitaren etxetik jainko gezurrezkoak aienatzeagatik. Lard 39. Gizon galgarri hura andik
urrutira aiena zezala. Arr GB 16. Ezpadegu jetxi nai / betiko infernura, / aienatu gugandik / moda ta pintura. Xe
332. Aienatu zuan beriala gogorazio au. Bv AsL 145. Esamesaren bildur guziak nola aienatu eta oñperatu bear
ditugun erakusten digun ejenploa. Arr May 168.
(s. XX). Gezurrak egiarekin aienatuaz. Goñi 88. Orregatik agindu zuan gotzai, apaiz eta Eleizaren beste
artezkari ta ikaslariyak (bakarrik) erailtzeko, elizburutza zegitenak aiendurik, osterontzeko erriyak beren
sinismenaz aztuko ziralazkoan. J.M. Tolosa EEs 1913, 178. Danen artean eiza, uxatuaz eta aienatuaz, toki sakon
eta estuetara zuzentzen zuten. JMB ELG 41. Apostoluak ere beren irakatsiaz aienatu bear dute gizarteko oituren
usteltasuna. Ir YKBiz 120n. Nork aienduko ote du izurri ori? SMitx Aranz 216. [Gaztaña] agorretik asi ta
otsailla bitartean gutxianez ainbat etxetatik gosea aienatu duan zuaitza! Munita 46. Erromesaldiak eskean
aritzeko lotsakizuna ziaro aienatu zioten. Etxde JJ 269. Patxiren bihotzeko goibeltasun guztiak aienatu zituan
pastelen ikusteak. Osk Kurl 104. Eta berau izan da illunpeak aienatu dituana. Vill Jaink 33.
v. tbn. Aran SIgn 78. AJauregi EE 1885b, 212. JanEd II 12. Eguzk GizAuz 190. Zait Sof 65. Txill Let 41.
(Aux. intrans.). Desaparecer; marcharse. "Ainatu, apartarse" Asp Leiz. "Aiena adi emendik eta pakea emantzak
(AN-gip)" Gte Erd 303. AxN explica barraiatzen (443) por aienatzen (inexacto) del editor. Según el editor, hay
aienatu en el Urteco de Lizarraga de Elcano. Jesusek berez egin ta adirazi zionarekin aienatu ziran aren kezk
eta oñaze ta naigabenz guziak. Mb IArg I 189. Ta aren Majestadea ezin ikusi dutenak, aren begietatik aiena
bitez. Cb Eg III 269. Orañdañoko mamu izugarri, ta egiazko irudipenak eskuaz bezala, kendu, ta aienatuko dira.
Cb EBO 29. Au erran eta aienatu zen. LE (ap. H). Aiena bitez betiko Elizako erausiak eta modu dongeak. AA III
339. Jauna --dio olloak--, / arkitzen naiz gaizki; / aienatzen bazera / jarriko naiz ongi. It Fab 19. Aingeruak
eskuko zigorrarekin arriari ukitu zionean, irten zan suak guzia desegin zuen, eta Aingerua aienatu edo ezkutatu
zan. Lard 127. Egaztiak mututu, eta urrutietara aienatu ziran. Arr GB 61. Mendiak barrena orroaz aienatu zan.
Ib. 64. Guzien negarraldi eta laztantzetik noizbait irtenda, aienatu zan, eta bestela eziñalean lagunez ta
begiramenduz betea abiatu ere bai Naparroaronz. Aran SIgn 86. Jende aundi ta txiki guzia aienatzen zan
argandik inpernuko deabrua gandik bezela. AJauregi EE 1885b, 176.
(s. XX). Asi ziran gu despeditzen, altxaturik besoak, bogan apar tartean aienatu ziran artean! Ill Testim 4.
Gurdia ezker aldera dijoa oso aiendu arte. Alz Ram 104. Zoritxar au gugandik aienatu dedin, / Kistar
naigabetuok... zer baña, zer egin? Enb 209. Baña kutxatilla barruko txorija begi-itxi-edegi baten aienatu
[yaken]. Otx 49. Itz txar edo on bat esan gabe aienatu da emakumea. Zait Sof 196. Euskaldunen oroimenetatik
aienatu eztedin, mamitu det gure Euskalerriko elezarrik ederrenetako auxe. Etxde AlosT 106. Juanesen kezkak
ordea laister aienatu ziran. Etxde JJ 90. Haren duda ondarrak aienatu ziran. Mde HaurB 76. Lurrak iruntsi bai
lituan, aienatu eta begien aurretik joan ziran. Erkiag Arran 10. Hatsa zitzaidan aienatu, / hodeiak ziren urratu.
Arti MaldanB 212. Esan beharrik ez amets hori aurki aienatu zitzaiela. MEIG VI 76. Literatur ederra soilki
lantzeko gogo hura aienatu da. In MEIG VI 43.
v. tbn. Bera EEs 1916, 175. Ldi UO 25. Ibiñ EG 1957, 6 (ap. DRA). Osk Kurl 66.
2. Disgustarse, desesperar. Aienatu bear gera gure Jaungoikoak egiten duanagatikan? Apaol 79. Ezagutzen
det zenbat aienatzen zeran orririk ez dezunean pipa betetzeko. Ib. 25s.
- AIENATU BERRI. Recién marchado. Lagunartekoen burubidez iru Aita gure ta Kredo bat esan zituzten
illotzagandik aienatu berri zen animak zeruan ar zezan deskantsu. Etxde JJ 263.
- AIENATZEKE. Sin ahuyentar. [...] Esan zun bereala andre Otxandak eta aien ondoren bi alabak, lenbiziko
bildurra oraindik aienatzeke (uxatu gabe). Etxde AlosT 88. Ezpañetatik irri-parre xamurra aienatzeke azken
arnasa eman zun. Etxde JJ 263.
aienatzaile. Ahuyentador. [Ama Birjiña Arantzazukoa] gorputz gelditu ta errenentzat / berau da ibilpidea,
/ demonio ain amorratuen / izu ta aienatzallea. AB Olerk 343.
aienazio. Repulsa. Igorri ditu gure Jangoikoak [...] jaki ta edari on edo irabazi ta merezimentu orien eske
batzuetan bere predikariak eta besteetan zure konfesariak eta kargudunak: baña esker gaistoa, gogortasuna ta
aienazioa baizik eraman ez dute zugandik batak eta besteak. Mb OtGai III 240.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
469