A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
maitatzera goazi elgarrekin. JE Bur 166. Atsegiñaren billa denak betiko itzak aipatu dituzte noski losentxatu
naiean, azkenik aiek berak siñistu arte. Txill Let 87. Neskatxaren gurasoak, noski, lenago konturatu ziran
gazteen maitasunaz aiek berak baño. Anab Poli 134.
v. tbn. Hek b.: EZ Noel 91. ES 142. He Phil 127. Lg I 215. Dh 273. Hb Esk 236. Laph 250. Barb Sup 158. JE Ber
21.
(bere haiek). Bere aiei begiratu, ta damu zuen añ erraz galduaz. Cb Eg III 391. Oroldio zati batzuek
eskuetan artu eta leize-barruko arkaitzak, iritxi al zezakean tokiraño, bere aiekin leortzen zituen. Arr GB 78.
Bere lagun guziak eraiki eta bere aiekin bideari ekin zion. Ib. 125s. Oartu zan [...] an zirala prailiak, juan zan
bere aietara eta eraso zien esanaz: [...]. Bv AsL 130. Bere mutil-sailla Azpeititik Zumarragara aldatu nai ta asi
zan bidean bere aiekin. Or SCruz 94. Nola nai dezu, osabaren ontasunak uztia, bere aien ondotik badabil
Txibiribiri dalako ori? Alz Txib 87. Baso aundiak zeuzkaten erriak, bere aiek aitu bearrean ondatu egin
dituztelako, sutarako egurrik gabe gelditzera dijoaz. Munita 129. Aurreko alden alkik, bere aietan etzanda ibai,
basamortu ta mendik ikusteko. JAIraz Bizia 40.
Bakoitzak bere aietatikan / enpeñatu dira fuerte, / zer esanikan ez da oientzat, / egiñala egin dute. Tx B II 81.
Bakoitzak bere aiegatikan egiñ degu alegiña. Tx B I 218.
- HAIEK BAI. (Introduciendo oraciones exclamativas o ponderativas). Aiek bai kutsu gabeak! NEtx Antz 118.
Berrogeiren bat neska ta mutil, / aiek bai orduan poza! Uzt Sas 106.
- HAIEKILAKOA, HEKIEKILAKOA EGIN. Cumplir con ellos, con aquellos. Aiekikoa nola-ere-bait egin
naiez, emango etziotelako ustean, emazte eta alabaen urrezko zirzillu edo belarrietakoak eskatu ziezten. Lard 79.
Nere hekiekilakoa egin ondoan, jautsi nintzen San Isidoreko misionerat. Prop 1894, 121 (ap. DRA).
- HAIENAK EGIN DU. v. egin.
- HAIEN GAINERA, HAREEN GAINERA. Además de eso. Baina enbusterubak kleituba ta ondria lagunari
galdu ta areen gainera galduten deutsa adiskide ona ta bake ona. fB Ic II 213. Juzgauko zaitu Jaungoikuak
pekatu areek guztiak daukazuzalako, zeuk ezautu bagarik. Ta areen gainera juzgazaille gaistua zarialako. Ib.
235.
- HAIETAKOA IZAN. Dudarik gabe aietakoa zera. Lard 447s. I ere aietakoa aiz. Ir YKBiz 479. Au ere
aietakoa da. Ib. 477. Ezagun da etzeratela aietakoak. Ib. 455n.
- HAIETARIK IZAN. Handi eta xipi oro haietarik girade. E 117. Hori hala balinbada haietarik etzira, / ezi
zure beharriak alkhar üdüri dira. ChantP 174.
aieka (G-bet, AN-gip). Ref.: A Apend; Garbiz Lezo 152; BU Arano; Gte Erd 29, 124 y 225. Lado, costado.
"Aieka artara joain al gara? Aieka ontakoak, los de este partido, dirección" A Apend. "Costado del cuerpo" BU
Arano. "Pilota pareta(re)n beste aiekara bota du (AN-gip)" Gte Erd 29. "Aieka batera edo bestera (AN-gip),
modu batera edo bestera (AN-gip)" Ib. 124. "Erreka(re)n beste aiekan (AN-gip)" Ib. 225. "Aurpegi bi aieketan
musu bana eman zion (AN-gip)" Ib. 225. "Gure aiekatik [por parte nuestra, no de mi marido] Bordatxotik omen
datoz" (AN-gip). Empleado por Zt con el significado de "página" (comunicación personal). Jesus il da [...]
leku denak aserratuarekiñ adiskidetu ta aieka danetatik bere gloria nork-kantatu izateagatik. Iñarra Ezale 1897,
123a. Ez bakarrik Lurdes aldean, baizik baita Parisen ere eta gañerako Frantziko aieketan. Goñi 88. Nola aieka
guzietan eskamilla aundia atera baitzen, [...]. Ib. 89. Ta gu ainttai gabe al-tzunak al-tzun lekura an jon giñan
bakotxa bee aiekatik (AN-gip). AEF 1924, 11. Aieka obetan sortutzen dira / olako gizon-klasiak. Tx B I 182.
Aieka obetan nai badituzte / gauza oriek ikasi. Ib. 183. Bere Aingeruak bidaliko ditu turutots ozenekin, ta
bilduko dituzte aren autetsiak lau-aldetatik, zeru-aieka batetik besteraño. Ir YKBiz 412. Pasai San Juango plazak
aieka batetik itsasoa du, bañan bestetik etxeak. Ta mendi-aiekatik dute sarrera ango etxerik geienak. In Xe 194.
Beste aiekako ur-bazterra. Berron Kijote 222. Aieka artan ez omen zan, ez ontzirik, ez txaluparik. Ib. 222.
Etim. De este término, de difusión tan limitada, se ha escrito, sin aducir razones, que es de origen gascón.
aiekatu (H (G)). Fatigarse. "Se fatiguer" H (que cita a Lard). v. adikatu, akitu. Goizean emandako
azoteakin odol-ustu zutelako, pauso asko eman baño lenago aiekatuta, gurutzearen pisuak lurrera ezarri zuen.
Lard 457.
(Part. en función de adj.). Laban-ek beretzat txit gitxi arkitu zituen, zeren argal aietatik bakarrik nabarrak
sortu ziran, eta oiek ere txit argal-aiekatuak, eta gaitz-etsiak. Lard 39.
1 aien. "Cantar antiguo (Ast)" A.
2 aien. "(G-goi), materia para hacer colmenas embadurnadas con estiércol" A Apend (la versión de SM da
también el mismo significado para aierma).
aien. v. aiene.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
466